Ինչու Պուտինն ընդունեց Էրդողանին

Ռուսական «Московский комсомолец»-ը ծավալուն հոդվածով անդրադարձել է Սոչիում  Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանի և ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի միջև կայացած հանդիպմանը:

«Ե՛վ ընկեր, և՛ թշնամի ... Վիսոցկու այս խեղաթյուրված մեջբերումը լավագույնս նկարագրում է, թե ով է Ռուսաստանի համար այն քաղաքական գործիչը, ում համար Սոչիում Պուտինը խախտել է խիստ մեկուսացման ռեժիմը` Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանը: Երկու երկրների ղեկավարների միջև կայուն աշխատանքային հարաբերությունները անբնական են թվում:

Անդրկովկաս, Սիրիա, Ղրիմ, Կենտրոնական Ասիա. այս և այլ քաղաքական ճակատներում Մոսկվայի և Անկարայի թե՛ հայտարարված, թե՛ թաքնված շահերը հակադիր են: Այնուամենայնիվ, հակամարտության հսկայական ներուժի առկայությունն այժմ ստիպում է ավանդական պատմական մրցակիցներին միմյանց վերաբերվել հատուկ խնայողությամբ և զգուշությամբ: «Մեր գերատեսչությունները սովորել են փոխզիջումներ գտնել, որոնք ձեռնտու են երկու երկրներին», - ասել է Պուտինը՝ ողջունելով իր սիրելի (ամեն իմաստով) հյուրին: Ճիշտ է, մենք սովորեցինք: Ի վերջո, նման փոխզիջումների միակ իրական այլընտրանքը լայնածավալ արյունահեղությունն է, որը ոչ Ռուսաստանին է պետք, ոչ էլ Թուրքիային:

Էրդողանի՝ Սոչի ժամանելուց մի քանի օր առաջ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, դիմելով ժողովրդին, բացահայտ սպառնաց հարևան պետությանը: «Եթե տեսնենք, որ հայկական ֆաշիզմը գլուխ է բարձրացնում, եթե տեսնենք, որ հայտնվում է մեր ժողովրդի և պետության համար վտանգի նոր աղբյուր, ապա առանց որևէ երկմտանքի մենք կրկին կջարդենք հայկական ֆաշիզմի գլուխը: Թող բոլորը դա իմանան: Թող ոչ ոք չմոռանա, որ պատերազմի և հաղթանակի խորհրդանիշ Երկաթե բռունցքը տեղում է»: Արդյո՞ք այս հայտարարությունն այդքան տարածված հռետորաբանություն է արևելյան երկրներում, թե՞ լուրջ նախազգուշացում՝ տեսանելի ապագայում Հայաստանի համար հերթական ռազմական «շոկային թերապիա» կազմակերպելու Բաքվի իրական մտադրությունների վերաբերյալ: Առաջին հերթին դա կախված է Ռուսաստանի եւ Թուրքիայի ղեկավարների հարաբերություններից:

Անցյալ տարվա ղարաբաղյան պատերազմի սպառիչ պատմությունը դեռ գրված չէ և դժվար թե գրվի, քանի դեռ ներկայիս առաջնորդները իշխանության գլուխ են Մոսկվայում, Անկարայում և Բաքվում: Բայց երբ ապագայի պատմաբանները կարողանան ծանոթանալ պաշտոնյաների, քաղաքական գործիչների և զինվորականների ոչ պաշտոնական հիշողություններին, ովքեր գտնվում էին իրադարձությունների կենտրոնում, ամենայն հավանականությամբ նրանք կգտնեն հետևյալ պատկերը. Ադրբեջանի և Թուրքիայի հաղթական դաշինքը կանգ առավ Ղարաբաղում հենց այն սահմանին, որից այն կողմ Մոսկվան քաղաքավարի, բայց հաստատակամորեն խնդրեց չմտնել:

Ռազմավարության և տեխնոլոգիաների վերլուծության կենտրոնի տնօրեն Ռուսլան Պուխովը, օրերս վերլուծելով տարածաշրջանում ուժերի նոր դասավորությունը, հետևյալ դիտարկումն արեց Մոսկվայի համար. «հետկայսերական համայնքը՝ Անդրկովկասը, ավելի ու ավելի հեռանալով Ռուսաստանից, աստիճանաբար հարում է Մերձավոր Արևելքի տարածաշրջանին՝ հետագայում դառնալով դրա մի մասը»: Համաձայն եմ: Բայց մեկ այլ բան նույնպես ճիշտ է: Ռուսաստանն ավելի ու ավելի է թափանցում Մերձավոր Արևելք և Աֆրիկա: Կրեմլի համար խոսքը գնում է, մի կողմից, անտեղի պատասխանատվությունից հրաժարվելու, նախկին ԽՍՀՄ այս հատվածում ամեն ինչ և բոլորին վերահսկելու դատապարտված փորձերից հրաժարվելու և մյուս կողմից՝ Ռուսաստանի կողմից այն ոլորտներում և երկրներում իշխանություն նախագծելու ունակության մասին, որոնք նա համարում է հետաքրքիր և խոստումնալից իր համար:

Սա լրիվ նոր ու անսովոր դինամիկա է ստեղծում ռուս-թուրքական հարաբերություններում: Ռիսկը ոչ մի տեղ չի գնացել: Եթե ​​անցյալ տարի Բաքուն և Անկարան չլսեին Մոսկվայի «ցանկությունները» «հետագայում, խնդրում եմ, կարիք չկա», Ռուսաստանին այլ բան չէր մնա, քան օգտագործել Իլհամ Ալիեւի տերմինաբանությունը, օգտագործել սեփական «երկաթե բռունցքը»: Թուրքական կողմի դավաճանության (կամ, ավելի ճիշտ ՝ դիվանագիտորեն ասած՝ ձեռքբերված պայմանավորվածությունների խախտման) հավանականությունը չի վերացել: Էրդողանը հետևողականորեն իրեն պահում է ինչպես հայտնի անեկդոտից «դասական Իզյասլավը»: Երբ միայն մեկ բան է ձեռնտու նրան, նա «Իզյա»-ն է՝ ՆԱՏՕ-ի և «Արևմտյան ժողովրդավարությունների միության» լիիրավ անդամ է, որոնք չեն ճանաչում «ավտորիտար Ռուսաստանի ագրեսիվ գործողությունները»: Երբ նրան այլ բան է ձեռնտու, նա «Սլավա»-ն է՝ լիովին անկախ երկրի հպարտ առաջնորդ, որը մերժում է ԱՄՆ-ի թելադրանքի ցանկացած փորձ:

Պարբերականը նշում է, որ ռուս-թուրքական հարաբերությունների նոր իրականության մեջ Մոսկվայի շահույթը անպայման չէ, որ նշանակի Անկարայի կորուստ, և հակառակը:

«Ռուս-թուրքական բարեզարդություն չկա, չի լինելու եւ չի կարող լինել: Փառքի փոխարեն գոյություն ունի ռուս-թուրքական քաղաքական պոկեր, որն իր մասնակիցներից յուրաքանչյուրի համար բացում է լուրջ հաղթանակի կամ լրջորեն պարտվելու հեռանկար: Եվ մենք կարող ենք խոսել նաև Մոսկվայի և Անկարայի հարաբերությունների իներցիայի լիակատար սպառման մասին, որը սկսվեց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտին: 1945-ի մարտից սկսած՝ Ստալինը հետևողականորեն մեծացնում էր ճնշումը Թուրքիայի վրա՝ առաջ քաշելով տարածքային պահանջներ և պահանջներ՝ ՍՍՀՄ-ի հետ կիսելու վերահսկողությունը Սևծովյան ռազմավարական նշանակության նեղուցների նկատմամբ: Սկզբում թուրքերը շտապեցին և նույնիսկ պատրաստ էին ինչ-որ կերպ զիջել Մոսկվային, բայց հետո նրանք զգացին, թե որտեղ է քամին փչում և երկար տասնամյակներ շարունակ թաքնվեցին ամերիկյան հովանու տակ:

Այժմ, ինչպես նշվեց վերևում, այս հովանոցը չի օգտագործվում անընդհատ, այլ միայն անհետաձգելի անհրաժեշտության դեպքում: Սակայն առաջընթաց, ավելի ճիշտ `այն, ինչ առաջընթաց է գրանցում ռուս -թուրքական հարաբերություններում»,- գրում է պարբերականը: