«Մա՛մ, չտխրե՛ս, դու կկորցնես ինձ, բայց ձեռք կբերես 3 միլիոն զավակ, որովհետև 3 միլիոն հայերի սրտերի մի անկյունում ապրում եմ ես»․ «Փաստ»

INTERVIEW 6 October, 2022 10:35

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտի դահլիճը լի էր մարդկանցով, քիչ չէին նաև նրանք, ովքեր սպասում էին բակում՝ ձեռքներին ծաղիկներ, գրքեր, խումբ-խումբ հավաքված ու իրար հետ զրուցող: Բոլորս սպասում էինք «Երբ վարագույրը կիջնի. ՆԱՐԵԿԸ» գրքի շնորհանդեսին: Նարեկ Սերոբյանի մասին պատմել եմ մեր ընթերցողներին. ծանր էր գրել Նարեկի մասին ու հասկանալ, որ ապագայի մի կարևոր մասնիկ ենք կորցրել որպես հանրություն ու պետություն: Դահլիճի մի անկյունում փոքրիկ սեղանի վրա նրա լուսանկարներն էին, գրքերը, թերթերի հրապարակումները, մեծ էկրանին Նարեկի պայծառ լուսանկարը՝ ժպտացող, հուսադրող, ուժ տվող: Բայց օդը ծանրացել էր, չէր հերիքում: Նարեկի քույրը՝ Աննան, ասում է՝ նրա անմահանալուց հետո որոշեցին եղբոր լեցուն կյանքի մասին պատմել հանրությանը:

«Որոշեցինք, որ պետք է փոքրիկ, բայց բովանդակալից գիրք գրվի: Գրքի ստեղծման պատմությունը ևս հետաքրքիր էր, պատահական ենք հանդիպել հեղինակին, որը ստանձնեց այդ պատասխանատու գործը՝ գեղարվեստական համեմունք տվեց մեր հրաշք ստեղծագործությանը: Տրամադրել էինք Նարեկի ընկերների, հարազատների, ուսուցիչների սևագրությունները, իսկ Ադի Ալյենը գեղարվեստական ոճով հետաքրքիր գույն տվեց դրանց»,«Փաստի» հետ զրույցում ասում է նա:

Քույրիկի խոսքով, այս գիրքն ընթերցողներին հնարավորություն է տալու Նարեկին ճանաչելու, իսկ ճանաչողներին էլ՝ նրան նորովի բացահայտելու: «Գիրքն անչափ լուսավոր է: Մարդիկ այն կարդալով՝ կկարողանան շատ ու շատ կարևոր արժեքների մասին մտորել, կգիտակցեն, թե մարդն ինչպես կարող է ապրել 19 տարի ու հասցնել այսքան շատ բան անել»,-նշում է զրուցակիցս:

Արձագանքում եմ՝ Նարեկի մասին գիրքը չէր կարող լուսավոր չլինել, քանի որ Նարեկը լույս մարդ է: «Մեր հերոս տղաների մասին գրքերը պիտի լինեն բոլորիս սեղաններին: Դա լավագույն տարբերակն է նրանց ճանաչելու, հասկանալու, թե ինչ ենք կորցրել... Ապագա ենք կորցրել: Ինչպես նախորդ անգամ ձեզ հետ զրույցում մայրս ասաց, գանձ կորցրեցինք ու այսպես մնացինք դատարկ»,-եզրափակում ենք Աննայի հետ զրույցը:

Վարագույրը բացվում է, և հնարավորություն ենք ստանում ծանոթանալու Նարեկի հետ: Ֆիլմ էին պատրաստել նրա մասին: Հնարավո՞ր է մի քանի րոպեի ընթացքում պատմել թեկուզ կարճ կյանք ապրած երիտասարդի մասին: Ոչ: Հատկապես, երբ նրա կյանքի յուրաքանչյուր օրը լի է եղել ուսմամբ, բացահայտումներով, նորը սովորելու ու ստեղծելու ձգտումով: Նախքան ֆիլմի ցուցադրությունը՝ Ռուսլանի կատարմամբ «Կյանք ու կռիվ» երգը մայրերին տարավ ռազմի դաշտ, իսկ մեզ, որ միայն հաղորդակից ենք ցավին, ստիպեց արտասվել: Ռուսլանն ասում է՝ «շատ տղաների նվիրված միջոցառումների եմ երգել, բայց կուզենայի նրանց հարսանիքներին ու ծնունդներին երգել, ոչ թե հիշատակի երեկոներին»:

Նարեկի մասին պատմող ֆիլմում մայրիկն ու քույրիկը, ուսուցիչներն ու ընկերները փորձել էին մեկտեղել իրենց ապրումները, բոլորին միավորող ցավն ու անասելի կարոտը: Պատմության ուսուցիչն ասում է՝ «Նարեկն ինձ համար հայրենասերի հավաքական կերպար է, այս դժվարին օրերում Նարեկս ինձ ուժ է տալիս, Նարեկս մնաց բարձունքում»: Հայ գրականության ուսուցչուհին հավելում է՝ «երկինքը լույսով լցրեցիր, քո մասին իմ ներկա ու ապագա աշակերտներին եմ պատմելու»: Ընկերը, ում հետ ուսանել են Թումոյում, ցանկանում է՝ «երանի բոլորը մի քիչ Նարեկ լինեին, մեր ճանապարհները բաժանվեցին, հիմա մենակ եմ, բայց դու լուսավորում ես իմ ճանապարհը»:

Մյուս ընկերը, ում հետ հաճախ են Եռաբլուր գնացել, հիմա ինքն է ծաղիկներ տանում ընկերոջը, մտովի զրույցի բռնվում նրա հետ Հայաստանի ու Արցախի մասին: Գրքի հեղինակը, որը տեսակապով էր միացել միջոցառմանը, պատմեց դրա ստեղծման մասին: Կարծում է, որ պատահական չէր իր և Նարեկի ընտանիքի ծանոթությունը: «Նարեկին անձնապես չեմ ճանաչել: Ամեն անգամ անցնում էի նրանց տան մոտով, բայց չէի տեսել ցայտաղբյուրը և շենքի պատին Նարեկի նկարը: Այդ օրը տեսա ցայտաղբյուրը, հետո դրոշը ու գլխի ընկա, որ պատերազմում նահատակված տղաներից մեկի համար է տեղադրվել: Նույն օրը երեկոյան նամակ եմ ստանում ընթերցողներիցս մեկից, որ 44-օրյա պատերազմում զոհված տղաներից մեկի մասին բազմաթիվ հուշագրություններ կան, և ընտանիքը փնտրում է հեղինակի: Հետո հասկանում եմ, որ խոսքն այն երիտասարդի մասին է, որի ցայտաղբյուրը տեսել եմ նույն օրն առավոտյան: Առանց երկարբարակ մտածելու համաձայնեցի: Արդյո՞ք դա նշան չէր»,-վերհիշում է Ադի Ալյենը:

Նարեկի հետ «հանդիպումը» սկսվում և ավարտվում է նրա իսկ գրած տողերով: Դպրոցում սովորելու տարիներին Մայիսյան եռատոնին նվիրված միջոցառում են կազմակերպում: Սցենարի համաձայն, Նարեկը մայրիկին հետևյալ բովանդակությամբ նամակ է գրում. «Մա՛մ, դու իմ արևն ես, բայց ես ունեմ ավելի մեծ արև, առանց որի 3 միլիոն կյանք կմթնի, 10 միլիոն կյանք կզրկվի ջերմությունից, ու հիմա ես գնում եմ պաշտպանելու այդ արևը: Մա՛մ, չտխրե՛ս, դու կկորցնես ինձ, բայց ձեռք կբերես 3 միլիոն զավակ, որովհետև 3 միլիոն հայերի սրտերի մի անկյունում ապրում եմ ես: Մա՛մ, կներես ինձ, իմ մա՛…»: Բոլորս էինք հուզված՝ ծնողները, ընկերները, հյուրերը, լրագրողներն ու օպերատորները: Արցունքները հավաստումն էին այն գիտակցման, որ ապագա ենք կորցրել, գիտակցման, որ մեր կյանքը պատերազմից առաջ և հետո սահմանագծում է, գիտակցման, որ ոչինչ այլևս առաջվանը չի լինելու: Ինչպես պատարագից հետո եկեղեցուց լույս ենք բերում տուն, այնպես էլ այդ օրը բոլորս Նարեկից մի մասնիկ տարանք մեզ հետ՝ լուսավորելու մեր տներն ու սրտերը:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում