Քանի որ Ադրբեջանը և Թուրքիան միավորում են ուժերը, Հայաստանի հետ կոնֆլիկտի մտավախությունն աճում է. «Փաստ»
POLITICS«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Ֆրանսիական rfi.fr հրատարակությունը «Քանի որ Ադրբեջանը և Թուրքիան միավորում են ուժերը, Հայաստանի հետ կոնֆլիկտի մտավախությունն աճում է» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ մտահոգությունները մեծանում են Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հակամարտության առնչությամբ, քանի որ Բաքուն ուժեղացնում է իր հռետորաբանությունը Երևանի դեմ՝ կրկնելով հայկական տարածքով միջանցք ստեղծելու կոչերը: Այդ ամենը տեղի է ունենում այն ժամանակ, երբ ադրբեջանական ուժերը Թուրքիայի հետ համատեղ զորավարժություններ են անցկացնում, որը ևս պաշտպանում է միջանցքի գաղափարը։ Բաքուն և Անկարան ցանկանում են Հայաստանի տարածքով 40 կմ երկարությամբ միջանցք ստեղծել ադրբեջանական տարածքները միացնելու համար։
Անցումը, որը կոչվում է «Զանգեզուրի միջանցք», կստեղծի նաև ցամաքային ճանապարհ Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև, ինչը երկու դաշնակիցների համար երկարաժամկետ նպատակ է: «Աստված տա, որքան հնարավոր է շուտ իրագործենք Զանգեզուրի միջանցքը և դրանով իսկ Նախիջևանի միջոցով անխափան դարձնենք մեր ցամաքային, ճանապարհային և երկաթուղային կապերը բարեկամ և եղբայրական Ադրբեջանի հետ», - ասել է Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ Նախիջևանում կայացած վերջին հանդիպման ժամանակ։ Երևանը կտրականապես դեմ է միջանցքին, Բաքուն պնդում է, որ ուժ չի կիրառի իր նպատակին հասնելու համար։ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի արտաքին քաղաքականության հարցերով խորհրդական Հիքմեթ Հաջիևը վերջերս Reuters-ին տված հարցազրույցում ասել է, որ «Ադրբեջանը չունի ռազմական նպատակներ Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքում»։
Սակայն թուրքադրբեջանական զորավարժությունները մեկնաբանվում են որպես Երևանի վրա ճնշում գործադրելու ռազմավարություն, ինչը հուշում է, որ կարելի է սպասել հակամարտության: «Այնպես չէ, որ Թուրքիան պարտադիր ցանկանում է ռազմական լուծում, բայց Ադրբեջանի և Թուրքիայի, ինչպես նաև նախագահ Ալիևի և նախագահ Էրդողանի միջև հարաբերությունների բնույթը քիչ թե շատ քարտ բլանշ է», - ասել է ամերիկյան Brookings Institution-ի վերլուծաբան Ասլի Այդինթասբասը: Նա կարծում է, որ թուրքական կառավարությունը կնախընտրեր խաղաղ ճանապարհով առևտրային ճանապարհ ստեղծել, «սակայն եթե Ադրբեջանը որոշի դա անել ռազմական ճանապարհով, ապա թվում է, որ կարող է հույս դնել Թուրքիայի աջակցության վրա»։ Հակամարտության հեռանկարը ծագել է այն ժամանակ, երբ Երևանը դեռ ուշքի չի եկել Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի վիճելի անկլավը գրավելուց հետո: Նույնիսկ այն դեպքում, երբ ավելի քան 100 000 բնակիչ փախել է Հայաստան, Երևանը փորձում է խաղաղության համաձայնագիր կնքել Բաքվի հետ, դա Հայաստանի կառավարությունը կարևոր է համարում ռուսական ազդեցությունից ազատվելու իր երկարաժամկետ նպատակին հասնելու համար:
«Արևմտյան շրջադարձը ճիշտ ուղղությամբ է ընթանում, ժողովրդավարացումն ընթանում է ճիշտ ուղղությամբ: Միակ բանը, որ խանգարում է դրան, պատերազմի սպառնալիքն է,- ասել է հայ քաղաքագետ Էրիկ Հակոբյանը,- այսպիսով, վերացնելով պատերազմի վտանգը, ամեն ինչ ավելի հեշտ է դառնում, և ցանկացած խաղաղ իրավիճակ կարագացնի և կզարգացնի հայկական տնտեսությունը, կլինի նաև ամեն ինչի ապառուսականացում, որն, ի դեպ, լայն ժողովրդական աջակցություն ունի»: Այնուամենայնիվ, այս ամիս Իսպանիայում կայացած գագաթաժողովում ԵՄ միջնորդությամբ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության համաձայնագրի կնքման հնարավորությունը դարձավ ԵՄ առաջնորդների և Թուրքիայի միջև դիվանագիտական վեճի առարկա: «Ադրբեջանցիներն ասացին, որ Թուրքիան պետք է մասնակցի բանակցություններին։ Գերմանացիներն ու ֆրանսիացիներն ասացին, որ Թուրքիան չի կարող մասնակցել բանակցություններին,- պատմել է Ստամբուլի Քադիր Հաս համալսարանի միջազգային հարաբերությունների պրոֆեսոր Սոլի Օզելը,- ինձ իսկապես զարմացնում է այն, թե ինչպիսի աշխարհում ենք ապրում:
Ես սպասում էի, որ եվրոպացիները, հատկապես ֆրանսիացիները կաշխատեն Թուրքիայի հետ և Ադրբեջանին և Հայաստանին դուրս կբերեն Ռուսաստանի ուղեծրից»։ ԵՄ խաղաղության ջանքերի ձախողումից հետո Բաքուն խստացրել է իր դիրքորոշումը Երևանի նկատմամբ։ Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն Նիկոլ Փաշինյանին մեղադրել է «ագրեսիվ հռետորաբանությամբ» խաղաղության գործընթացը տապալելու մեջ։ Բաքվի կոշտ հայտարարությունները հնչել են այն բանից հետո, երբ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հանդիպել է Ադրբեջանի նախագահ Ալիևին Ղրղզստանում կայացած տարածաշրջանային գագաթաժողովին: Փորձագետները կասկածում են, որ Պուտինը օգտագործում է դարավոր ռուսական դիվանագիտական մարտավարությունը տարածաշրջանում հեգեմոնիան պահպանելու համար: «Ռուսաստանը միշտ խաղացել է հակասությունների և փոխադարձ դժգոհությունների վրա,- ասել է ռուս փորձագետ, Փարիզի միջազգային հարաբերությունների դպրոցի պրոֆեսոր Տատյանա Միտրովան,- բաժանիր, որ տիրես. սա բնորոշ քաղաքականություն է՝ սկսած ցարական Ռուսաստանից մինչև Խորհրդային Միություն:
Ուստի, այն ունի շատ, շատ երկար պատմական արմատներ։ Ավելին, տպավորություն ունեմ, որ այս օրերին Մոսկվան ամեն ինչ անելու է ամենուր անկայունություն ստեղծելու համար»։ Միջազգային աճող անկայունության պայմաններում Բաքուն կարող է առիթ փնտրել իր օրակարգն իրականացնելու համար: «Վաշինգտոնը չափազանց շեղված է Կովկասի մասին մտածելու համար»,- պատմել է վերլուծաբան Այդինթասբասը՝ նշելով Ուկրաինայում շարունակվող պատերազմը, ներքաղաքական ցնցումները և Իսրայելի և ՀԱՄԱՍ-ի միջև հակամարտությունը,- ԱՄՆ-ն երկար ժամանակ հպարտացել է, որ կարողացել է և՛ մաստակ ծամել, և՛ առաջ ընթանալ, բայց այս պահին աշխարհաքաղաքական ճնշումները Թայվանից, Ուկրաինայից ու Մերձավոր Արևելքից այնքան ուժեղ են, որ թվում է, թե նա այլևս չունի տարածաշրջանային այլ խնդիրներ լուծելու հնարավորություններ»։
Բաքուն պնդում է, որ չի ձգտում նոր հակամարտության Հայաստանի հետ: Սակայն վերլուծաբանները զգուշացնում են, որ Հայաստանի արևմտամետ կառավարությունը, ամենայն հավանականությամբ, վտանգի տակ կհայտնվի, եթե հերթական ռազմական պարտությունը կրի Թուրքիայի կողմից աջակցվող Ադրբեջանի հարձակումից: Եվ Պուտինը, հավանաբար, կողջունի նման արդյունքը, քանի որ նա ձգտում է պահպանել իր վերահսկողությունը Կովկասի վրա:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում