«Հիմա մեր կյանքի իմաստը Խաչիկի անունը վառ պահելն է». hրետանավոր Խաչիկ Պողոսյանն անմահացել է Քարվաճառը պաշտպանելիս. «Փաստ»

INTERVIEW 19 December, 2023 11:33

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

«Երբ փոքր էր, շատ չարաճճի էր, ակտիվ ու շարժուն: Մեծանալով` իր մանկության հակապատկերը դարձավ՝ լրջացավ, զուսպ էր ու խիստ: Չափազանց բարի էր, փոքրուց այդպիսին էր»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Խաչիկի մայրիկը՝ տիկին Նարինեն:

Նշում է՝ երբ առաջին դասարան գնաց, այնտեղ բոլորն իրենից առնվազն մեկ տարով մեծ էին: «Փոքր տարիքում յուրահատուկ հաճույքով էր հաճախում դպրոց, իրեն հետաքրքիր էր, որ մեծ քույրիկը դպրոց է գնում, այնտեղ ի՞նչ են անում: Երբ տատիկը գնում էր Ռիմային դպրոցից տուն բերելու կամ տանում էր նրան դասի, Խաչիկն էլ նրա հետ էր գնում: Մի օր քրոջը դպրոց տանելիս տատիկը շտապել է, Խաչիկին իր հետ չի տարել: Վերադարձել է տուն, Խաչիկը դուռը ներսից փակել է տատիկի վրա, չի թողել ներս մտնի՝ դու ինձ չտարար դպրոց, ես էլ քեզ ներս չեմ թողնի»,-պատմում է զրուցակիցս: Մայրիկի խոսքով, որդին հակումներ ուներ լեզուների հանդեպ, հրաշալի տիրապետում էր անգլերենին: «Եթե մտքին դնում էր, դպրոցում 10-եր էր ստանում: Մասնագիտության ընտրության հարցում վճռորոշ եղավ իր ու հայրիկի զրույցը: Մեկ զրույցի ընթացքում փոխանակվեցին մտքերով, խորհուրդներով, ու որոշեց իրավագիտության ֆակուլտետ ընդունվել: Շատ վճռական էր, արագ էր որոշումներ կայացնում, վճռում, թե ինչ է իրեն պետք: Թեթև մարդ էր, իր հետ շատ հեշտ էր»:

Տիկին Նարինեն հավելում է՝ որդին ինքնուրույն էր իր տեսակով: «Մի քանի տարի «Ժայռ» հասարակական ռազմահայրենասիրական կազմակերպության անդամ է եղել: Այնտեղ սպորտաձևեր են պարապել, կրակել սովորել, պատահական չէ, որ արդեն բանակում հրաշալիորեն տիրապետում էր բոլոր զինատեսակներին: Իր զոհվելուց հետո տղաներ եկան ու պատմեցին, որ միասին «Ժայռում» են եղել: Չգիտեինք, որ նման հատուկ կազմակերպություն է, մտածում էինք՝ սովորական պարապմունքներ են, իրեն վստահում էինք, մեր հարաբերություններն իր հետ վստահության վրա էին հիմնված»: Խաչիկը բարձր բալերով ընդունվում է ԵՊՀ իրավագիտության ֆակուլտետ: «Մեծ ջանքեր էր գործադրում, պարապում էր համալսարան ընդունվելու համար: Նպատակասլաց էր: Հասցրեց ուսանող լինել, երկրորդ կուրսի կեսից զորակոչվեց բանակ, քանի որ մեկ տարի շուտ էր գնացել դպրոց: Սովորելու ընթացքում մեկ տարի հասցրեց պրակտիկայի գնալ դատարան: Իրեն շատ էր հետաքրքրում ամեն ինչ, դատական նիստերին էր մասնակցում, հետևում ընթացքին»:

2019 թ. հունվարին Խաչիկը զորակոչվում է բանակ: Վեց ամիս ծառայել է Լուսակերտում, եղել է հրետանավոր, վեց ամիս՝ Կարճաղբյուրում, հաջորդ վեց ամիսը՝ Սոթքում: «Շատ սիրով է մեկնել ծառայության: Սիրով ծառայել է, մեզ երբեք նեղություն չի տվել այդ օրերին: Ճիշտ է, կարոտը կար, բայց իր պահելաձևը, տրամադրվածությունը, խոսելը երբեք մեզ չի ընկճել, որ գնանք իր հետևից: Եթե անգամ խնդիրներ է ունեցել, դրա մասին երբեք չենք իմացել, ինքը տրտնջացող չէր: Հրամանատարներն իր անունը դրել էին «խելացի տղա»»: Սկսվեց պատերազմը: «Սոցիալական կայքերից իմացանք պատերազմի լուրը: Զանգում էինք, հեռախոսն անջատված էր: Մի քանի ժամ անց զանգեց՝ «ամեն ինչ նորմալ է, մեր տեղում ենք». գիտեինք, թե որտեղ է: Ամբողջ հուլիսը նոր դիրքեր էին փորում: Ես էլ իրեն ասում էի՝ Խա՛չ, ապահովության համար է, հնարավոր է, որ ձեր դիրքերի տեղը հայտնի է, նորն են փորում: Ի՞նչ իմանայի, որ պատերազմի են պատրաստվում: Հրամանատարը շատ հետո մեզ պատմեց, որ առաջին արկերը Խաչիկն է դիմավորել, նա կարաուլի է կանգնած եղել»:

Սոթքում ծառայելիս Խաչիկն ու իր ընկերները պահում էին Քարվաճառի դիրքերը: «Խաչիկն ինքն էր դիմում գրել, որ ցանկանում է մարտական հերթապահություն իրականացնել: Երբ իր մոտ էինք գնացել, ասաց՝ պա՛պ, քննություն եմ հանձնել, որ գնամ Քարվաճառ դիրքեր պահելու: Մի քիչ նեղվեցի, բայց ասաց՝ մա՛մ, ասֆալտի վրա ծառայե՞մ: Եվ ես ու հայրիկը որոշումն իրեն թողեցինք, ամուսինս ասաց՝ Խա՛չ ջան, հարգում եմ որոշումդ: Եվ Սոթքում ծառայելու ամիսներին Խաչիկը նաև դիրքապահ էր: Սեպտեմբերի 25-ից բարձրանում են դիրքեր, ընկերն է պատմում՝ «միասին մեքենայի մեջ էինք, ասացի՝ Խա՛չ, բա որ պատերազմ սկսվի, ի՞նչ ենք անելու»: Խաչիկն ուսերը վերև է բարձրացրել ու ասել՝ ի՞նչ պիտի անենք, պիտի կռվենք: Ընկերները, հրամանատարները, բոլորն են հիմա պատմում՝ Խաչիկը հանգիստ էր, հանդարտ, կազմակերպված»: Խաչիկն անմահացել է հոկտեմբերի 2-ին:

«Այդ օրը Քարվաճառի ամենաուժեղ մարտն է եղել: Սեպտեմբերի 28-ին թշնամին առաջխաղացում է ունեցել, դիրքեր ենք կորցրած եղել: Հոկտեմբերի 2-ին և՛ թշնամին է հարձակվել, և՛ մերոնք են նախահարձակ եղել: Շատ դաժան մարտ է եղել, մոտ տասը ժամից ավելի կռվել են: Շատերն են ասում, որ թշնամին մտադրություն է ունեցել մի շաբաթում գրավել Արցախը՝ Քարվաճառի կողմից մտնելով և Արցախը Հայաստանից կտրելով: Մեկ շաբաթ իրենց հիմնական ուժը կենտրոնացրած են եղել այդտեղ, բայց մերոնք՝ Քարվաճառի ու Սոթքի զորքը, կարողացել են պահել դիրքերը: Քարվաճառի «Սուսուզլուկ» սարի ստորոտից մեր հրետանավորներն ուղարկել են արկերը և դիմավորել թշնամունը: Մի օր հայրիկի հետ խոսելիս Խաչիկն ասաց՝ թշնամու անօդաչուները, ռազմական ինքնաթիռներն աընդհատ պտտվում են մեր գլխավերևում: Բարդ մարտ է եղել: Եվ պահ է եկել, երբ որոշում են կայացրել գնալ «վա-բանկ»: Բայց երեխեքին հայտարարել են՝ բոլորդ իջեք թաքստոց, թող մնան միայն նրանք, ովքեր ուզում են մնալ, սա փախուստ չէ»: Խաչիկը մնացողների շարքում է եղել: «Երկուերեք կամավորներ են եղել, որոնք Խաչիկի զոհվելուց հետո եկել են մեր տուն, Խաչիկի վարորդն է եղել, դասակի հրամանատարը՝ Արտակը: Սկսել են կրակել առաջին հրանոթից, որը Խաչիկինը չի եղել: Անընդհատ կրակոցներ են եղել:

Պատմում են՝ Խաչիկը շատ արագ է հաշվարկները արել, տղերքը հասցրել են միայն սնարյադները բերել: Ասում են, որ րոպեում մինչև ութ արկ կրակել է: Հետո գնում է իր՝ 4-րդ հրանոթի մոտ: Երկու դիրք գրավում են: Հրամանատարն ասում է՝ այդ դիրքերում շատ մարդուժ ու տեխնիկա է եղել, քանի որ նպատակը մեզ վրա հարձակվելն էր: Մեր հետևակը առանց զոհեր տալու մտել է այդ դիրքեր: Շեշտում է՝ այնքան ճիշտ էին Խաչիկի հաշվարկները, որ 10-ից 8-ը կամ 9-ը հասնում էր նշանակետին: Որոշում են կայացնում, որ Խաչիկը պետք է օգնի ձախակողմյան մարտկոցին, քանի որ նրանց վրա հարձակումը շատանում էր: 15-20 րոպե էլ օգնում է այդ մարտկոցի տղաներին, իսկ հետո ռումբն ընկնում է Խաչիկի կողքին»: Ու չնայած այդ օրն արդեն առանց Խաչիկի են տղերքը հաղթանակ գրանցել, մայրիկն ասում է՝ Խաչիկը հաղթանակած է զոհվել, պարտություն չի տեսել, տեսել է, թե ինչպես է մեր հետևակը մտնում հետ վերցրած դիրքեր:

«Հրամանատարը պատմում է՝ Քարվաճառում մեկ միլիմետր չենք զիջել թշնամուն, անգամ առաջ ենք գնացել: Հետո արցունքներն աչքներիս դուրս եկանք այնտեղից»: Տիկին Նարինեն ասում է՝ որդուց հետո ապրելու ուժ տվեց նրա անունը, նրա ապրած կյանքն ու նպատակները, այս քաղաքը, որը նա անչափ էր սիրում: «Մեր երեխաները մեր կյանքի իմաստն են, մեր կյանքի իմաստն է Խաչիկի անունը վառ պահելը: Իր անունով հիմնադրամ ենք բացել, անցյալ տարի իր ծննդյան օրը ԱԹՍ լաբորատորիա բացեցինք այնտեղ, որտեղ ինքը ծառայել է՝ Վարդենիսի ավագ դպրոցում: «Հրետանավորը» գրքում ամփոփեցինք Խաչիկի մասին հուշերը, պատմությունները, նրան նվիրված բանաստեղծությունները, իր նման սիրուն գիրք ստացվեց: Հիմա մեր կյանքով պիտի ապացուցենք, որ արժանի ենք տղաներին: Դժվար է, բայց պետք է ջանք գործադրենք ու կհաջողենք: Մեր երեխեքն արժանի են նրան, որ ապրենք այն երկրում, որն իրենք պահել են, ցավոք, նաև իրենց կյանքի գնով, այն երկրում, որտեղ ցանկացել են ապրել»:

Հ. Գ. - Խաչիկ Պողոսյանը ՀՀ նախագահի հրամանագրով հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական խաչ» 1-ին աստիճանի շքանշանով, «Մարտական ծառայություն» մեդալով: Հուղարկավորված է Եռաբլուրում:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում