Yerevan, 11.March.2025,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
BREAKING


Մերձավոր Արևելքն ընդգրկող հետագա լուրջ իրադարձությունների կասկադի հեռանկարը. ի՞նչ սպասել առաջիկայում. «Փաստ»

ANALYSIS

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

iarex.ru-ն գրում է, որ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի առաջին հանդիպումը իրանցի գործընկեր Մասուդ Փեզեշքիանի հետ կայացել է Մանհեթենի կենտրոնում գտնվող 36 հարկանի «Թուրքական տուն» երկնաքերում։ Այն տևել է ընդամենը մեկ ժամ, սակայն փորձագետները նկատել են, որ գործընկերները թուրքերեն են երկխոսություն վարել, ինչը որոշակի բովանդակալից սիմվոլիզմ է հուշում։ Շատ փարձագետներ, հիմնականում՝ մերձավորարևել յան, որոնք լավ են տիրապետում հոգեբանական իրավիճակին, նկատել են, որ Նյու Յորքում Էրդողանի հետ հանդիպմանը Իրանը ներկայացնում էր էթնիկ ադրբեջանցի՝ Իրանի նախագահ Փեզեշքիանը, որը հնարավորության դեպքում սկսել էր օգտագործել իր մայրենի ադրբեջաներենը պաշտոնական բանակցություններում: Ուշագրավ է նաև այն, որ Թուրքիայի ղեկավարի հետ նրա առաջին հանդիպումը կայացել էր «Թուրքական տանը»։

Այդ առումով փորձագետները տեսնում են ազգային ինքնորոշման ճգնաժամի նշաններ, որոնք ընդգրկում են Իրանը, ինչպես նաև տարածաշրջանի շատ այլ երկրներ, և որոնց վրա հասարակություններն ու պետությունները կառուցում են իրենց և ուրիշների սուբյեկտիվ ընկալումները: Իրանի նախագահական ընտրություններում Փեզեշքիանի հաղթանակով թյուրքական ինքնության մասին բանավեճեր սկսեցին ի հայտ գալ, եթե ոչ քաղաքական դիսկուրսի առաջնագծում, ապա գոնե հասարակական դաշտում: Թեև Իրանի թյուրք բնակչության վերաբերյալ հրապարակայնորեն հասանելի պաշտոնական վիճակագրություն չկա, սակայն կիսապաշտոնական աղբյուրները նշում են, որ առնվազն 30 միլիոն էթնիկ թուրքեր են ապրում այդ երկրի տարբեր շրջաններում: Իրանի թյուրք բնակչությունը բաժանված է ենթախմբերի, ինչպիսիք են ադրբեջանցի թուրքերը, թուրքմենները, քաշքայի թուրքերը և խորասանի թուրքերը:

Այդ թյուրքական համայնքներից ամենամեծը Իրանի հյուսիս-արևմուտքում բնակվող ադրբեջանցի թուրքերն են։ Այսպես, Իրանի գլխավոր շտաբի աշխարհագրական կազմակերպության կողմից 2014 թվականին հրապարակված Իրանի ռազմավարական ատլասում նշվում է, որ պարսիկները Իրանի բնակչության կեսից էլ քիչ են։ Որոշակի հանգամանքներում, եթե իրանական հասարակության բևեռացումը սկսի տեղի ունենալ էթնիկական գծերով, նման գործոնը կարող է զգալի աշխարհաքաղաքական հետևանքներ ձեռք բերել: Ավելին, Իրանում բնակվող թուրքերը դարեր շարունակ զգալի դեր են խաղացել Իրանի պատմության մեջ՝ որպես երկրի հիմնարար բաղադրիչներից մեկը։ Նման պայմաններում, Իրանն ունի երկու տարբերակ՝ կա՛մ հարմարվել և վերականգնել իրականությանը համապատասխանող նոր ինքնություն, կա՛մ մնալ խրված՝ փորձելով վերապրել անցյալը, ինչը կարող է հանգեցնել հոգեբանասոցիալական կործանման:

Թուրք փորձագետների կարծիքով, հենց այն փաստը, որ Փեզեշքիանը աջակցություն է գտնում Իրանի հոգևոր առաջնորդ Ալի Խամենեիից, հուշում է, որ նրա ընտրվելը նպատակ ուներ հարթել այդ խնդիրը։ Դա իր հերթին նշանակում է լուրջ շրջադարձ Թեհրանի և Բաքվի միջև հարաբերություններում, ինչպես նաև Անկարա-Թեհրան-Բաքու եռանկյունում ուժերի հարաբերակցության փոփոխություն։ Միաժամանակ, այսպես կոչված պանթուրքիզմի բանաձևում Բաքուն կարող է առաջնորդության դափնիները խլել Անկարայից: Թուրք քաղաքագետ Հասան Օքթայը, որն Անկարայի՝ Կովկասի ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի տնօրենն է, պնդում է, որ Փեզեշքիանը «իրանական նախագիծ է, որը աշխարհաքաղաքական բեկում է կատարում տարածաշրջանում»։ «Կարծում եմ, որ նախկին նախագահ Իբրահիմ Ռաիսիի մահը ոչ թե ողբերգական պատահար էր, այլ քաղաքական սպանության, մահափորձի արդյունք,- ասել է Օքթայը Բաքվի լրատվամիջոցներին,- դա նախազգուշական ազդանշան էր:

Իրանի իշխանությունները հասկացան և համակարգը արմատական փոփոխությունների սպառնալիքներին չենթարկելու համար իշխանության բերեցին ժողովրդի անվերապահ աջակցությունը վայելող Փեզեշքիանին։ Կարծում եմ, որ Իրանի պետական կառույցներն ընտրել են Փեզեշքիանին՝ երկիրը նոր Սիրիայի կամ Իրաքի վերածվելու սցենարը և հնարավոր փլուզումը կանխելու համար»։ Օքթայը ճիշտ է զգում տարածաշրջանում հնարավոր զարգացումների միտումը, բայց պատահական չէ, որ փորձում է ամեն ինչ շրջել միայն Թուրքիայի ուղղությամբ։ Մինչդեռ իրական քաղաքականության մեջ արդեն գործում են «Արևմտյան Ադրբեջանի» նախագծերը, որոնք նախատեսում են Ադրբեջանի վերադարձ Երևան, Գյումրի և հայկական այլ տարածքներ։

Միաժամանակ չի բացառվում երկրի հարավ-արևել քում գտնվող թուրքական շրջանների (Կարս) մի մասի փոխանցումը Ադրբեջանին։ «Մեծ Ադրբեջանի» նախագիծը, որը ներառում է անդրկովկասյան հյուսիսային Ադրբեջանի միավորումը հարավային իրանականի հետ, առայժմ միայն թղթի վրա է։ Հիշենք նաև, թե ինչպես վերջերս Բաքվում քննարկվեց երկրի անվանումը Հյուսիսային Ադրբեջանի Հանրապետություն փոխելու գաղափարը, որը, ըստ էության, ակնարկ է Ադրբեջանի միասնության գաղափարի հնարավոր իրականացման մասին։ Թուրքիայում նման սցենարը չի բացառվում, թեև իշխանությունները հրապարակայնորեն չեն խրախուսում այն, քանի որ կա մտավախություն, որ «Իրանի անջատողականներին» պետական մակարդակով աջակցությունը կարող է հետո ավելի լուրջ հետևանքներ ունենալ Անկարայի համար, քանի որ կա նաև նախագիծ թուրքական Քրդստանի մասով: Այնպես որ, թվում է, թե մեզ սպասվում է Մերձավոր Արևել քն ընդգրկող հետագա լուրջ իրադարձությունների կասկադ։ Մենք պետք է պատրաստ լինենք դրան:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում

Face to Face with “The Power of One Dram”: The Regional Forum on Dialogue of Generations is just a few days away Ucom Launches a New Major Network Upgrade Project Ucom's General Director Spoke about Personal Growth at the Armenian Businessman 2025 Event Pay with Idram at Yerevan Mall and Win an idplus Gift Card!Ucom Presents a New Exclusive Offer for the Spring Holidays Four Badalyan Brothers Enterprises Ranked Among Armenia’s Top 1,000 Taxpayers Ucom’s General Director Shares his Experience with Cybersecurity Training Course Participants Customer Appreciation Day at IDBankIDBank issues the 2nd tranche of dollar bonds of 2025 New Banking, Even More Convenient: Idram&IDBank AraratBank and Aren Mehrabyan Foundation Strengthen their Partnership On International Mother Language Day, AraratBank Summarizes Results of Unique Project with MatenadaranAmeriabank named Armenia’s Best Investment Bank for 2025 by Global Finance Exclusive Benefits for Businesses: IDBank's New Visa Signature Business Card Flight on the Wings of a Book: Bvik and Idram Promote the Love of Reading AraratBank Receives Prestigious Partner of the Year Award from Ria Money TransferFINTECH360 International Conference will be held in April in YerevanUnibank placed subordinated bonds ahead of schedule4,632,795 AMD for the DigiCode-2025 Competition – February's Beneficiary is QaylTechUcom Fellowship Program Participants Visit Ucom Headquarters for Leadership Insights New IDBank Branch in ArmavirPay with IDBank Mastercard and get 5% idcoin Hayk Melikyans solo concert dedicated to contemporary Armenian and swiss composersAraratBank: Caring for the Nation's DefendersIDBank issues the 1st tranche of dollar bonds of 2025AraratBank Wins Mastercard's Excellence in SME Banking Services AwardIDBank concluded the raffle of 5 iPhone 16 ProUcom Accelerates Digital Transformation with Cerillion's Cutting Edge Convergent Platform When a one dram transforms into a mighty force: "The Power of One Dram" wraps up 2024I primi cavalieri dell'Apocalisse armena Unibank opens new branch in Malatya-Sebastia district of Yerevan5,119,225 AMD to the Children of the Regions Foundation. January's beneficiary is the "Armath" educational program Ameriabank Raises $200 Million from IFC, Marking the Largest Transaction by IFC ever with a Financial Institution in ArmeniaUcom Receives the International ISO 37001 Standard to Prevent, Detect and Address Bribery May the Holiday Warm Hearts: Idram and IDBank Support the Children of HeroesBeneficiaries of the "By Your Side" program at IDBankAraratBank Named Large CSR Company of the Year Idram Joins the Fight Against Food Insecurity Ucom’s Renovated Sales and Service Center in Yerevan Mall Reopens 1% idcoin instead of New Year’s suffering: practical tips Idram Junior Donated Books to SchoolsBig Christmas Market with Idram, IDBank and idplusUcom Supports Wildlife Monitoring in Ararat Region IDBank, Idram, and idplus at the Big Christmas MarketConverse Bank Deputy CEO and CFO, Grant Akopian, Elected to BACEE BoardThe Best Gifts for New Year for Your Loved OnesUcom and SunChild NGO Install a Solar Plant in Alaverdi Kindergarten Converse Bank has been included in the list of Confirming Banks of the EBRD TFPIn 2024, Ucom Expands and Modernizes Fixed and Mobile Networks, Launches 5G in 8 More Cities, Covering a Total of 28 Cities. Acba bank to Allocate $50 Million for MSME Development