Լեգիտիմության փակուղին
АНАЛИТИКА
1995 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից մինչ օրս տեղի ունեցած բոլոր ընտրություններն ու հանրաքվեներն ունեցել են լեգիտիմության մեծ պակաս՝ կապված տարատեսակ ընտրակեղծիքների հետ։ Սակայն միևնույն ժամանակ այս բոլոր ընտրությունների կեղծվածությունն ունեցել է ապացուցողականության պակաս և արդյունքում ստեղծվել է մի իրավիճակ, երբ բոլորը՝ մասնավորապես ընդդիմադիր ուժերը հայտարարել են կեղծ ընտրությունների մասին, սակայն այդ հայտարարությունները, որպես կանոն, փակուղի են տարել ընդհանուր քաղաքական դաշտի ընդդիմադիր դիսկուրսը։
Խնդիրն այն է, որ անկախ ընդդիմության հայտարարություններից Հայաստանում ձևավորվել է իշխանություն, որի սահմանած խաղի կանոններով էլ առաջնորդվել են քաղաքական ուժերը՝ շարունակելով ապօրինի իշխանության, ավազակապետության և այլ բաների մասին։ Հենց այս մոտեցումն էլ արդյունքում դարձավ կազուսային, քանի որ մասնակցել է ապօրինի իշխանության կազմակերպած որևէ միջոցառման՝ խորհրդարանական քննարկումից մինչև համապետական ընտրություններ, նշանակում է լեգիտիմացնել ստեղծված քաղաքական իրողությունները։ Նման պայմաններում հայաստանյան ընդդիմադիր ուժերը, կարծես թե, ունեին երկու ելք՝ կամ ընդունել կատարվածը որպես իրողություն, կամ պարզապես բոյկոտել ցանկացած գործընթաց՝ հրաժարվելով պատգամավորական մանդատից մինչև որևէ ուղղակի և անուղղակի շփում գործող իշխանության հետ։
Սակայն, որպես կանոն, մեր ուժերը շարունակել են խաղը որպես ընդդիմություն և միաժամանակ հայտարարել ավազակապետական համակարգի մասին։ Այս մոտեցումն ինքնին փակուղային է, քանի որ արգելքներ է սահմանում գործող իշխանությունից պահանջների համար, քանի որ եթե իշխանությանը համարում ես չընտրված, կորցնում ես նրանից պահանջելու բնական իրավունքը, եթե սահմանադրական հանրաքվեն համարում ես կեղծված՝ պետք է հրաժարվես խաղալ այդ Սահմանադրության կանոններով ցանկացած խաղ։ Հենց այստեղ է, որ սկսվում է ընդդիմության թուլացումը, քանի որ հանրային տպավորություն է ստեղծվել, որ ընդդիմադիր լինելը իշխանությանը քննադատելն է կամ, որ ավելի վատ, իշխանությանը հայհոյելը։ Իրականում, սակայն, ընդդիմությունն ընդամենը պետք է պահանջի։
Անգամ ընտրությունների վերահսկման մասին տարիներ շարունակ շրջանառվող խոսակցություններում ինչ–որ տեղ ընդդիմությունը թերացել է, քանի որ խնդիր էր դնում սեփական ուժերով վերահսկել դրանք, սակայն այդպես էլ չէր հաջողում։ Մինչդեռ պետք է կարողանալ այնպես պահանջել, որպեսզի հենց իշխանությունը շահագրգռված լինի այդ վերահսկողությամբ կամ գոնե վերահսկողության արտաքին բնորոշիչներով։
Նման իրավիճակից ծնվում է նաև հանրային անվստահությունը բուն ընդդիմության նկատմամբ, քանի որ լսելով նույն ընդդիմությունից «ապօրինի իշխանություն» եզրույթը, քաղաքացին տեսնում է ապօրինի իշխանության հետ բանակցող ընդդիմադիրի, լսելով Սահմանադրության կեղծվածության մասին, տեսնում է այդ Սահմանադրությամբ շարժվող ընդդիմադիրի։ Բնականաբար, քաղաքացին ամենաքիչը սկսում է կասկածել և՛ ընդդիմադիրին, և՛ ընդհանրապես տեղի ունեցող գործընթացներին, որոնց այդպես էլ չի ուզում որևէ մասնակցություն ունենալ։ Թերևս հենց այս մոտեցումը պետք է փոխվի իշխանության նկատմամբ, որպեսզի ապրիլի 2–ից հետո հերթական անգամ մենք չլսենք կեղծված ընտրությունների և ապօրինի իշխանության մասին և տեսնենք, որ ընդդիմությունն օգտագործում է լեգիտիմության պակաս ունեցող ընտրական գործընթացը (եթե, իհարկե, նման իրադրություն արձանագրվի) թեկուզ և պակաս լեգիտիմություն ունեցող իշխանության առաջ ավելի մեծ պահանջներ դնելու համար։
Իսկ նույն լեգիտիմության պակաս ունեցող իշխանությունն էլ ավելի շահագրգռված կլինի կատարել այդ պահանջները։ Մյուս կողմից՝ հայաստանյան իրականության մեջ հարաբերակցությանը հասնելը շատ դժվար է, քանի որ երբեմն հնարավոր չէ հասկանալ որ ընդդիմությունն է ընդդիմություն, որը՝ նախագիծ։
1995 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից մինչ օրս տեղի ունեցած բոլոր ընտրություններն ու հանրաքվեներն ունեցել են լեգիտիմության մեծ պակաս՝ կապված տարատեսակ ընտրակեղծիքների հետ։ Սակայն միևնույն ժամանակ այս բոլոր ընտրությունների կեղծվածությունն ունեցել է ապացուցողականության պակաս և արդյունքում ստեղծվել է մի իրավիճակ, երբ բոլորը՝ մասնավորապես ընդդիմադիր ուժերը հայտարարել են կեղծ ընտրությունների մասին, սակայն այդ հայտարարությունները, որպես կանոն, փակուղի են տարել ընդհանուր քաղաքական դաշտի ընդդիմադիր դիսկուրսը։
Խնդիրն այն է, որ անկախ ընդդիմության հայտարարություններից Հայաստանում ձևավորվել է իշխանություն, որի սահմանած խաղի կանոններով էլ առաջնորդվել են քաղաքական ուժերը՝ շարունակելով ապօրինի իշխանության, ավազակապետության և այլ բաների մասին։ Հենց այս մոտեցումն էլ արդյունքում դարձավ կազուսային, քանի որ մասնակցել է ապօրինի իշխանության կազմակերպած որևէ միջոցառման՝ խորհրդարանական քննարկումից մինչև համապետական ընտրություններ, նշանակում է լեգիտիմացնել ստեղծված քաղաքական իրողությունները։ Նման պայմաններում հայաստանյան ընդդիմադիր ուժերը, կարծես թե, ունեին երկու ելք՝ կամ ընդունել կատարվածը որպես իրողություն, կամ պարզապես բոյկոտել ցանկացած գործընթաց՝ հրաժարվելով պատգամավորական մանդատից մինչև որևէ ուղղակի և անուղղակի շփում գործող իշխանության հետ։
Սակայն, որպես կանոն, մեր ուժերը շարունակել են խաղը որպես ընդդիմություն և միաժամանակ հայտարարել ավազակապետական համակարգի մասին։ Այս մոտեցումն ինքնին փակուղային է, քանի որ արգելքներ է սահմանում գործող իշխանությունից պահանջների համար, քանի որ եթե իշխանությանը համարում ես չընտրված, կորցնում ես նրանից պահանջելու բնական իրավունքը, եթե սահմանադրական հանրաքվեն համարում ես կեղծված՝ պետք է հրաժարվես խաղալ այդ Սահմանադրության կանոններով ցանկացած խաղ։ Հենց այստեղ է, որ սկսվում է ընդդիմության թուլացումը, քանի որ հանրային տպավորություն է ստեղծվել, որ ընդդիմադիր լինելը իշխանությանը քննադատելն է կամ, որ ավելի վատ, իշխանությանը հայհոյելը։ Իրականում, սակայն, ընդդիմությունն ընդամենը պետք է պահանջի։
Անգամ ընտրությունների վերահսկման մասին տարիներ շարունակ շրջանառվող խոսակցություններում ինչ–որ տեղ ընդդիմությունը թերացել է, քանի որ խնդիր էր դնում սեփական ուժերով վերահսկել դրանք, սակայն այդպես էլ չէր հաջողում։ Մինչդեռ պետք է կարողանալ այնպես պահանջել, որպեսզի հենց իշխանությունը շահագրգռված լինի այդ վերահսկողությամբ կամ գոնե վերահսկողության արտաքին բնորոշիչներով։
Նման իրավիճակից ծնվում է նաև հանրային անվստահությունը բուն ընդդիմության նկատմամբ, քանի որ լսելով նույն ընդդիմությունից «ապօրինի իշխանություն» եզրույթը, քաղաքացին տեսնում է ապօրինի իշխանության հետ բանակցող ընդդիմադիրի, լսելով Սահմանադրության կեղծվածության մասին, տեսնում է այդ Սահմանադրությամբ շարժվող ընդդիմադիրի։ Բնականաբար, քաղաքացին ամենաքիչը սկսում է կասկածել և՛ ընդդիմադիրին, և՛ ընդհանրապես տեղի ունեցող գործընթացներին, որոնց այդպես էլ չի ուզում որևէ մասնակցություն ունենալ։ Թերևս հենց այս մոտեցումը պետք է փոխվի իշխանության նկատմամբ, որպեսզի ապրիլի 2–ից հետո հերթական անգամ մենք չլսենք կեղծված ընտրությունների և ապօրինի իշխանության մասին և տեսնենք, որ ընդդիմությունն օգտագործում է լեգիտիմության պակաս ունեցող ընտրական գործընթացը (եթե, իհարկե, նման իրադրություն արձանագրվի) թեկուզ և պակաս լեգիտիմություն ունեցող իշխանության առաջ ավելի մեծ պահանջներ դնելու համար։
Իսկ նույն լեգիտիմության պակաս ունեցող իշխանությունն էլ ավելի շահագրգռված կլինի կատարել այդ պահանջները։ Մյուս կողմից՝ հայաստանյան իրականության մեջ հարաբերակցությանը հասնելը շատ դժվար է, քանի որ երբեմն հնարավոր չէ հասկանալ որ ընդդիմությունն է ընդդիմություն, որը՝ նախագիծ։
Президент Мексики призвала ООН «выполнить свою роль» и избежать кровопролития в Венесуэле
Антикоррупционный суд продлил срок ареста мэра Гюмри Вардана Гукасяна еще на 3 месяц
Путин: Такой армии, как у России, нет ни у одной страны в мире
"Миссия Добро": Волонтеры из РФ помогают армянским детям с особенностями развития
Добро пожаловать на ID павильон: Big Christmas Market
Ливанский судья допросит в Болгарии судовладельца, объявленного в розыск в связи со взрывом в порту Бейрута
Комиссия по регулированию общественных услуг одобрила инвестиционную программу «Газпром Армения» на пять лет
Езидская община празднует Святую Пасху. представитель общины, член партии «Всеармянский фронт» Зита Халитов
Фрида Кало побила рекорд: Ее автопортрет продан за $54,7 млн, став самой дорогой картиной женщины-художницы 
Избранный президент Чили намерен жить в историческом президентском дворце
Тысячи словаков по всей стране вышли на протесты против правительства Фицо
Завершено следствие по делу об убийстве трехлетнего Тиграна
Историк: Армяно-китайские отношения претерпели качественную трансформацию
Венгрия заблокировала ежегодное заявление ЕС о расширении, касающееся Украины
«Путешествие к каменным памятникам и древним винам»
Эдмонд Худоян и Андрей Пегливанян – призеры чемпионата мира по боксу в Дубае
Европейцам нечего здесь шуметь: Лукашенко заявил, что мир в Украине зависит от Трампа и США
Евразийский выбор Армении
Самое широкое покрытие 5G, запуск Uplay и внедрение Cerillion: Ucom подводит итоги 2025 года
Обещают «сожрать» право граждан Армении на свободный выбор: «Паст»
Превращение Армении в часть мегапроектов должно стать задачей будущих национальных властей: «Паст»
«Дорожная карта» отстранения Пашиняна, по словам Эдмона Марукяна: «Паст»
Сделал предложение, или искусный «перевод», и..... по какому праву? «Паст»
Самвела Шахраманяна снова вызвали на допрос
Ливанские армяне строят в Ереване «ливанскую деревню»
Треугольник Тегеран–Москва–Ереван: новая интеграции в Евразии
Армянские фильмы среди номинантов на «Золотой глобус»
Экскурсия в дом-музей Перча Прошяна в Аштараке: школьники прикоснулись к культурному наследию писателя
Армянские шахматисты победили на Kazakhstan Chess Cup 2025 в Алматы
Итальянский городок в Тоскане платит $30 000 за переезд — с одним условием
Пашинян: Новый Свод церковных правил должен содержать правила добропорядочности для священнослужителей
Состоялся закрытый показ фильма «13 секунд»
Российский агроэкспорт в ЕАЭС превысил $6 млрд, Армения замыкает список
Адвокат: Ваагн Чахалян содержится в нечеловеческих условиях
Китай стремится к лидерству на рынке золота, приобретя бразильские месторождения
От реальности не убежишь: «Паст»
Цена «дружбы» ЕС: санкции против России, или экономические потери для Армении? «Паст»
Сегодня - премьер-министр, завтра - бывший, а Церковь вечна: «Паст»
The Telegraph: Министр войны США отстранил командующего армией от переговоров по Украине
Пашинян перешёл опасную границу: Российская епархия — объединённый центр Святой Армянской Апостольской Церкви
Россия готовит ответные меры против Бельгии на случай бессрочной заморозки ее активов
Учёные впервые поймали сверхредкую ядерную реакцию на Солнце
Израиль атаковал тренировочный лагерь «Хезболлы» на юге Ливана
Беспилотники ударили по одному из крупнейших НПЗ в центральной России
Аронян победил Карлсена и взял титул Freestyle Chess
Первопрестольный Святой Эчмиадзин вновь призвал 10 епископов вернуться в каноническое поле
Квота на беспошлинный ввоз электромобилей в Армению может быть увеличена
Фон дер Ляйен заявила, что Трампу не стоит вмешиваться в демократию ЕС
Армении придется выбрать между ЕС и ЕАЭС: Алексей Оверчук
Юнибанк выпустил новый транш драмовых бессрочных облигаций со ставкой 13,75% годовых
