21–րդ դարը 2000 թվականին չի սկսել

Մենք գիտենք, որ...

2000 թվականի հունվարի 1–ին սկսվել է 21–րդ դարը և երրորդ հազարամյակը:

Իրականում այդպես չէ:

Պարզվում է՝ 21–րդ դարը և երրորդ հազարամյակը սկսվել է, որքան էլ զարմանալի է, 2001 թվականին: Այս ամենը մի պարզ բացատրություն ունի: Մենք ներկայումս օգտագործում ենք Գրիգորյան օրացույց, ըստ որի՝ «նոր դարը» սկսվել է 1 թվականից, որը համարվում է Քրիստոսի ծնվելու տարին, այսինքն՝ չի եղել 0 թվական: Ստացվում է, որ 1–ին դարի 1 թվականից հետո 100 տարի անց՝ 101 թվականին է սկսվել 2–րդ դարը և ոչ թե 100 թվականին, քանի որ դարը 100 տարի ունի՝ ոչ թե 99: Այնինչ, բոլորը նոր դարի և նոր հազարամյակի սկիզբը մեծ շուքով նշել են հենց 2000 թվականի Նոր տարվա գիշերը՝ չգիտակցելով, որ ավելի կարևորը եղել է 2001 թվականի Նոր տարին:

Օրացույցն ընդհանրապես օրերը խմբավորելու միջոց է, այն անհրաժեշտ է եղել մարդկանց գյուղատնտեսական աշխատանքները, հոգևոր կյանքը և այլ բաներ կազմակերպելու համար: Օրացույցի հայրենիքը Եգիպտոսն է: Եգիպտական քրմերը նկատել էին, որ ամառային ամենակարճ գիշերվա օրը լուսաբացին երկնքում հայտնվում է Սիրիուսը՝ ամենապայծառ աստղը, և այդ օրն էլ սկսվում է Նեղոսի վարարումը: Նրանք հաշվեցին և գտան, որ այս ամենը միշտ կրկնվում է յուրաքանչյուր 365 օր անց, որն էլ համարվեց տարի: Տարին նրանք բաժանեցին 12 մասերի և ստացան ամիսներ՝ 30–ական օրերով, իսկ մնացած 5 օրը թողեցին որպես տարվա վերջի հավելում: Այսպես ծնվեց օրացույցը: Հետագայում, իհարկե, օրացույցում ճշտումներ և այլ հավելումներ արվեցին՝ կապված տարվա լրիվ տևողության հետ, որը, պարզվեց, ոչ թե 365 օր է, այլ 365–ից ավելի է մեկ քառորդով: Բացի այդ, սկսվեցին ամիսներից կամ օրեր «գողանալ», կամ էլ ավելացնել, և արդյունքում հիմա մենք ունենք օրացույց, որտեղ մի ամիսը 28 օր ունի, իսկ մեկ այլ ամիս՝ 30 կամ 31: Ստացվել է այնպես, որ ներկայիս գործող օրացույցը մի շարք թերություններ ունի. դրանք անհամապատասխանություններն են ամսվա մեջ օրերի, եռամսյակների և կիսամյակների, նաև՝ շաբաթվա օրերի միջև: Դեռևս 19–րդ դարում քննարկվել է օրացույցի փոխման անհրաժեշտությունը և միասնական համաշխարհային օրացույցի ընդունման նպատակահարմարությունը: Ներկայումս ևս այս հարցերով զբաղվում է ՄԱԿ–ի տնտեսական և սոցիալական զարգացման խորհուրդը , բայց առայժմ արդյունքներ չկան:

Ներկայումս մենք օգտագործում ենք Գրիգորյան օրացույցը, որը ստեղծվել է 1582 թվականին: Ի դեպ, եղել է հին հայկական օրացույց: Ըստ այդ օրացույցի, մեր թվարկությունից առաջ 2492 թվականի օգոստոսի 11– ին Վանա լճի արևել յան հատվածում գտնվող Հայոց ձոր կոչվող գավառում ճակատամարտի ժամանակ Հայկ Նահապետը սպանել է բռնակալ Բելին: Հաղթանակի այդ օրը հայերը համարել են տարեգլուխ՝ ըստ իրենց օրացույցի: Այս օրացույցում ևս 12 ամիսները ունեցել են 30–ական օր, իսկ մեկ լրացուցիչ 13–րդ ամիսը՝ 5 օր: Սա Բուն Հայկա օրացույցն է: 584 թվականին հայերը ընդունել են նոր ճշտված օրացույց: Ըստ այդ օրացույցի, 1 թվականը սկսվում է 552 թվականի հուլիսի 11–ից, անհայտ է՝ ինչու, բայց կարելի է ենթադրել, որ այդ օրը ինչ–որ հայ հոգևորականի ծննդյան կամ մահվան օրն է: Ինչ որ է, սա կոչվել է Հայոց մեծ թվական: 1085 թվականին հայերը ստեղծել են այլ օրացույց, որը ստեղծողի՝ Հովհաննես սարկավագի անունով կոչվել է սարկավակադիր թվական (այստեղ տարին սկսվում է այդ թվից):

Իրականում ներկայումս իրոք պետք է օրացույցը փոխել: Իհարկե, սա մեծ ծախսերի հետ կապված հարց է, բայց ծախսեր է առաջացնում նաև այն չփոխելը: Ի վերջո, ամեն ամիս հավասար օրեր պետք է ունենա՝ 30 օր, աշխատանքային հարաբերությունները նորմալ կազմակերպելու համար: Աշխատողի համար ամենալավ ամիսը փետրվարն է, իսկ գործատուի համար փետրվարը ամենավատ ամիսն է: Իհարկե, այս դեպքում ամենամեծ առավելությունը կստանան ինչ– որ ամսի 31–ին ծնվածները, որովհետև կպարզվի, որ նրանք «չեն ծնվել», այսինքն՝ չեն էլ մահանալու:

 

Կամո Խաչիկյան