Արդյո՞ք գլուխը սափրելն ապահովում է «երազանքի» մազեր ունենալը

Մենք գիտենք, որ...

Երբ երեխան դառնում է մեկ, երկու կամ երեք տարեկան, նրան պետք է գոնե մեկ անգամ «քաչալացնել», որպեսզի ապագայում փարթամ և խիտ մազեր ունենա։ 

Իրականում այդպես չէ։

Պարզվում է, որ այսպես, թե այնպես, բնությունը ինչ մազ տվել է, այդպիսին էլ ունենալու է երեխան: Արհեստական բոլոր մեթոդներն այստեղ անզոր են: Ի վերջո, մազերն աճում են մաշկի հաստության մեջ՝ մազային ֆոլիկուլներում, և այն, ինչ դուք կանեք մաշկից դուրս գտնվող մազի հետ, ոչ մի նշանակություն չունի մազի աճման համար։ Երեխայի մազերը սափրելու ժողովրդական հավատալիքը իրականում շատ տարածված համոզմունք է։ Շատ ծնողներ են համոզված, որ երեխայի գլուխը սափրելը հետագայում կհանգեցնի նրա մազերի բուռն աճին, բայց դա ոչ միայն չի լինում , այլ անգամ նման «էկզիկուցիան» կարող է բերել երեխայի համար տարբեր անցանկալի հետևանքների։ Առաջին հերթին երբեմն երեխայի գլուխը սափրելը բերում է նրան, որ մազերը ավելի վատ են սկսում աճել, և երկար ժամանակ նրանց նորմալ աճը չի վերականգնվում՝ կապված սափրման ընթացքում գլխի մաշկի վնասվածքների առաջացման հետ։ Չպետք է մոռանալ նաև այս դեպքում տարբեր մաշկային վարակների առաջացման հնարավորությունը։ Երկրորդ հերթին՝ սափրումից հետո երեխայի գլխին առաջացող կարճ մազերը կարող են երեխայի համար անհարմարավետության զգացում առաջացնել, օրինակ՝ գլխարկ հագցնելիս, և, ի վերջո, առանց մազերի երեխայի գլուխը հնարավոր է, որ ավելի շուտ մրսի ցրտից։ Երրորդ հերթին՝ սափրման նման գործողությունը կարող է երեխայի համար դառնալ իսկական հոգեկան վնասվածք՝ մանավանդ եթե երեխան տարիքով մեծ է և ամեն ինչ հասկանում է։ Իսկ նման սթրեսը զարգացող օրգանիզմի համար անթույլատրելի է։ Ընդհանրապես կյանքում շատ մարդիկ որոշակի գործողություններ կատարում են միայն այն պատճառով, որ «բոլորն էլ այդպես են անում»։

Շատ ժողովուրդների մշակույթում է ընդունված որոշակի հասակում երեխաներին «քաչալացնելը» ըստ ժողովրդական ավանդույթի, կա՛մ կրոնական հավատալիքի, կա՛մ էլ ընդամենը համոզմունքով։ Օրինակ, Հնդկաստանում նորածինների գլուխը սափրում են այն համոզմունքով, որ նրանք բաժանվում են իրենց նախորդ կյանքից և շարժվում են դեպի ապագա (հինդուիզմը համարում է, որ ամեն մարդ մի քանի կյանք է ունենում)։ Մոնղոլիայում փոքրիկի առաջին ճաղատացնելը տոն է (ինչպես, օրինակ, ատամնահատիկը հայերի մոտ), և այդ առիթով հրավիրվում է ամբողջ բարեկամությունը։ Յուրաքանչյուր հյուր սեփական ձեռքով կտրում է մի փունջ մազ, նվեր է մատուցում փոքրիկին և որոշակի բարի ցանկություն հղում նրան։ Իսրայելում չի կարելի մինչև երեք տարեկանը կտրել երեխայի մազերը, և այդ կարգին հետևում են անգամ ոչ հավատացյալ մարդիկ։ Սլավոնների մոտ ևս մինչև մեկ տարեկանը պետք չէ «ձեռք տալ» երեխայի մազերին, քանի որ հավատալիք կա, որ եթե երեխայի մազերը կտրել մինչև մեկ տարեկանը, նա կզրկվի ուժից, կլինի թույլ և հիվանդոտ, կյանքում հաջողակ և հարուստ չի լինի և այլն։ Իսկ մեկ տարեկանից հետո երեխային «քաչալացնելը» համարվել է նոր կյանքի անցում և չար հոգիների հեռացում փոքրիկից։ Անգամ ավանդույթ է եղել երեխայի խոպոպները չորս տեղում կտրելը, որի արդյունքում ստացվել է խաչ։ Ընդ որում, չգիտես ինչու, այդ միջոցառումը պետք է կատարվեր լիալուսնի շրջանում, և անգամ այդ նպատակների համար հատուկ օրացույցներ կային ստեղծված։

Երեխայի մազածածկույթը սկսում է զարգանալ դեռևս ներարգանդային կյանքում, և այդ իսկ պատճառով նորածինները ծնվում են ամբողջ մարմնի և գլխի վրա առկա աղվամազով։ Կյանքի առաջին մի քանի ամսվա ընթացքում այդ աղվամազը թափվում  է, և սկսում է զարգանալ ավելի հաստ և հասուն մազածածկ, որը, ըստ գույնի և ձևի, կարող է տարբերվել աղվամազից։ Պետք չէ անհանգստանալ, որ աղվամազը թափվելուց հետո որոշ ժամանակ նոր մազեր չեն աճում. դա նորմալ է, ժամանակի հետ, միևնույն է, դրանք կզարգանան։ Ինչ վերաբերում  է նրան, որ ի վերջո պետք է երեխայի մազերը կտրել, երբեմն նույնիսկ՝ շատ կարճ, ապա դա էլ է նորմալ, հատկապես ամռանը, բայց երբեք մի սափրեք երեխայի գլուխը, դա իրոք վտանգավոր է։

Ի վերջո, այնպես չէ, որ երեխային «քաչալացնելու» ժողովրդական ավանդույթը ոչ մի իմաստ չունի։ Ժամանակները տարբեր են լինում։ Ներկայումս դա իրոք պետք չէ, բայց, օրինակ, միջնադարում և անգամ 20–րդ դարի սկզբին դա պարտադիր գործողություն է եղել։ Բանն այն է, որ գլխի ոջլի դեմ պայքարի արմատական մեթոդը հենց «քաչալացնելն» է եղել, որը իրոք ձերբազատում է այդ վարակից, բայց ներկայիս սանիտարահիգիենիկ պայմաններում այս վարակը հազվադեպ է հանդիպում, և անիմաստ է դառնում երեխայի գլուխը սափրելը։

Կամո Խաչիկյան