Ովքե՞ր են գողերը և ինչպե՞ս պատժել նրանց

«ՀՀ ժողովրդից գողացողը պետք է բռնվի, ամբաստանվի, խայտառակվի, բարոյապես ոչնչացվի և ուղարկվի բանտ», – նախօրեին ասել է վարչապետ Փաշինյանը՝ կառավարության նիստում: Թեման պետությանը տրվող դրամաշնորհներն են, որոնք, ըստ Փաշինյանի, հանրագումարում բավական շատ են, ու եթե ծախսվեն արդյունավետ, ապա դժվար թե քաղաքացին դա չզգա իր մաշկի վրա: Փաշինյանի կարծիքով, եթե քաղաքացին դա չի զգում, ուրեմն ինչ–որ տեղ գողանում են այդ միջոցները: 

Այն, որ պետական միջոցները յուրացնողներին պետք է խստորեն պատժել, քննարկման ենթակա չէ: Պետական միջոցների գողությունը, ի տարբերություն հասարակ գողության, ունի նաև քաղաքական ենթատեքստ: Եթե այդ գողությունը կամ յուրացումը դառնում է համակարգային, ապա պետական ապարատը սկսում է ծանր ու դանդաղ շնչել: Խնդիրը, սակայն, ոչ թե այն է՝ գողերին պետք է պատժել, թե ոչ, այլ թե ինչպես պետք է պատժվեն գողերը: Արդյո՞ք առաջարկվող բարոյազրկումը, խայտառակումը արդյունավետ միջոցներ են: 

Այստեղ մենք մոտենում ենք մի խնդրի, որի մասին քիչ չենք խոսել: Կոռուպցիայի, պետական միջոցների յուրացման, անարդյունավետության դեմ առանձին վերցրած դեմքերով ու դեպքերով պայքարելը գուցե էմոցիոնալ առումով իր արդյունքները տալիս է, սակայն համակարգային լուծումներ չի առաջարկում: Կոռուպցիայի դեմ պայքարը, ցավոք, հետհեղափոխական շրջանում դրսևորվել է բացառապես կոշտ հռետորաբանությամբ, իսկ գործնականում այդ պայքարի թիրախում հայտնվել են առանձին վերցրած հայտնի անձեր, հիմնականում նախորդ իշխանական–տնտեսական վերնախավից: Չենք վիճարկում այդ անձանց մեղավորությունը կամ անմեղությունը: Սակայն ինչպես այն ժամանակ, այդպես էլ հիմա համոզված ենք, որ անձերի դեմ պայքարով համակարգային կոռուպցիայի խնդիրը լուծել հնարավոր չէ:

Իսկ Հայաստանում կոռուպցիան եղել է համակարգային, այն, իհարկե, հովանավորվել է իշխանության վերին օղակների կողմից: Սակայն այդ պրոցեսին մասնակցել են պետական միջոցների հետ առնչվող տարատեսակ շերտեր՝ վերևից մինչև ամենաներքև: Ավելին՝ կոռուպցիան դարձել է պետական կառավարման չգրված կանոնը, շարժիչը, մոտիվատորը: Անբովանդակ քաղաքականության պարագայում հենց կոռուպցիան է եղել, դիցուք, պետական աշխատանքի ձգտող մարդկանցից շատերի մոտիվը՝ հայտնվել նմանատիպ աշխատանքի: Մյուս կողմից էլ պարզ է, որ այս համակարգային կոռուպցիան, քաղաքականից բացի, հընթացս ձեռք է բերել նաև սոցիալ–մշակութային կոնտեքստ, այն դարձել է մշակութային առանձնահատկություն: 

Հետևաբար առանձին վերցրած մարդկանց դեմ պայքարելով, նրանց արդարացիորեն խիստ պատժելով կամ նույնիսկ հեղափոխության գրված ու չգրված կանոններով բարոյազրկելով՝ հարցը չի լուծվում: Իսկապես, եթե ահռելի դրամաշնորհները չեն հասնում իրենց նպատակին, ուրեմն դրանք յուրացվում են: Ինչպես տեսնում ենք, միայն այն հանգամանքը, որ բարձրագույն իշխանությունը կոռուպցիայի մեջ թաթախված չէ, բավարար չէ, որ այդ կոռուպցիան չլինի նաև այդ իշխանությունից ներքև ընկած օղակներում: Գուցե այն չունի նույն կազմակերպված բնույթը, բայց հաստատապես չի վերացվել:

Ուստի սա նախ և առաջ ազդակ է հենց իշխանությանը կոռուպցիայի դեմ պայքարը բարոյականից տեղափոխել քաղաքական լուծումների ու գործնական մեխանիզմների դաշտ: Այլապես կարիք կլինի բարոյազրկել ու բանտ ուղարկել ահռելի քանակությամբ մարդկանց, որոնք նախկինում և հիմա այս կամ այն կերպ մասնակից են եղել (կամ՝ են) կոռուպցիոն գործընթացների: Արդյո՞ք իշխանությունն ունի այդքան ժամանակ ու ռեսուրս՝ տասնյակ հազարավոր մարդկանց առանձին–առանձին խայտառակելու, դաստիարակելու կամ բանտ տանելու համար: 

 

ԼԵՎՈՆ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ