Ереван, 05.Декабрь.2025,
00
:
00
ВАЖНО


«Փոքր հիդ­րո­է­լեկտ­րա­կա­յան­նե­րից շա­տե­րը կա­ռուց­ված են բնու­թյան հա­տուկ պահ­պան­վող տա­րածք­նե­րում»

ИНТЕРВЬЮ

Վերջին մի քանի օրերի ընթացքում Հայաստանում առկա բնապահպանական խնդիրները մեկը մյուսի հետևից հիշեցնում են իրենց մասին: Կապանի փողոցներով հոսում են դեղնադարչնագույն գետակներ, որոնք Կավարտի չգործող հանքի հետևանքն են, Ամուլսարում կրքերը չեն հանդարտվում, շուտով կհրապարակվեն նաև միջազգային փորձաքննության արդյունքները, Արագած գյուղում բնակիչները բողոքում են, որ ոռոգման աղբյուր հանդիսացող Գեղարոտ գետի վրա գործող երկու փոքր ՀԷԿ-երի պատճառով ջուրը չի ինքնամաքրվում, այդ ջրով հնարավոր չէ ոռոգել գյուղատնտեսական հողատարածքները:

«Փաստի» հետ զրույցում «ԷկոԼուրի» փորձագետ Վիկտորյա Բուռնազյանը նախ անդրադառնում է այն հիմնական վնասներին, որոնք գետերը կրում են ՓՀԷԿ-երի պատճառով: «ՓՀԷԿ-երի (փոքր հիդրոէլեկտրակայան- խմբ.) շահագործումն առաջացրել է մի շարք խնդիրներ: Նախ՝ խախտվել է գետերի էկոլոգիական հավասարակշռությունը՝ բնապահպանական թողքի փոքր լինելու, հաճախ նաև այդ թողքը փոքր ՀԷԿերի կողմից չպահպանելու պատճառով: Շատ դեպքերում ՓՀԷԿ-երը կասկադային են, և գետերի մեծ մասը վերցնում են խողովակի մեջ` գետերի հուները թողնելով գրեթե չոր: ՀՀ կառավարությունը 2018 թվականի սկզբին փոփոխեց բնապահպանական թողքի սահմանման վերաբերյալ 2011 թվականի հունիսի 30-ի N 927-Ն որոշումը, որով բնապահպանական թողքի չափաքանակն ավելացվեց: Բայց թե որքանով է պահպանվում բնապահպանական թողքը, դժվար է ասել, քանի որ ՓՀԷԿ-երում չկա տեղադրված առցանց վերահսկողական համակարգ, որի միջոցով դրանց աշխատանքը և էկոլոգիական թողքը կվերահսկի լիազոր մարմինը: ՓՀԷԿերի շահագործման հետևանքով առաջացած մյուս խնդիրը գետային ձկնաշխարհի կորուստն է, որը պայմանավորված է բնապահպանական փոքր թողքով, դրա չպահպանմամբ, ձկնանցարանների ֆունկցիոնալ նշանակություն չունենալով և դրանց մուտքերի փակմամբ, որպեսզի ջուրն ուղղվի ՓՀԷԿ-ի խողովակաշար, ձկնապաշտպան ցանցերի բացակայությամբ, ինչի հետևանքով մանրաձուկը հայտնվում է խողովակաշարում և ոչնչանում ՓՀԷԿ-ի կայանում», - ասում է Բուռնազյանը՝ շեշտելով, որ բացի սրանից, կան ՓՀԷԿ-եր, որոնք կառուցված են բնության հատուկ պահպանվող տարածքներում, անտառներում, ջրագոյացնող` մայր աղբյուրների վրա, որոնք խախտում են ինչպես բնության հատուկ պահպանվող տարածքների պահպանման, այնպես էլ ջրաբանական ռեժիմները: 

Բուռնազյանը տեղեկացնում է՝ որ գետերն են առավելագույնս ծանրաբեռնված ՓՀԷԿերով: «Ծանրաբեռնված են Եղեգիս գետի Կարակայա վտակը, որի երկարության գումարային 67,76%-ը վերցված է խողովակի մեջ, Դալի գետի 62,55 %-ը, Եղեգիս գետի 51,46%-ը, Կարակայայի Այսաս վտակի 49,96%-ը, Լորաձորի 40,26%-ը: Հիմնվելով Ռուսաստանի բնապահպանական նորմատիվների վրա և ուսումնասիրելով մեր գետերի ծանրաբեռնվածությունը՝ բազմիցս հայտարարել ենք, որ այն գետերը, որոնց 40 տոկոսը հոսում է խողովակի մեջ, աղետալի վիճակում են: 2014-2018 թվականների ՄԱԶԾ/ ԳԷՀ (ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի գլոբալ էկոլոգիական հիմնադրամ- խմբ.) փոքր դրամաշնորհների ծրագրի աջակցությամբ մեր հ/կ-ի և բնապահպանության նախարարության համատեղ իրականացրած ՓՀԷԿ ոլորտի բարեփոխումներին ուղղված 2 ծրագրերի շնորհիվ մշակվեցին մի շարք առաջարկություններ, որոնցից մեկն էր՝ արգելել ՓՀԷԿ-երի կառուցումը ծանրաբեռնված գետերի վրա: Այդ առաջարկությունների հիման վրա մշակված ջրային օրենսգրքի փոփոխությունների նախագիծն այս տարի առաջին ընթերցմամբ ընդունվեց ԱԺ-ի կողմից», - տեղեկացնում է Վիկտորյա Բուռնազյանը:

Անդրադառնում ենք նաև ՓՀԷԿ-երի՝ գետերն ու խմելու ջուրն աղտոտելու ահազանգերին: «ՓՀԷԿ-երը ջուրը չեն աղտոտում, և ՓՀԷԿ-ից դուրս եկող ջուրը վնասակար չէ ոռոգման համար: Այլ խնդիր է, որ ՓՀԷԿ-երի շահագործման պատճառով առաջանա ոռոգման ջրի պակաս, կամ ՓՀԷԿ-ի կողմից ջրառից հետո գետի տարբեր հատվածներում բաց թողնվեն համայնքների կամ ձեռնարկությունների կեղտաջրերը, և ջրի սակավության պատճառով գետը չկարողանա ինքնամաքրվել: Խմելու ջրի հետ կապված եղել են ահազանգեր, որ դրա աղբյուրները ցամաքել են ՓՀԷԿ-երի շահագործման հետևանքով: Նման ահազանգեր ունեցել ենք հատկապես Սիսիանի շրջանից», - ընդգծում է փորձագետը:

Գործող ՓՀԷԿ-երի աշխատանքը վերահսկելու և դրանց բացասական ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելու հետ կապված Բուռնազյանն արձանագրում է, որ իրենց փորձագիտական խումբը ՀՀ կառավարությանն առաջարկել է էկոանձնագրավորել ՓՀԷԿերը, որն իրենից ենթադրում էր դրանց ինքնավերահսկում: «ՓՀԷԿ-ը պետք է վարեր իր անձնագիրը՝ լրացնելով իր գործունեությանը վերաբերող տվյալները, հետևելով բնապահպանական նորմերի պահպանմանը: Առաջարկվում էր բարեխիղճ ՓՀԷԿ-երին տալ «կանաչ» էկոանձնագիր, որի դեպքում դրանք 5 տարով կազատվեին տեսչական ստուգումներից՝ որպես օրինակելի աշխատանքի խրախուսում: Սակայն այդ առաջարկությունը ՀՀ կառավարության կողմից դեռ արձագանք չի ստացել: Բացի դա, անհրաժեշտ է ստեղծել առցանց վերահսկման համակարգ, առցանց կապով տվյալներ հաղորդող ջրաչափեր տեղադրել ՓՀԷԿ-երի էկոլոգիական թողքերի կետերում, որպեսզի վերահսկողությունն ուժեղանա», - ընդգծում է մեր զրուցակիցը:

Հետաքրքրվում ենք ոլորտը կարգավորող օրենսդրության մասին: «Այս ոլորտի կարգավորման համար արդեն իսկ մշակվել են մի շարք օրենքներ և ենթաօրենսդրական ակտեր, որոշներն արդեն ընդունվել են՝ կապված էկոլոգիական թողքի, ՓՀԷԿ-երի կառուցման չափորոշիչների և արգելված գոտիների սահմանման հետ: Այժմ անհրաժեշտ է ապահովել այդ որոշումների կիրարկումը շոշափելի արդյունքի հասնելու համար», - եզրափակում է Վիկտորյա Բուռնազյանը:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Президиум Форума армянских союзов Европы организовал создание инициативной группы по защите Армянской Апостольской Церкви и христианства в Армении Мы тут не причем: «Гражданский договор» прокомментировал уголовное преследование Аршака ХачатрянаПредстоятель епархии: Воскресную литургию в церкви «Сурб Йот Верк» в Гюмри совершат не служители епархииВ Москве прошел интеллектуальный конкурс для студентов Института востоковедения Азербайджанцы повредили монастырь «Сурб Аменапркич» XVII века в АрцахеТрамп выразил надежду, что сможет положить конец украинскому конфликтуДобыча полезных ископаемых — занятие не для глупых. «Паст».Team Holding объявляет о начале размещения облигаций. Андеррайтером выступает Freedom Broker ArmeniaПочему бывший министр обороны «заговорил сейчас»? «Паст».«Почему стрелы были направлены именно в адрес “того, кто разнимает драку”. «Паст»«Это издевательство над государственностью». «Паст»Юнибанк первым в Армении выпустил бессрочные облигации Спорное положение закона – политическая дубинка. «Паст»Пашинян против Церкви: вместо борьбы с кризисом — борьба с Католикосом: «Паст»Пашинян: Вопрос Нагорного Карабаха был решен в 1996 г, просто никто нам об этом не говорилBloomberg: ЕС поставляет в Нигерию запрещенные пестициды, вызывающие ракПашинян: В документах по Карабаху есть детали, которые способны вызывать международные проблемыСША приостановили прием иммиграционных заявлений из 19 стран после стрельбы у Белого домаРютте: Австралия и Новая Зеландия подключились к закупкам оружия для УкраиныПроект «Россия с вами»: специальная партия гуманитарной помощи для переселенцев из Нагорного Карабаха доставлена в Эчмиадзин Team Holding объявляет о начале размещения облигаций. Андеррайтером выступает Freedom Broker Armenia Минфин Армении: Расходы на нужды ряда министерств было решено увеличитьТатоян: Пять уроков, которые следует извлечь из публикации документов, связанных с Арцахским конфликтомБезопасная авантюра без «парашюта». «Паст»Оформите зарплатную карту в Юнибанке — получите шанс выиграть 1 000 000 драмовEuromoney признал Америабанк лучшим банком Армении в сфере недвижимости второй год подряд Отныне не «спонтанно», а организованно. «Паст».Откуда они взяли «голубиную» технологию? «Паст».Министр обороны РА принял участие в открытии выставки «EDEX 2025» в ЕгиптеАджапахян и Галстанян выступили с заявлением: Предлагаем прекратить полномочия непокорных предстоятелейРейтинговое агентство S&P Global Ratings присвоило ЗАО «АйДи Банк» долгосрочный рейтинг «BB-» и краткосрочный рейтинг «B» со «стабильным» прогнозомЦена серебра обновила рекорд - $57,86 за унциюВ Ереване обрушилась часть здания бывшего фортепианного завода: есть пострадавшийЗаседание Антикоррупционного суда по делу о признанной антиконституционной статье продолжится 17 декабряЭдмон Марукян обратился к Католикосу всех армян: Прошу лишить сана Навасарда Кчояна«Альтернативные проекты»: Очень часто сложные вопросы имеют простые решенияАвтодороги на территории Армении в основном открыты для проезда транспортаWSJ: на переговорах во Флориде обсуждается «обмен территориями» и выборы в УкраинеSIPRI сообщил о рекордных доходах крупнейших производителей оружия в 2024 годуВолонтёры «Евразия-Армения» провели субботник в парке имени Комитаса Вековая дружба армянского и русского народов: круглый стол с участием экспертов Итальянский пианист Антонио ди Кристофано выступит с сольным концертом в Ереване и проведет мастер-классы для армянских пианистов Почему Арман Татоян не участвовал в слушаниях по делу политзаключённых? «Паст»Просто решили не возбуждать уголовное производство — и… всё. «Паст»Где искать следы отмывания денег? «Паст»Индийский миллиардер привезёт свои редкие Rolls-Royce на ралли классических автомобилей в ОАЭФильм про адвоката Армена Мерджяна покажут на DOC NYCВ Русском доме в Ереване прошел круглый стол и презентация книги «Россия и Закавказье: история и культура» Песков: Россия ведёт переговоры по урегулированию на Украине только с СШААндрей Ермак подал в отставку с должности главы офиса президента Украины