«Մանիպուլյացիա՝ կեղծ ՀՆԱ, կեղծ տնտեսական ակտիվություն ցույց տալու համար». «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Ամիսներ առաջ արված վատատեսական սցենարը, ցավոք, իրականանում է: Խոսելով դրամի արժեզրկման ներկայիս միտումներից՝ «Փաստի» հետ զրույցում այս մասին նշեց «Աուդիտորների միության» նախագահ Նաիրի Սարգսյանը:

Նրա խոսքով, դոլարի փոխարժեքն առաջիկայում կբարձրանա, որից հետո կայունացում կլինի: Ըստ մասնագետի, արտարժույթի բարձրացումն, ամեն դեպքում, ավելի շատ մանիպուլյատիվ բնույթ ունի: Արժեզրկման պատճառների մասին խոսելով՝ նա շեշտեց, որ ազդեցություն են ունեցել թե՛ հիմնական, թե՛ պահային գործոնները. «Մեզ մոտ արտահանումը կրճատվում է: Տրանսֆերտները ևս կրճատվում են, որոնք, ըստ էության, փոխարինում էին արտահանմանը: Ներգնա տուրիզմն էլ, կարելի է ասել, բացակայում է, ներդրումներ ևս չկան: Այսինքն, արտարժույթի ներհոսք չկա, և արտարժույթի լուրջ պահանջարկ է առաջանում: Ինչպես բոլոր ապրանքների, այնպես էլ դոլարի պահանջարկի ավելացման դեպքում գինը պետք է բարձրանար: Հաջորդ ազդեցությունը մարդկանց վատատեսական սպասումներն են:

Բացի այդ, վատատեսական սցենարների դեպքում, երբ մեկը որոշում է խնայողությունները պահել ոչ թե դրամով, այլ արտարժույթով, հաճախ նույնն անում են ծանոթները, ընկերներն ու բարեկամները: Մեծ հաշվով, երբ կորում է վստահությունը ազգային արժույթի նկատմամբ, և հարցեր են առաջանում մեր պետության հետագա գոյության ու դեֆոլտից խուսափելու հնարավորության բացակայության մասով, արժեզրկումն անխուսափելի է դառնում: Մեկ այլ գործոն էլ կա, որին ամենաշատն եմ հակված. այս արժեզրկումը պետության կողմից իրականացվող մանիպուլյացիա է՝ որոշակի ցանկալի արդյունք ստանալու համար»:

Դիտարկելով կառավարության նիստերի ելույթները՝ նա շեշտեց. «Սկսած կառավարության ղեկավարից, վերջացրած իր տնտեսական բլոկի պատասխանատուներով, տնտեսական աճ, պետական բյուջեի մուտքերի ավելացում են ակնկալում: Երբ նման հայտարարությունները շարունակական բնույթ են կրում, իսկ մասնագիտական հանրությունն ասում է՝ ստում եք, իրենք փորձում են որոշակի չափով հիմնավորել, որ չեն ստում: Հաշվի առնելով նաև այն, որ առաջիկայում ընտրություններ են, փորձում են հակադարձելու որոշակի հիմքեր ստեղծել իրենց համար: Տեսեք, քանի որ ավելի շատ ներմուծող երկիր է Հայաստանը, անկայուն փոխարժեքի ու վատատեսական սպասումների հետևանքով տնտեսվարողները գների ճշգրտում են իրականացնում: Օրինակ՝ մտածում են՝ ինչ գնով վաճառեն 100 դոլարով ձեռք բերած ապրանքը, որպեսզի և՛ շահույթ ունենան, և՛ երկու ամիս հետո հաջորդ խմբաքանակն արդեն, պայմանական ասենք, 120-ով պատվիրելու հնարավորություն ունենան:

Մեծ հաշվով, փոխարժեքի բարձրացման պայմաններում տեղի է ունենում գնաճ, ավելանում է ՀՆԱ-ն, իսկ կառավարությունը ցույց է տալիս, որ տնտեսությունը սկսել է վերականգնվել: Սա առաջին սուտն է, որը նշված մանիպուլ յացիայի միջոցով փորձում են հիմնավորել ու թոզ փչել ժողովրդի աչքին: Այսինքն, փոխարժեքի տատանման հետևանքով առաջացնում են կեղծ ՀՆԱ, կեղծ տնտեսական ակտիվություն, բացի այդ, ավելի շատ հարկ են գեներացնում պետեական բյուջե»:

Ինչ վերաբերում է մինչ այս հնչած այն մտահոգություններին, թե դրամը փորձ է արվել արհեստականորեն կայուն պահել՝ Ն. Սարգսյանը նշեց. «Այո, կար այդ վարկածը, որ արհեստական էր պահվում: Բայց երբ դասական վերլուծություն ենք կատարում ու դիտարկում մեր առևտրային հաշվեկշիռը, ինչպես նաև արտարժույթի ներհոսքը մեր երկրում, ապա տեսնում ենք, որ մի քիչ դրամի արժեզրկման պահանջ կար: Արտարժույթի գինը ևս պահանջարկի և առաջարկի սկզբունքով է ձևավորվում, և նշվածից բխող պատճառների համալիր վերլուծությամբ կարող ենք որոշակի եզրահանգման գալ, բայց ասել, որ արդեն իսկ կար պահանջ, դրամը զգալի թուլացած էր ու արհեստական էր պահվում, մասնակի կկիսեմ այդ կարծիքը: Երբ մենք անցնենք ֆիքսված փոխարժեքի պահպանմանը, դա վաղ թե ուժ տնտեսական լուրջ կոլապսի կբերի, և այդ առումով, այո, վտանգ կա:Բայց ասել, որ ֆիքսված փոխարժեք չպահելով ու միայն ԿԲ-ի կողմից գների կայունությունն ապահովելով՝ մենք կոլապսի չենք ենթարկվելու, ճիշտ չի լինի, որովհետև մենք արդեն հիմա տեսնում ենք այդ կոլապսը»:

Անդրադառնալով ԿԲ-ի այն հայտարարությանը, ըստ որի, ՀՀ արտարժութային շուկայում ԿԲ-ն գործառնություններ է իրականացնելու՝ Ն. Սարգսյանը նշեց. «ԿԲ-ն անկախ կառույց է և մեր պետության դրամավարկային ու գների կայունության ապահովողն է: Երբ ազգային արժույթի արժեզրկում կամ գերարժեզրկում կա՝ ԿԲ-ն այդ դեպքում ունի ինտերվենցիա իրականացնելու գործիքը: Այսինքն, իր ռեզերվային միջոցների հաշվին փոձել կարգավորել շուկան: Պատկերացնենք՝ այս պահին ԿԲ-ն գործիքակազմ է օգտագործում, իր ռեզերվները դուրս է նետում շուկա, փոխարժեքի պահանջարկը որոշակի չափով մեղմում ու գները կայունացնում է: Այդ դեպքում, սակայն, 3 ամիս հետո ԿԲ-ն այլևս ռեզերվներ չի ունենալու, որովհետև դրանք անսահմանափակ չեն: Հիմա տնտեսությունը չի շնչում, կարելի է ասել՝ կանգնած վիճակում է, և եթե ԿԲ-ն ևս երեք ամսով ինտերվենցիայի և պահուստների փոշիացման գնաց, երեք ամիս հետո որևէ ազդեցություն չի կարողանալու ունենալ ֆինանսական շուկայի վրա: Այսինքն, այստեղ ոչ այդքան ԿԲ-ի գործառույթին պետք է սպասենք, այլ կառավարության: Չեմ կարծում, որ ԿԲ-ում անհեռատես կգտնվեն, այնտեղ պրոֆեսիոնալներ են աշխատում: Եթե անգամ ինտերվենցիա իրականացնեն, այն շատ կարճաժամկետ ու շատ փոքր ծավալով կլինի»:

Նաիրի Սարգսյանի խոսքով, այստեղ ավելի մեծ անելիք ունի կառավարությունը, որը, սակայն, ի վիճակի չէ տրամաբանության սահմաններում որևէ քայլ անել: «Իսկ նման գնաճի պայմաններում աշխատավարձեր բարձրացնելն ու նման մյուս ծախսերը ոչ թե անտրամաբանական են, այլ հանցագործություն են: Հարց է՝ իրենք իրե՞նց, թե՞ ժողովրդին են խաբում, թե՞ այս ամենը պարզապես անգրագիտության հետևանք է: Ամեն դեպքում, մի բան պարզ է. թե՛ անգրագիտության հետևանքով, թե՛ միտումնավոր և թե՛ պատահականորեն իրականացված հանցագործության արդյունքը նույնն է լինելու: Ես դեմ չեմ պետական համակարգերում աշխատավարձերի բարձրացմանը, բայց մեր ներուժին ու առաջնահերթություններին պետք է նայենք: Օրինակ՝ ո՞վ է ավելի կարևոր, ուսուցի՞չը, թե՞ պարեկապահակային ծառայողը, ուսուցի՞չը, թե՞ դատախազը: Մեր սահմանափակ բյուջեի պայմաններում ծախսերի, ընդ որում՝ ընթացիկ ծախսերի ավելացումը ոչ մի արժեք չի ստեղծում, դա շատ խիստ վտանգավոր է և կարող է դեֆոլտի հանգեցնել:

Մենք այլ ճանապարհ չունենք: Մեծ հաշվով, կառավարության անհեռատես քաղաքականությունը, պոպուլիզմը, ամեն գնով առաջիկա ընտրություններին քվեների կորզումը երկիրը կործանման է տանում: Եվ խաղադրույքը կատարում են հենց այն մասսայի վրա, որը չի գիտակցում տնտեսության անկումն ու դրանից բխող աղետալի հետևանքները: Աշխատավարձի բարձրացումը և նման հայտարարություններն այս պահին իրենց դուր են գալիս, բայց մոտ երկու տարի հետո կհասկանան, որ աշխատավարձի ժամանակավոր բարձրացումից են գոհ եղել: Ու թեև կսկսեն քննադատել այս կառավարությանն այնպես, ինչպես հիմա նշված խնդիրները հասկացողներն են անում, բայց արդեն ուշ կլինի»,-ասաց մեր զրուցակիցը:

Նա շեշտեց, որ իշխանությունն այժմ շատ լայնածավալ հարկային տեռոր է սկսել բիզնեսի նկատմամբ. «Բիզնեսից միջոցներ հանելու վերջին շանսն են անգամ ուզում օգտագործել, որ ևս մեկ տարի փորձեն առաջնորդվել պոպուլիզմով: Իսկ արդյունքը լինելու է այն, որ առաջիկա տարիներին հաջորդ կառավարությունը ու ՀՀ բնակչությունը շատ լուրջ խնդիրներ են ունենալու»:

Աննա Բադալյան

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում