«Այսօր բիզնեսի ու տնտեսության համար ամենաբարձր ռիսկը պետության անվտանգության խնդիրն է». «Փաստ»

ИНТЕРВЬЮ 13 Декабрь, 2022 9:04

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Հայաստանում սոցիալական խնդիրները բազմաբնույթ են, որոնք ավելացան թե՛ կորոնավիրուսի, թե՛ պատերազմի պատճառով: Մենք ունենք ընդգծված քանակով մարդիկ, որոնք աղքատ են, իսկ գնաճի հետևանքով աղքատությունը մեզ մոտ աճելու միտումներ ունի: Այս կարծիքին է Գործատուների հանրապետական միության նախագահ Գագիկ Մակարյանը, որի հետ զրուցել ենք տարեվերջին առկա տնտեսական ու սոցիալական հիմնախնդիրների մասին:

«Գնաճը միջինը 10 տոկոս է, բայց առաջնահերթ ապրանքների մասով աճը շատ ավելի բարձր է և ամենևին տասը տոկոս չէ: Խոսքը հացի, հացամթերքի, կարագի ու առաջին անհրաժեշտության այլ ապրանքների մասին է, որոնց գնաճից մարդիկ էականորեն տուժում են: Հիվանդանոցներում շատ մեծ քանակով հիվանդների առկայությունը ցուցիչն է նրա, որ մենք նաև առողջապահական խնդիրներ ունենք: Պատճառներից մեկն աղքատությունն է, ինչը թույլ չի տալիս մարդկանց նորմալ սնվել, բուժվել և առողջ լինել»,-«Փաստի» հետ զրույցում նշեց Գ. Մակարյանը:

Վերջինիս խոսքով, գործազրկությունը նվազեց, որովհետև ուղղակի գրանցված աշխատողների թիվն ավելացավ. «Ձեռնարկությունները նախընտրում են ավելի թափանցիկ աշխատել և վճարել հարկերը: Գործազրկության մասին դատողություն ենք անում նաև այն ցուցանիշով, թե քանի մարդ է գնացել ու որպես գործազուրկ գրանցվել: Մինչդեռ այդ թվի նվազելը դեռ չի նշանակում, որ մեր գործազուրկների թիվը շատ է պակասել: Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության ստորաբաժանումները ընդամենը 200 հազար մարդ են որպես գործազուրկ գրանցել, մինչդեռ շատերը չեն ցանկանում գործազուրկ ձևակերպվել: Մոտ 330 հազար քաղաքացի հարկադիր կատարման ռեժիմում գտնվող իրավիճակ ունի, օրինակ՝ բանկերից, մարդկանցից վերցրած ու չվերադարձրած գումարներ ունեն: Այդ մարդիկ չեն ցանկանում ձևակերպել իրենց աշխատանքը, որովհետև ԴԱՀԿ-ն իրենց գումարները կտանի: Այսինքն, այս ամենը հաշվի առնելով՝ իրենք չեն էլ դիմում գործազուրկ ձևակերպվելու տարբերակին, մնում են գործազուրկ, բայց չձևակերպված աշխատուժ»:

Նրա խոսքով, Հայաստանում սոցիալական խնդիրները սրվեցին նաև հաշմանդամություն ունեցող քաղաքացիների թվի ավելացման պատճառով: «Այդ թիվն ավելացավ առավելապես տղամարդկանց և հատկապես երիտասարդների շրջանում՝ պատերազմների, սահմանային լարվածությունների պատճառներով: Ու եթե նախկինում հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց գերակշիռ մասը կազմում էին տարեցները, վերջին տարիներին, բացի երիտասարդներից, մեզ մոտ ավելանում է նաև հաշմանդամություն ունեցող երեխաների թիվը, ինչի պատճառներից է նաև թերսնվող ընտանիքների առկայությունը: Սոցիալական բեռը լուծելու համար պետությունը օրենսդրական որոշակի փոփոխություններ է առաջարկում՝ նպաստներ զինծառայողներին, ֆիզիոթերապևտիկ բուժումներ, բայց, ընդհանուր առմամբ, այս հարցերը պետք է լուծվեն հատկապես տնտեսության միջոցով: Աղքատությունը պետք է նվազի հենց տնտեսության գործոնով»,-նկատեց նա:

Գագիկ Մակարյանի կարծիքով, գալիք տարվա մարտից հետո գնաճը կնվազի, թեպետ Հայաստանում, ըստ նրա, այն արդեն իսկ պետք է նվազեր: Քանի որ մենք, բացի դրամի արժևորումից, գործ ունենք նաև այլ հանգամանքների հետ, գնաճի առումով իրավիճակը չի փոխվում: Կորոնավիրուսն ապրանքների դեֆիցիտ առաջացրեց, ռուս-ուկրաինական պատերազմի հետևանքով Ուկրաինայի գրեթե բոլոր գործարանների աշխատանքը դադարեց: ՌԴ-ում շատ գործարաններ ևս փակվեցին, պատժամիջոցների պատճառով որոշակի դժվարություններ ունի ՌԴ-ն: Այս գործոններն աշխարհի վրա գլոբալ ազդեցություն են ունենում: Բացի այդ, բեռնափոխադրումները սկսեցին թանկանալ, ու գները դեռ չեն նվազել: 2020-ի համեմատ այսօր բեռնափոխադրումները 2-3 անգամ ավելի թանկ արժեն: Բացի այդ, կա նաև «Վերին Լարսի» խնդիրը: Արդյունքում մեր գնաճը մնում է բարձր, ինչը պայմանավորված է նաև համաշխարհային գործոններով»,-ասաց նա:

Մեր զրուցակցի խոսքով, այս խնդիրներից զատ, մեր գյուղատնտեսությունը պետք է սննդային բազայով ապահովեր երկրին, բայց իրականությունն այլ է. «Մենք դեֆիցիտ ունենք: Բացի այդ, պահածոյագործության, թարմ մրգերի ատահանման համատեքստում շատ ապրանքներ գնում են դեպի ՌԴ, իսկ Հայաստանում ամբողջ տարվա ընթացքում միրգն ու բանջարեղենը բավականին թանկ էին: Ընդհանուր առմամբ, գյուղատնտեսության արտադրողականությունը բավականին ցածր է: Այսօր, իհարկե, պարենային անվտանգության խնդիրներ չունենք, որովհետև ընկերությունները մատակարարում են, տեղական արտադրողներն ապահովում անհրաժեշտ ապրանքներով, բայց, օրինակ՝ ունենք թռչնամսի քանակի նվազում, որը չի ստացվում ավելացնել: Այս առումով անհավասար մրցակցություններ կան»:

Շեշտելով, որ որոշ սննդատեսակների առումով ևս լիարժեք իրավիճակ չունենք, Գ. Մակարյանը հավելեց. «Էներգակիրների թանկացումը արտադրողականության տեսանկյունից ևս ազդեց գնաճի վրա: Մեր խնդիրներից մեկն էլ այն է, որ քաղաքային, գյուղական համայնքներում խոշոր ֆիրմաներ, գործարաններ չկան, որոնք կարող են աշխատանքի էական հնարավորություններ ստեղծել ու մուլտիպլիկատիվ ձևով նպաստել ՓՄՁ-ների զարգացմանը: Հայաստանի ՓՄՁ-ները լավ վիճակում չեն, պետական աջակցությունները թույլ են, համարյա չեն կիրառվում: Հայաստանում ՓՄՁ-ների աճը ամեն տարի գրեթե 1 տոկոս է եղել: Գալիք տարվա ցուցանիշներում նախատեսվում է ՀՆԱ-ի մեջ ՓՄՁ-ների դերը հասցնել 50 տոկոսի, մինչդեռ այսօր ՀՆԱ-ի մեջ ՓՄՁ-ները 28-29 տոկոս դերակատարություն ունեն: 50 տոկոսը շեշտակի թիվ է, և հարց է՝ հնարավոր կլինի՞ հասնել, թե՞ ոչ»:

Գագիկ Մակարյանը նշեց, որ առկա տնտեսական աճը պայմանավորված է ռուս-ուկրաինական պատերազմով, մասնագետների ներհոսքով, ՀՀ-ից դեպի ՌԴ արտահանման գործոնով, ինչպես նաև գնաճով: Նրա խոսքով, ամեն դեպքում, այսօր բիզնեսի ու տնտեսության համար ամենաբարձր ռիսկը պետության անվտանգության խնդիրն է: «Պետության անվտանգությունը լիարժեքորեն երաշխավորված չէ, այն դեռ բավականին բարդ, հեղհեղուկ վիճակում է: Գտնվելով ճանապարհների կիզակետում՝ Հայաստանը մի կողմից լավ դիրք ունի այդ կիզակետն օգտագործելու տեսանկյունից, մյուս կողմից էլ ահավոր հարվածի տակ է, քանի որ բոլորն ուզում են տիրապետել այդ ճանապարհներին: Բայց, չնայած այս ամենին, բիզնեսը բավականին ոգևորված է աշխատում: Կարող եմ ասել, որ իներցիան հաղթահարված է, տեղական արտադրողները ներդրումներ են կատարում, բավականին չարչարանքով իրենց աշխատանքն են կատարում, թեպետ կոնֆլիկտի յուրաքանչյուր սրացում էականորեն ազդում է տրամադրությունների վրա: Իհարկե, բիզնեսի բնույթն այնպիսին չէ, որ միանգամից կթողնի ու կհեռանա: Ունի շահեր, հետաքրքրություն, նվիրվածություն, ինչպես նաև պատասխանատվություն պետության, աշխատողների, գործընկերների հանդեպ: Բայց, ամեն դեպքում, պետական անվտանգությունը խնդիր է բիզնեսի համար: Եթե այդ խոչընդոտը կարողանանք որոշակի մեղմացնել, կարծում եմ՝ մյուս տարի Հայաստանը կարող է հասնել նախատեսված 7 տոկոս տնտեսական աճին, ավելին՝ անցնել այդ ցուցանիշից: Բայց Հայաստանի տնտեսական աճը պետք է լինի 25-26 տոկոս, արձանագրված 14 տոկոսը քիչ է մեզ համար»,-ասաց մեր զրուցակիցը՝ ընդգծելով, որ նշվածին հասնելու համար պետական ապարատում պետք է վերանայումներ լինեն:

«Որոշ նախարարություններ պետք է լավացնեն միկրոմենեջմենթը, որը բավականին վատ վիճակում է: Որոշ փոխնախարարներ, որոշ նախարարներ կա՛մ բավականին թույլ են, ոչ պրոֆեսիոնալ, միկրոմենեջմենթի չեն տիրապետում, կա՛մ լրացուցիչ բեռ տանելու մոտիվացիա չունեն: Պետական ապարատում շատ աշխատողներ կան, բայց էֆեկտիվությունը երկրի կարիքների տեսանկյունից բավարար մակարդակի չէ: Մի խնդիր էլ կա: Ռեֆորմների մեծ մասը կոռուպցիայի դեմ է ուղղված, բայց չպետք է աչքաթող անել տնտեսությանն առնչվող օրենքները: Խոսքը, օրինակ՝ հարկային, աշխատանքային օրենսդրությունների մասին է, որոնք անմիջական կապ ունեն բիզնեսի, տնտեսության հետ և կարող են խթանել զբաղվածությունը, բարձրացնել արտադրողականությունը: Պետական աջակցության գործիքակազմը պետք է ոչ թե սելեկտիվ, այլ տեղին, դիպուկ լինի»,-եզրափակեց Գ. Մակարյանը: