Վավերագրում ենք հիշողություններ, սեր ու կարոտ, որ բաբախեն տղերքի սրտերը՝ հանուն Արցախի և Հայաստանի. «Փաստ»

ИНТЕРВЬЮ 27 Декабрь, 2022 11:01

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Արցախյան գոյամարտի ու տղերքի մասին պատմելու ցանկություն միշտ եմ ունեցել, խմբագրի հետ ենք լուսաբանման տարբերակներ քննարկել, բայց ամեն անգամ մի բան չէր ստացվում, և կարևոր գործն այդպես էլ գլուխ չէր գալիս: Երբեմն ինձ թվում էր, որ սեփական ցավի ու բարկության խաչմերուկում կկորեն տղաների պատմությունները, իմ ապրումներն առաջնային պլան կգան: Բացի դա, մտածում էի, որ տղերքի մասին ամբողջական մի շարք պետք է պատրաստեմ, որքան հնարավոր է՝ շատերի մասին պատմեմ, որ որևէ մեկն անտեսված չմնա: Ինչպես ասում են, եթե մի բան նախանշված է, անպայման կստացվի: Չեմ էլ հիշում, թե Սարգիսի հետ ինչպես ծանոթացանք, ով ում ընկերության հայտ ուղարկեց: Ինչպես նա է ասում, կարևորը՝ ծանոթացանք: Տեսնում էի, որ սոցցանցի իր էջում 44-օրյա պատերազմի մասնակից տղաների լուսանկարներով ու կենսագրական տվյալներով է կիսվում: Գրեցի Սարգիսին՝ «եկեք համագործակցենք, դուք ինձ տղաների ընտանիքների կոնտակտներ փոխանցեք, ես նյութեր պատրաստեմ»:

Հետաքրքիր է, բայց միանգամից համաձայնեց՝ առանց ինձ անձնապես ճանաչելու, առանց հանդիպելու, ուղղակի վստահեց մեկին, ում հետ իր կարևորագույն նպատակը համընկնում էր՝ ապրեցնել տղերքին, փոքրիկ, կասեի անգամ աննշան սփոփանք դառնալ նրանց ընտանիքներին: Որևէ ծնող, կին կամ զավակ չի ուզում զոհված հերոս որդի, ամուսին կամ հայր ունենալ, բոլորն իրենց սիրելիների վերադարձն են ցանկանում, բայց, ավաղ, այժմ ֆիզիկական բացակայությունը լցվում է նրանց մասին հուշերով, ջերմությամբ, անափ կարոտով ու անվերջանալի սպասումով: «Փաստի» տարեվերջյան համարում Սարգիսի ու իմ զրույցն է, մեր այն տասնյակ զրույցներից մեկը, երբ քննարկում ենք, թե ում հետ ենք հաջորդիվ զրուցելու, կիսվում նյութերի վերաբերյալ ծնողների արձագանքով: Շատերիդ կհետաքրքրի՝ իսկ ինչպե՞ս է Սարգիսը որոշել պատմել տղերքի մասին:

«Հորեղբայրս զոհվել է Արցախյան առաջին պատերազմի ժամանակ՝ 1991 թ.-ին: Նրա մահվան քառասունքը չլրացած՝ ծնվել եմ ես, ինձ Սարգիս են անվանակոչել նրա պատվին: Երբ վերադարձա զինծառայությունից, այցելեցի հորեղբորս շիրիմին, հենց այդ օրն էլ նրան խոստացա, որ պետք է ամեն կերպ պատմեմ տղաների մասին: Դեռ Ապրիլ յան պատերազմից առաջ սկսեցի լուսաբանել Արցախյան առաջին պատերազմի հերոսներին: Հետո արդեն Ապրիլ յան պատերազմ, 2020 թ.ին Տավուշյան դեպքեր, հիմա արդեն 44-օրյա պատերազմ: Իմ էջում պատմում եմ զինծառայողների ու զինվորականների մասին, որոնք նահատակվել են հանուն Արցախի ու Հայաստանի»,-ասում է Սարգիսը:

Երբ ամեն անգամ զանգահարում եմ Սարգիսի փոխանցած հեռախոսահամարներով, բավական է միայն նրա անունը տալ, երբ «վաստակում» եմ վստահության իմ առաջին միավորը: Սարգիսը կապող օղակ դարձավ մեր խմբագրության ու տղաների ընտանիքների միջև, ծնողները վստահում են նրան, իսկ դա կրկնակի պարտավորեցնող է նաև ինձ համար: «Առանց ծնողներին անձնապես ճանաչելու սկսեցի հերոս-տղաների լուսանկարներ և անուն-ազգանուն տեղադրել իմ էջում, հետո ծնողները գրեցին ինձ, հիմա արդեն տասնյակ ընտանիքների հետ կապ եմ ստեղծել: Այցելում եմ տղաների ընտանիքներին, շատերի հետ մտերմացել ենք, բոլորս մի ընտանիք ենք դարձել՝ համախմբվելով կարևոր գաղափարի շուրջ, այն է՝ ապրեցնել մեր հերոսներին: Իրենք ողջ են ու մեր կողքին և ապրելու են դարերով»,-նշում է զրուցակիցս:

Քանի որ առիթ է ընձեռվել, հարցնում եմ Սարգիսին՝ ինչո՞ւ ինձ վստահեցիր: «Միշտ ցանկացել եմ, որ տղերքի մասին նյութեր լույս տեսնեն թերթում, գրքում՝ տպագիր տարբերակով: Եվ հանկարծ ինձ գրում ես և առաջարկում համագործակցել: Տղաների մասին պատմություններն արդեն ամիսներ շարունակ «Փաստի» էջերում են ու կայքում: Մեր միակ շահն այս ամենում նրանց մասին պատմելն է: Ինձ համար սկզբունք է՝ եթե տղաներին առնչվող ինչ-որ բան ենք կազմակերպում, այդտեղ գումարի հարց չպետք է լինի: Նույն սկզբունքը նաև իմ ու քո համագործակցության հիմքում է»,-ասում է Սարգիսը:

Մի տեսակ պատասխանատվություն ենք ստանձնել՝ բարդ, հոգի մաշող, բարկացնող, սթափեցնող: Իրականում ամեն տղայի մասին պատմելով էլ ավելի ենք հասկանում մեր՝ որպես պետություն և հասարակություն, ունեցած կորստի չափը: Համազգային աղետն է բոլորիս միավորել, որովհետև անսիրտ ու անտարբեր ես, եթե քեզ համար մեկ է ուրիշի ցավը, եթե քեզ համար «ուրիշի որդի» հասկացություն կա: Չէ՞ որ տղաներից յուրաքանչյուրը մերն է. «Ցույց ենք տալիս ծնողներին, որ իրենք մենակ չեն, կիսում ենք իրենց ցավը, այո, լիովին չենք զգում այն, ինչ իրենց հոգում է կատարվում, բայց կոնկրետ քայլերով ցույց ենք տալիս, որ ապրումակցում ենք իրենց: Ծնողի համար կարևոր է, որ որդուն չմոռանան, մեկ լուսանկարի հրապարակումն անգամ իրենց համար կարևոր է»:

Ամիսների ընթացքում մեր հրապարակումների միջոցով յուրահատուկ ցանց ստեղծեցինք, հիմա արդեն շատերն անձնական նամակով են գրում, խնդրում նաև իրենց որդիների մասին պատմել: «Միշտ ծնողներին ասում եմ՝ երանի այս ամենը վատ երազ լիներ, արթնանայինք և տղաները տանը լինեին, բայց, ավաղ…» Սարգիսի հետ հաճախ ենք քննարկում նաև այն հարցը, որ պատերազմից վերադարձած մեր տղաներին «խոսեցնելը» շատ բարդ է, հիմնականում լուռ են, բայց ուզում ենք նաև նրանց պատմությունները պատմել, խոսել դժվարությունների ու ձեռքբերումների մասին, ցույց տալ, որ ընկերների, հայրենի հողի կորստից հետո, ցավն ուժ են դարձրել ու շարունակում են ապրել նաև հանուն իրենց ընկերների:

«Եթե իրենք կարողանում են դժվարություններ հաղթահարել ու շարունակել արարել, գիտենք, որ շատերն, ավաղ, պատերազմի դաշտում տարբեր առողջական խնդիրներ ձեռք բերեցին, ապա մենք դժվարություններից դժգոհելու, տրտնջալու իրավունք չունենք: Ուրախ կլինենք, եթե կարողանանք պատմել նաև պատերազմից վերադարձած մեր տղաների մասին: Ծանր օրեր ենք ապրում, իրենք են մեր ուժը: Ունենք նաև տղաներ, որոնք որևէ տեղ չեն լուսաբանվել, մինչդեռ ուզում ենք, որ լինի հավասարության սկզբունք և բոլորին՝ շարքային, թե հրամանատար, մեծ թվով մարդիկ ճանաչեն»,-եզրափակում է Սարգիսը: Հարցազրույցների ավարտին տղերքի ծնողները, ընտանիքի անդամները մեզ հաճախ են ասում՝ «վարձքներդ ի կատար»: Ծնողի օրհնությունից ավելի թանկ ի՞նչ կարող է լինել: Ձեր մեկ շնորհակալությունը, մեկ դրական խոսքը, գոհունակությունը հոդվածից վեր է ամեն ինչից: Դուք մեզ վստահում եք ամենաթանկը՝ ձեր հիշողությունները, սերը, կարոտը: Մեզ վավերագիր ենք զգում, որոնք ոչ միայն թվականներ ու իրադարձություններ են ժամանակագրում, այլև հիշողություններ ու սեր:

Շարունակում եք խաղաղության մասին երազել, քանի որ չեք ցանկանում, որ որևէ ծնող զգա այն ցավը, որն ինքներդ եք ապրել, արդեն ամիսներ շարունակ այն ներծծված է ձեր հոգու մեջ, բայց ուժ եք գտնում ապրելու՝ հանուն ձեր ընտանիքների: Ցանկանում եք, որ մեր բանակը ամուր լինի, կանգուն, քանի որ այն մեր անվտանգության ու ապահով ապրելու երաշխավորն է: Արցախից մնացած այն փոքրիկ կտորի հարատևության մասին եք երազում, համարում եք, որ Արցախը ձեր տղաների պատիվն է, ձեր տղաների հիշողությունը: Երազանքներ ունեք՝ վերադառնալ Արցախի այն անկյուններ, որտեղ նրանք են կռվել, և այնտեղ ծաղիկներ տնկել՝ նրանց նաև այդ կերպ ապրեցնելով: Մեր նյութերը զերծ են պաթոսից, անտեղի ու ճոռոմ բառերից, մենք միայն վավերագրում ենք ձեր հիշողությունները, ձեր սերն ու կարոտը, որ շարունակեն բաբախել բոլորիդ սրտերը, որոնք ամենակարևորներին կորցրեցին, որ բաբախեն տղերքի սրտերը՝ հանուն Արցախի և Հայաստանի: