Փակ աչքերի սինդրոմը՝ «կանաչ լույս» ադրբեջանական հանցագործությունների առջև․ «Փաստ»
ПОЛИТИКА«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Հունվարին ԵՄ-ն որոշում ընդունեց երկու տարի ժամկետով նոր քաղաքացիական առաքելություն ուղարկել Հայաստան, ու եվրոպացի դիտորդները արդեն տևական ժամանակ տեղակայվել են Ադրբեջանի հետ սահմանների մոտ, որպեսզի արձանագրեն հրադադարի խախտումները և համապատասխան զեկույց կազմեն դրա հիման վրա ու փոխանցեն ԵՄ կենտրոնական մարմիններին։ Բայց, ինչպես իրադարձությունները ցույց են տալիս, նրանք ընդհանրապես ոչ մի խնդիր չեն լուծում։ Ադրբեջանը ինչպես ցանկանում, այնպես էլ խախտում է հրադադարի ռեժիմը, զորքերն առաջ է բերում, նոր տարածքներ է օկուպացնում, բայց ԵՄ-ից որևէ հստակ արձագանք չկա...
Թերևս ԵՄ-ի համար ադրբեջանական գազի ու նավթի մատակարարումն ավելի կարևոր է, քան իր իսկ հռչակած արժեքները, որոնք ենթադրում են Հայաստանի նկատմամբ ադրբեջանական ագրեսիային հստակ արձագանք։ Ինչ վերաբերում է Արցախի շրջափակմանը, ապա այս դեպքում էլ, բացի մի քանի անատամ հայտարարություններից, Եվրոպան այդպես էլ որևէ կոնկրետ քայլ չարեց, էլ չենք խոսում Ադրբեջանի նկատմամբ պատժամիջոցների մասին։ Զարմանալին այն է, որ ԵՄ դիվանագիտական ծառայության պաշտոնյան բացեիբաց հայտարարում է, թե դիտորդների որոշակի դիտարկումների արդյունքների մասին տեղեկացնում են նաև ադրբեջանական կողմին։ Հարց է ծագում, թե ի՞նչ են տեղեկացնում, Ադրբեջանի խախտումների մասին են տեղեկացնո՞ւմ, Ադրբեջանի հանցագործությունների մասին են տեղեկացնո՞ւմ...
Ադրբեջանին: Իսկ գուցե իրենց կողմից հաղորդվող տեղեկություններով ադրբեջանական կողմի սադրանքների համար կանաչ լույս են վառո՞ւմ։ Դա էլ բացառված չէ։ Այլապես ինչպե՞ս է ստացվում, որ եվրոպացի դիտորդների առաքելության գործունեության պարագայում Ադրբեջանը Տեղ գյուղի ու Վարդենիսի ուղղությամբ իրավիճակը դեպի նոր էսկալացիայի է տանում։ Ավելին, Հայաստանում ԵՄ առաքելության ղեկավար Մարկուս Ռիթերն ասում էր. «Եթե Ադրբեջանը գարնանը հարձակում չգործի, ապա Հայաստանում ԵՄ առաքելությունը հաջողված է»: Ինչպես ասում են, տեղ հասանք: Հիմա գլխավոր հարցն այն է, որ եթե ԵՄ-ն չի կարողանալու ազդել Ադրբեջանի վրա, ընդհանրապես իրավիճակի վրա, չի լինելու որևէ արձագանք, ինչի՞ համար են բերվել դիտորդները։ Մնում է միայն այն տարբերակը, որ մշտադիտարկման ենթարկեն Հայաստանում ռուսական զորքերի տեղաշարժը, իսկ դա ենթադրում է, որ Հայաստանը կարող է հայտնվել աշխարհաքաղաքական կենտրոնների շահերի բախման կիզակետում։
Ուկրաինայի օրինակով ականատես ենք լինում, թե ինչ է տեղի ունենում այն երկրների հետ, որոնք դառնում են աշխարհաքաղաքական կենտրոնների բախման թատերաբեմ։ Մյուս կողմից էլ զարմանալի է, որ Ռուսաստանը որևէ կերպ չի արձագանքում իր ռազմավարական դաշնակցի նկատմամբ ադրբեջանական սադրանքներին։ Մի՞թե Մոսկվայում կարծում են, որ ինչպես ահաբեկիչներին օգտագործեցին Արցախի դեմ, ապա այդ նույն կերպ ահաբեկչական օջախներ չեն ստեղծելու Հյուսիսային Կովկասում։ Մանավանդ հետաքրքրական է, որ ԱԴԾ տնօրեն Ալեքսանդր Բորտնիկովը օրերս հայտարարում էր, թե ահաբեկչական կազմակերպությունները չեն թուլացնում իրենց ջանքերը Հյուսիսային Կովկասն ապակայունացնելու համար։ Նույնիսկ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության ստորագրումից առաջ Ադրբեջանը ՀՀ տարածքում ռուսական ուղղաթիռ խոցեց, ուստի կարելի է պատկերացնել, թե ինչ քայլերի կարող է դիմել Բաքուն, երբ ուկրաինական ճակատում ռուսական դիրքերը թուլանան։
Կասկած չկա, որ միանգամից այնպիսի պայմաններ կստեղծեն, որ ռուս խաղաղապահները հեռանան, Ռուսաստանը դուրս մղվի տարածաշրջանից, իսկ հետո թուրք-ադրբեջանական տանդեմը կարող է բացահայտ նկրտումներ դրսևորել Հյուսիսային Կովկասի նկատմամբ։ Իրանն արդեն զգում է, որ Արցախից զավթված տարածքներում տեղակայված ահաբեկչական խմբավորումները կարող են կիրառվել նաև իրենց դեմ։ Դրա համար էլ ԻԻՀ ցամաքային զորքերի հրամանատար Քիումարս Հեյդարին հայտարարում է Արցախի դեմ ագրեսիայից ի վեր Ղարաբաղում ահաբեկիչների խմբավորումների առկայության ու դրա հետ կապված իրանական անհանգստության մասին։ Ինչ վերաբերում է ԱՄՆ-ի դիրքորոշմանը, ապա այդ երկիրը, լինելով շատ հեռու, փորձում է լուծել իր ամենակարևոր խնդիրը՝ տարածաշրջանում թուլացնել Ռուսաստանի և Իրանի դիրքերը, իսկ մյուս քայլերն ածանցվում են հենց այս դիրքորոշումից։
Պատահական չէ, որ ԱՄՆ-ում որոշ հայամետ կոնգրեսականներ Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցներ սահմանելու վերաբերյալ հայտարարություններ են անում, սակայն գործող վարչակազմը կոնկրետ ռազմական օգնություն է տրամադրում Ադրբեջանին՝ Իրանին զսպելու անվան տակ՝ առանց նկատի ունենալու, որ այդ երկիրը ռազմական ագրեսիա է իրականացնում Հայաստանի ու Արցախի նկատմամբ։ Անդրադառնալով Չինաստանի դիրքորոշմանը, որը գլոբալ ազդեցություն ունեցող տերություն դառնալու հավակնություններ ունի, պետք է նշել, որ պանթուրքական ծրագրերի առաջխաղացման դեպքում մի օր էլ Թուրքիայի կողմից հավաքագրված ահաբեկչական խմբավորումները կարող են կիրառվել հենց Չինաստանի դեմ՝ Սինցզյան-Ույղուրական ինքնավար շրջանում՝ ույղուրների անջատողական ձգտումները խրախուսելու նպատակով։
Այսինքն, միջազգային գործընկերների հետ աշխատանքի լայն դաշտ կա, բայց ՀՀ իշխանությունները լիովին մոռացել են ահաբեկիչների թեման, որը, որպես կարևոր խաղաթուղթ, ուղղակի անհրաժեշտ է շարունակել օգտագործել միջազգային հարթակներում Ադբեջանի գործողությունների դատապարտմանը հասնելու համար։ Բայց կարծես ՀՀ իշխանությունների համար ոչինչ տեղի չի ունեցել, նրանք խոսում են միայն խաղաղության օրակարգի մասին։
ԱՐՏԱԿ ԳԱԼՍՏՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում