Նախ՝ մենք պետք է կարողանանք մեր շահերը պաշտպանել. «Փաստ»
ПОЛИТИКА«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Ադրբեջանական գործելակերպի անբաժան մասն է սպասվող բանակցություններին կամ կարևոր պաշտոնական այցերին ընդառաջ սադրանքների հրահրումը, նոր լարվածության ու բախումների նախաձեռնումը։ Այդպիսով ամեն անգամ Բաքուն փորձում է ճնշում գործադրել հայկական կողմի վրա, որպեսզի դրա արդյունքներն արտացոլվեն նաև բանակցությունների ժամանակ ու պայմանավորվածություններում։ Իսկ կարո՞ղ է ստեղծվել մի իրավիճակ, որ Ադրբեջանը համարի, որ իր պահանջները բավարարվել են ու վերջապես հաշտության գնալու ճանապարհն ընտրի։ Չէ՞ որ Փաշինյանը կատարել է Ադրբեջանի գլխավոր պահանջը՝ հայտարարելով, թե ճանաչում է Արցախն Ադրբեջանի կազմում։ Միանշանակ՝ ոչ, քանի որ պաշտոնական Բաքվի գործելակերպը ցույց է տալիս, որ Ադրբեջանը չի բավարարվելու ձեռք բերվածով։
Նույնիսկ եթե հաշտության պայմանագիր էլ կնքվի ու դրանում արձանագրվի, թե Հայաստանը ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, Ադրբեջանը կանգ չի առնելու։ Քանի դեռ իրեն հաղթողի դիրքերում է զգում, Ադրբեջանը ձգտում է ժամանակն իր օգտին օգտագործել ու ստանալ բացառապես ամեն ինչ, որովհետև որոշ ժամանակ անց աշխարհաքաղաքական, ինչու չէ՝ նաև ներհայաստանյան փոփոխությունների արդյունքում կարող է այլևս նման բարենպաստ պայմաններ չլինեն։ Պատահական չէ, որ Բաքուն «Արևմտյան Ադրբեջանի» անվան տակ փորձում է ՀՀ-ի նկատմամբ տարածքային հավակնությունների ներկայացման հիմքեր ստեղծել։ Բացի դրանից, Ադրբեջանն այս ընթացքում համոզվել է, որ իր սադրանքները հնարավորություն են տալիս նոր զիջումներ կորզել։ Դրա համար էլ հակառակորդին հաջողվում է աստիճանաբար իրագործել իր նպատակները։
Օրինակ՝ երկու տարի առաջ դժվար էր պատկերացնել, որ Ադրբեջանը անցակետ կտեղադրի Լաչինի միջանցքում, ու կարճ ժամանակ անց բոլոր կողմերը կհամակերպվեն դրա հետ։ Քանի որ Արցախի ինքնորոշման հարցը դուրս է եկել օրակարգից, Մինսկի խմբի համանախագահության ինստիտուտն էլ չի գործում, Ադրբեջանը ձգտում է հնարավորինս շուտ Արցախն իրենով անել։ Ադրբեջանը կոպտորեն խախտում է Արցախի բնակչության իրավունքները, անցել է բոլոր թույլատրելի սահմանները, չի կատարում Հաագայի դատարանի որոշումը ու չի բացում Լաչինի միջանցքը, այդ դեպքում զարմանալի է, թե ինչպե՞ս է հնարավոր, որ Արցախը երկխոսություն սկսի Ադրբեջանի հետ։ Բայց միջազգային հանրությունը Ադրբեջանի վրա ուժգին ճնշում գործադրելու փոխարեն, որպեսզի Բաքուն կատարի իր ստանձնած պարտավորությունները ու հարգի արցախահայության իրավունքները, միայն խոսում է Արցախի ու Ադրբեջանի միջև երկխոսություն սկսելու անհրաժեշտության մասին։
Ուշագրավ է, որ ռուսական մամուլում տեղեկություններ են տարածվում այն մասին, թե ԱՄՆ-ը ճնշում է Արցախին Ադրբեջանի հետ ամերիկյան միջնորդությամբ երկխոսություն սկսելու համար։ Իսկ ինչո՞ւ ԱՄՆ-ը ճնշում չի գործադրում Ադրբեջանի վրա, որ հրաժարվի վերաինտեգրման գաղափարից, այլ Արցախին է ճնշում։ Նույնիսկ ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանատնից չէին հերքել նման նախաձեռնությունը՝ նշելով, թե տարածաշրջանում խաղաղությունը պետք է ներառի ԼՂ ժողովրդի իրավունքների անվտանգության պաշտպանությունը, և իրենք կողջունեն դրա հետ կապված ցանկացած երկխոսություն։ Պարզ է, որ ռուսական կողմն անհանգստացած է արևմտյան միջնորդական ջանքերի ակտիվացմամբ, քանի որ դրանով նպատակ է հետապնդվում ռուս խաղաղապահներին հանել ու Ռուսաստանին դուրս մղել տարածաշրջանից։
Սակայն միջնորդող երկրների մոտեցումներում միայն այն իրողությունն է համընկնում, որ Արցախի հարցում նրանք ինքնորոշման իրավունքը չեն դիտարկում։ Բայց եթե ՀՀ ղեկավարությունը չի բարձրացնում ինքնորոշման իրավունքի հարցը, ապա ինչպե՞ս կարելի է ակնկալիք ունենալ, որ այլ երկրները պետք է բարձրացնեն։ Նախ՝ Հայաստանը պետք է կարողանա իր շահերը պաշտպանել, հետո միայն ուրիշներից նման ակնկալիքներ ունենա։ Ի դեպ, երեկ Փաշինյանն ասում էր, թե «Ադրբեջանը տվել է Լեռնային Ղարաբաղում էթնիկ զտման գործողությունների մեկնարկը»: Չէ, լո՞ւրջ: Իսկ որևէ մեկը կասկածո՞ւմ էր Ադրբեջանի նպատակների մեջ: Թե՞ Փաշինյանին զարմացրել է միայն այն, որ այսքան շուտ է սկսվել: Ներողություն, իսկ ո՞վ է Արցախը ճանաչել Ադրբեջանի մաս...
ԱՐՏԱԿ ԳԱԼՍՏՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում