Ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների կամայական կիրառությունը․ «Փաստ»
ПОЛИТИКА«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Եթե նախկինում Հայաստանում որևէ միջադեպ էր տեղի ունենում, թեկուզ՝ ամենաաննշան, եվրոպական կառույցները, իրավապաշտպաններն ու միջազգային տարբեր կազմակերպություններ մեծ աղմուկ էին բարձրացնում, տարբեր հայտարարություններ անում և զգուշացումներ հղում։ Մյուս կողմից էլ՝ այս միջազգային կառույցները առիթ էին փնտրում Հայաստանին ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների դասեր տալու համար։ Եվ ահա, հենց այդ արևմտյան դերակատարների ուղիղ աջակցությամբ Հայաստանում տեղի ունեցավ իշխանափոխությունը, և երկրի ղեկն ստանձնեցին իբր «ժողովրդավար» իշխանությունները։ Ու դրանից հետո, ինչ էլ լինի, Նիկոլ Փաշինյանի առաջ միջազգային հանրությունը կանաչ լույս է վառել։ Փաշինյանի իշխանությունը կարող է ամենակոպիտ ձևով ոտնահարել մարդու իրավունքներն ու ժողովրդավարության տարրական կանոնները, իսկ դա որևէ կերպ չի ազդում գործող իշխանությունների նկատմամբ միջազգային կառույցների դիրքորոշման վրա։
Օրինակ՝ ոչ մի ձևով ժողովրդավարական հայեցակարգում չի տեղավորվում, որ դատական իշխանությունը կարող է գործադիր իշխանության կողմից բիրտ ճնշումների ենթարկվել, իսկ դատարանները՝ շրջափակվել։ Եթե նման երևույթ տեղի ունենար նախկին իշխանությունների օրոք, ապա եվրոպական կառույցներից և իրավապաշտպան կազմակերպություններից Հայաստանի նկատմամբ քննադատությունների պակաս չէր լինի։ Մյուս կողմից էլ՝ գործող իշխանությունների օրոք, երբ քաղաքական հետապնդումները համատարած երևույթ են դարձել, իրավապաշտպան կազմակերպությունները, մի քանի մասնակի բացառությամբ, ծպտուն անգամ չեն հանում քաղաքական բանտարկյալների մասով։ Երկրում հանցավորության աստիճանը անհամեմատ բարձր մակարդակի է հասել, ու դրա դեմ պայքարելու փոխարեն իրավապահ համակարգի ողջ ներուժն օգտագործվում է ընդդիմադիրների նկատմամբ քրեական գործեր կարելու և նրանց բռնաճնշումների թիրախ դարձնելու ուղղությամբ։
Եվ մինչ մարդու իրավունքների ջահակիր Եվրոպան լուռ է, բռնաճնշումների ալիքն ավելի է ընդլայնվում, նույնիսկ այն աստիճան, որ արդեն փաստաբաններն են բռնության ենթարկվում։ Պատահական չէ, որ փստաբանները որոշեցին գործադուլ կազմակերպել, որպեսզի նաև միջազգային ուշադրությունը սևեռեն իրենց խնդրի վրա, բայց ապարդյուն, քանի որ ոչ մի արձագանք չկա, իսկ ժամանակին ճառեր ասող արևմտյան դեսպանները լռության ուխտ են արել։ Տպավորություն է ստեղծվում, որ ժողովրդավարությունը և մարդու իրավունքները միայն կամայական կիրառություն ունեն միջազգային հանրության համար։ Որտեղ որ մարդու իրավունքների խախտումներն աղաղակող են, միջազգային հանրությունը լուռ է, բայց մեկ այլ դեպքում, երբ այդ խախտումները չնչին են, միջազգային կառույցներն իսկույն աղմուկ-աղաղակ են բարձրացնում։
Նայած՝ իրենց ինչն է ձեռնտու: Հայաստանի դեպքում այս ամենը դրսևորվում է նաև արտաքին ճակատում, երբ Ադրբեջանն ամենաստոր քայլերով խախտում է արցախցիների իրավունքները և էթնիկ զտումների համար ստեղծում բոլոր անհրաժեշտ պայմանները, իսկ միջազգային կառույցներն ու դեսպանները մի քանի ձևական հայտարարություններ են անում, ու թեման դրանով փակվում է։ Կարծես թե այդպիսով «մաքրում են» Ալիևի բռնապետական ռեժիմի կողմից իրագործված հանցագործությունները, ու Ադրբեջանը մարդու իրավունքների առաջամարտիկ համարվող ԵՄ-ի բարձրաստիճան պաշտոնյաների կողմից որակվում է որպես «վստահելի գործընկեր»։ Այնպիսի տպավորություն է, որ եթե Ադրբեջանը սկսի ավելացնել գազի արտահանումը դեպի Եվրոպա, ապա եվրոպացի պաշտոնյաները կարող են նույնիսկ խոսել Ադրբեջանում ժողովրդավարական թռիչքաձև առաջընթացի մասին։
Իր հանցագործությունների ճանապարհին Ադրբեջանին զսպող գործնական քայլեր չկան։ Ադրբեջանական իշխանություններն անգամ տասնյակ երկրների դեսպանների, միջազգային կազմակերպությունների ներկայացուցիչների տարան Հակարիի կամրջի մոտ և փորձեցին տպավորություն ստեղծել, թե ոչ մի խնդիր չկա, և Լաչինի միջանցքը գործում է սովորական ռեժիմով: Այդպիսով Ադրբեջանը տարբեր հավաստիացումներով մոլորեցնում է միջազգային հանրությանը, որը չտեսնելու է տալիս Արցախում տեղի ունեցող իրադարձությունները, երբ արցախցիների հիմնարար իրավունքներն ու ազատությունները ոտնահարված են։
Բայց եթե հանկարծ նման իրավիճակ ստեղծվեր Ուկրաինայում, ապա արևմտյան երկրներն արդեն փաստահավաք առաքելություն էին ուղարկել, նոր պատժամիջոցային գործիքներ էին կիրառել, փորձել էին տարբեր ձևերով հումանիտար օգնություն կազմակերպել, իսկ Արցախի թեմայով բավարարվում են մի քանի ձևական հայտարարություններով, ինչն ավելի է ոգևորում ու թևեր տալիս Ադրբեջանին։ Արդյունքում չի գործում Արցախի բնակչության իրավունքների պաշտպանության որևէ միջազգային մեխանիզմ։ Դրա համար էլ Բաքվում արդեն սկսել են խոսել հակաահաբեկչական օպերացիայի մասին, քանի որ Բաքվից զգում են, որ որևէ միջազգային դիմադրության չեն հանդիպելու։
ԱՐԹՈՒՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում