ՆԱՏՕ-ն ուզում է ցեմենտել դաշինքը Ռուսաստանի և Իրանի «հետնաբակերում». «Փաստ»
ПОЛИТИКА«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Ամերիկյան geopoliticalmonitor.com հրատարակությունը գրում է, որ Պուտինի բոլոր ռազմավարական սխալներից ոչ մեկն այնքան օգուտ չի տվել ԱՄՆ-ի գլխավորած արևմտյան դաշինքին, որքան Ռուսաստանի աղետալի ներխուժումը Ուկրաինա: Ֆինլանդիայի ու Շվեդիայի՝ ՆԱՏՕ-ին միանալուց հետո Վաշինգտոնը և Բրյուսելը կարող են էլ ավելի ուժեղացնել դաշինքը: 2023 թվականի սեպտեմբերին Բաքուն կազմաքանդեց միջազգային հանրության կողմից չճանաչված Արցախի Հանրապետությունը և վերականգնեց իր տարածքային ամբողջականությունը։ Հիմա Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև խաղաղության պայմանագրի ստորագրումից հետո Բաքուն ազատորեն կարող է դիմել ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու համար:
Վաշինգտոնը և Բրյուսելը խելամիտ կլինեն, եթե հաշվի առնեն այդ հայտը: Բայց Բաքվի այդ հավակնոտ հայտի համար կա առնվազն երկու էական խոչընդոտ: Նախ՝ ի տարբերություն Ֆինլանդիայի և Շվեդիայի, Ադրբեջանը լիբերալ ժողովրդավարական երկիր չէ։ Սակայն ՆԱՏՕ-ին անդամակցության օգուտները կարող են խրախուսել Բաքվին՝ ձեռնարկել ժողովրդավարական բարեփոխումներ, պայքարել կոռուպցիայի դեմ և բարելավել մարդու իրավունքների վիճակը: Բացի դա, դաշինքին անդամակցությունը մշտապես ծառայել է որպես անցաթուղթ այն պետությունների համար, որոնք ձգտում են միանալ ԵՄ-ին: Այդ խնդիրը կարելի է հաղթահարել ժամանակի և ջանքերի շնորհիվ։ Երկրորդ հերթին՝ արևմտյան քաղաքական գործիչները հաշվետու են ընտրողների առաջ և լսում են հայկական սփյուռքի դոնորներին:
Նրանք հետևողականորեն ցուցադրում են ուսուցողական համերաշխություն Ադրբեջանի դեմ բողոքներին սփյուռքի իրենց ընտրողներին բավարարելու համար, այսինքն՝ գործում են Արևմտյան դաշինքը պահպանելու ու ամրապնդելու դեմ։ Օրինակ՝ Ֆրանսիան սաբոտաժ արեց Բաքվի և Երևանի միջև Գրանադայում խաղաղ բանակցությունները՝ հայտարարելով, որ զենք է վաճառելու Հայաստանին: Փարիզի այդ որոշումը լավագույն դեպքում ռազմավարական առումով անհամապատասխան է, իսկ վատագույն դեպքում՝ մակերեսային: Երևանը Մոսկվայի պայմանագրային դաշնակիցն է, Ադրբեջանը՝ Թուրքիայի, որը ՆԱՏՕ-ի անդամ է, և դա՝ չնայած տարաձայնություններին և այլ մարտահրավերներին: Ռուսաստանը դաշինքի անվտանգության ամենահրատապ մարտահրավերն է, գլոբալ կայունության համար ամենամեծ սպառնալիքը և Եվրասիայում խաղաղության հաստատման մշտական խոչընդոտը: Այսպիսով, ինչո՞ւ է Ֆրանսիան զենք վաճառում մի երկրի, որը Ռուսաստանի գլխավորած ռազմական դաշինքի մաս է կազմում:
Մոտավորապես յուրաքանչյուր 3 հայից 2-ն ապրում է Հայաստանից դուրս։ Սփյուռքը Հայաստանի ամենաուժեղ հենարանն է։ Վտանգավոր Կովկասում Հայաստանն ինքը աղքատ է, թույլ ու անապահով։ Ինչո՞ւ։ Քանի որ այդ երկիրը երեք տասնամյակ շրջափակման մեջ է գտնվում արևմուտքից՝ Թուրքիայի, իսկ արևելքից՝ Ադրբեջանի կողմից։ Հայաստանը հստակ հասկացրել է դա, ու ցանկանում է վերանայել հարաբերությունները Ադրբեջանի, Թուրքիայի, Ռուսաստանի և Արևմուտքի հետ։ Ինքը՝ Երևանը, այդ ռեստարտի կարիքն ավելի շատ ունի, քան մյուս բոլոր «շահագրգիռ» կողմերը, այդ թվում՝ Սփյուռքի հարուստ և հզոր հայերը: 2020 թվականի նոյեմբերյան հրադադարից հետո անցած յուրաքանչյուր օրվա հետ Ադրբեջանի դիրքերը բարելավվել են, իսկ Հայաստանինը՝ վատթարացել։
Ադրբեջանը միշտ էլ եղել է անփոխարինելի ռազմավարական գործընկեր Արևմուտքի համար: Բաքուն նավթ ու գազ է արտահանում ԵՄ երկրներ: Բրյուսելի համար դժվար կլինի հրաժարվել ռուսական հանածո վառելիքից և էներգետիկ անկախության հասնել առանց Բաքվի: ԵՄ-ն նաև հանդիսանում է Ադրբեջանի խոշորագույն առևտրային գործընկերը։ Բաքուն անվտանգության ոլորտում կարևոր գործընկերություն է պահպանում Երուսաղեմի հետ, որը վերջերս փոխարինել է Ռուսաստանին՝ որպես զենքի թիվ մեկ մատակարար: Թուրքիան և Ադրբեջանն այնքան մտերիմ են, որ իրենց համարում են «մեկ ժողովուրդ երկու պետությամբ»: Անկարայից բացի, Բաքուն Հարավային Կովկասում միակ ուկրաինամետ կառավարությունն է։ Ավելին, Իրանի հետ Ադրբեջանի վեճերը նրան դարձնում են Արևմուտքի բնական դաշնակիցը։
ՆԱՏՕ-ին անդամակցելը նաև իմաստ ունի այն պատճառով, որ Բաքուն արդեն մի ոտքով ՆԱՏՕ-ի դռան մոտ է: Ադրբեջանը Թուրքիայի պայմանագրային դաշնակիցն է, Իսրայելի ռազմավարական գործընկերը և ուկրաինամետ է։ Թուրքիայի զինված ուժերը նախապատրաստում են ադրբեջանցի զինվորականներին ՆԱՏՕ-ի համակարգին համապատասխան։ Աշխարհաքաղաքական տեսանկյունից Ադրբեջանը ռազմավարականորեն տեղակայված է Մերձավոր Արևելքի և Կենտրոնական Ասիայի հանգույցում։ Այն նաև երեք տարածաշրջանային տերությունների՝ ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիայի և հակաարևմտյան Ռուսաստանի ու Իրանի խաչման կետն է: Ի տարբերություն Հայաստանի և Կենտրոնական Ասիայի այլ երկրների, Ադրբեջանը միակ հետխորհրդային պետությունն է, որը հաջողությամբ դիմակայել է Կրեմլի եվրասիական ինտեգրացիոն նախաձեռնություններին։
Բացի այդ, Ադրբեջանի անդամակցությունը ՆԱՏՕ-ին կցեմենտի դաշինքը Ռուսաստանի և Իրանի «հետնաբակերում»: Վերջապես, ՆԱՏՕ-ի ներկայությունը կարող է պոտենցիալ հավաստիացում ծառայել Ղարաբաղի հայ փոքրամասնության համար՝ մեղմացնելով հաշվեհարդարի վախը, եթե նրանք որոշեն վերադառնալ: ՆԱՏՕ-ին Ադրբեջանի միանալը կարող է նույնիսկ Հայաստանին մղել ազատվել իր վզին դրված ռուսական օղակից, արագացնել ամուսնալուծության գործընթացը իր պատմական, բայց ոչ վստահելի պայմանագրային դաշնակցի հետ և ազդարարել ՆԱՏՕ-ին և ԵՄ-ին անդամակցելու իր մտադրության մասին: Ի վերջո, դաշինքը ստեղծվել է նաև որպես անդամ երկրների միջև խաղաղության հաստատման միջոց։ Հավանաբար Ադրբեջանն ու Հայաստանը կմիանան այն պատմական հակառակորդների երկար ցուցակին, որոնցից են, օրինակ՝ Գերմանիան և Ֆրանսիան, ինչպես նաև Հունաստանն ու Թուրքիան:
Թուրքիայի մեծագույն առաքելությունը թուրքական Կենտրոնական Ասիայում ՆԱՏՕ-ի և Չինաստանի միջև բուֆերային գոտու ստեղծումն է, և Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության ավարտը վերջապես դա հնարավոր է դարձրել, իսկ Բաքվի հավակնոտ և բարդ մուտքը դաշինք այդ ռազմավարության անբաժանելի բաղադրիչն է, ու Վաշինգտոնը և Բրյուսելը ճիշտ կանեն՝ դիտարկեն այդ հնարավորությունը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում