«Մինչև հիմա չեմ հավատում, որ Արտյոմս չկա, սպասում եմ իրեն». կապավոր Արտյոմ Տեփանյանն անմահացել է 2020 թ. հոկտեմբերի 12-ին Ջուվառլուում, տուն «վերադարձել»... մեկ տարի երկու ամիս անց. «Փաստ»
ИНТЕРВЬЮ
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
«Արտյոմս շատ խելոք էր, ինքնուրույն: Եթե ուզենար ինչոր բան անել, պետք է աներ: Շատ աշ խ ա տ ա սեր էր, պա ր ա պ չ է ր նստում»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է տիկին Արմենուհին՝ Արտյոմի մայրիկը:
Արտյոմը ծնունդով Թալինի շրջանի Կարմրաշեն գյուղից է: Հաճախել է գյուղի միջնակարգ դպրոցը: Մայրիկն անկեղծանում է՝ սեր չուներ սովորելու հետ, չնայած դասերին իր չափով պատրաստվում էր: «Փոխարենը խենթանում էր սպորտի համար: Կարատեի էր հաճախել, բազմաթիվ մեդալներ և դիպլոմներ ունի: Սպորտում մեծ առաջընթաց ուներ»:
Արտյոմը բազմաթիվ երազանքներ ուներ: «Ասում էր՝ բանակից վերադառնալուց հետո կսովորեմ, ոստիկան կդառնամ: Երազում էր նաև ֆերմա հիմնելու, անասնաբուծությամբ զբաղվելու մասին: Սիրում էր գյուղը, գյուղի աշխատանքները, երբեք միտք անգամ չի ունեցել, որ, օրինակ՝ Երևան տեղափոխվի: Իր ապագան գյուղում էր տեսնում»:
Դպրոցն ավարտելուց հետո 2020 թ. օգոստոսի 19-ին Արտյոմը զորակոչվում է պարտադիր զինվորական ծառայության Արցախ: Ծառայում էր պաշտպանության բանակի 8-րդ պաշտպանական շրջանի (ЦОР) զորամասում: Տիկին Արմենուհին նշում է՝ որդին սիրով մեկնել է ծառայության, անհամբեր սպասում էր այդ օրվան: «Օրերն էր հաշվում, թե երբ պետք է այդ պահը գա, որ մեկնի բանակ: Շատ տպավորվել են իր խոսքերը, ասում էր՝ այնպիսի անուն պետք է ձեռք բերեմ, որ այն ամբողջ աշխարհում տարածվի: Ո՞ւմ մտքով կանցներ, որ մեզ այս չարաբաստիկ պատերազմը պիտի հանդիպի: Կարատեով պարապելու հետևանքով իր ձեռքերին այտուցներ կային, հեղուկ էր հավաքվում: Իրեն բժշկի էինք տանում, պետք է վիրահատեին: Չգիտեմ, թե ինչու՝ հետաձգվում էր վիրահատությունը: Չվիրահատեցին, պահը եկավ, որ պետք է բանակ գնար: Բժշկական հանձնաժողովն անցել էր, վերջին ստուգումն էր: Այնպես էր նախանշված, որ պետք է վիրահատեին, վեց ամսով հետաձգեին ծառայության մեկնելը: Բայց Արտյոմը չհամաձայնեց. «Պետք է գնամ բանակ, իմ հասակակիցներից չեմ ուզում հետ մնալ, պետք է զորակոչվեմ»: Բայց մենք չէինք ուզում, որ գնար բանակ: Հետաքրքիր բան է՝ գուցե կանխազգացում ունեինք: Հայրիկն ասաց՝ հանկարծ չգնաս ու ծանուցագիրդ չվերցնես, աշխատանքից կգամ, միասին կգնանք զինկոմիսարիատ, որպեսզի վեց ամսով հետաձգենք քո՝ ծառայության մեկնելը: Հայրիկին ասաց, որ չի գնա զինկոմիսարիատ, բայց ստացվում է, որ «խաբեց» նրան: Գնացել էր, վերցրել ծանուցագիրը:
Իրեն ճանապարհելու օրը մի քիչ ուշ հասանք զինկոմիսարիատ: Նորակոչիկներն ավտոբուսով արդեն Աշտարակ էին հասել: Կարծես ճակատագիր լիներ: Թալինում մեզ ասացին, որ ավտոբուսը մեկ հոգու համար չի կարող վերադառնալ: Արտյոմն այդտեղ էլ համառեց: Զինկոմիսարիատում խնդրեց, որ ավտոբուսը կանգնեցնեն, մինչև կհասնի տղաներին: Արտյոմին ասացի՝ գուցե բարին սա է, ուշ կգնաս, ձեռքերդ էլ կվիրահատես: Բայց իմ տղային համոզել չկարողացանք: Ավտոբուսը սպասել է զինկոմիսարիատում, մինչև Արտյոմը մեքենայով հասել է Աշտարակ»:
Չնայած ծառայության շատ կարճ ժամանակահատվածին, Արտյոմը շատ սիրով է ծառայել: «Շատ գոհ էր, արդեն կապավոր էր: Մի քանի օրվա զինծառայող էր, իր դպրոցի ուսմասվարը մեր տուն եկավ և պատմեց՝ ուսուցչանոցում նստած սրճելիս են եղել, զանգահարել է Արտյոմը, իր հետ եղել է, եթե չեմ սխալվում, հրամանատարը: Նա շնորհակալություն է հայտնել Արտյոմի նման խելացի տղա կրթելու համար, նույնն էլ խնդրել է նաև մեզ՝ ծնողներին փոխանցել: Ինձ հետ զրուցելիս Արտյոմս ասում էր՝ մամ, շատ գոհ եմ, ինձ հարգում են, ծառայությունս լավ է անցնում»:
Բայց սկսվում է 44-օրյա պատերազմը: «Այդ օրերին միշտ զրուցել ենք Արտյոմի հետ: Ասում էր. «Մա՛մ ջան, ամեն ինչ նորմալ է, իմ մոտ ամեն ինչ լավ է, միշտ կապի մեջ եմ»: Հանգստացնում էր մեզ, որ պատերազմի մեջ չէ. «Մեզ մոտ հանգիստ է, վախենալու բան չկա, կզանգեմ»: Մեկ անգամ էլ լրագրողների հեռախոսով էր զանգել, առհասարակ, տարբեր հեռախոսահամարներով է զանգել, զրուցել մեզ հետ: Սեպտեմբերի 27-ից հոկտեմբերի 10-ը մեզ հետ կապի մեջ է եղել: Հոկտեմբերի 10-ին վերջին զանգն էր: Երեկոյան զանգահարեց, միայն այդ օրն ասաց. «Մա՛մ, ոտքս կարծես վնասել եմ, վազելով մտա խրամատ, այնտեղ փշալարեր կային, չնկատեցի»: Բայց հիմա մտածում եմ, որ այդ ժամանակ ինձ խաբեց՝ երևի թե արդեն վիրավոր էր, բայց ինձ չէր ուզում ասել: Այդ օրերին այնքան հանգիստ էր, հայրիկն ասում էր՝ երբ մի կողմից կրակում են, պատսպարվեք, մյուս կողմ նահանջեք: Պատերազմի դաշտը լքելու մասին միտք անգամ չի ունեցել: Մնացել է իր ընկերների կողքին: Տղաներն իրար մենակ չեն թողել»:
Ցորի տղաները, որոնք անմահացել են 2020 թ. հոկտեմբերի 12-ին, իսկ տուն վերադարձել մեկ տարի երկու ամիս անց, նրանք, որոնց ինքնությունը հաստատել է ԴՆԹ հետազոտությունը, նրանք, որոնք պայքարել են մինչև վերջին փամփուշտն ու շունչը, դիմադրել մեծաքանակ թշնամուն, պատերազմի մի քանի օրերի ընթացքում հասցրել են Արցախի մի շարք անկյուններում լինել՝ Վազգենաշեն, 9-րդ կիլոմետր կոչվող հատված, Արա լեռ, Ջուվառլու և այլուր: Վստահաբար, տղաների հերոսական ուղու մասին ամեն ինչ չէ, որ գիտենք, բայց նրանց սխրագործությունը նաև թշնամին է «գնահատել», այնքան, որ չի ցանկացել նրանց մարմինները փոխանցել հայկական կողմին, որպեսզի հանկարծ հայրենիքում հրետանավորները հերոսի կոչման չարժանանան:
Այդ ընթացքում Արտյոմի ընտանիքը փնտրել է նրան ամենուր, նաև գերեվարվածների շրջանում, բայց ապարդյուն: «Հետո ցանցում մի նկար հայտնվեց, տղայի հագուստն իմ Արտյոմի հագուստին էր նման, նմանեցնում էինք մեր տղային, բայց դեմքը պարզ չէր երևում: Գտանք լրագրողներին, նկարահանողներին ու պարզեցինք, որ այդ տղան Արտյոմս չէր»:
Արտյոմը երկու քույր և եղբայր ունի: «Աղջիկներս իրենց ընտանիքներն ունեն, տղաս աշխատում է ոստիկանության զորքերում: Եղբոր երազանքը նա կատարեց: Ամեն մեկն իր տեղն ունի, ոչ ոք մյուսի տեղը չի կարող լրացնել: Իսկ ես խեղդվում եմ կարոտից, չգիտեմ, թե ինչ անեմ: Մինչև հիմա չեմ հավատում, որ Արտյոմս չկա, սպասում եմ իրեն: Այնքան աշխույժ էր, ճարպիկ, որևէ մեկը չէր հավատում, որ Արտյոմը կարող է զոհվել: Անգամ համագյուղացիներն էին ասում՝ մեր սիրտը հանգիստ է, իրեն բան չի լինի»:
Ապրելու ուժի մասին: «Աղջկաս տղան այնքան նման է քեռուն՝ թե՛ բնավորությամբ, թե՛ քայլվածքով, անգամ մազերը սանրելու ձևով: Երբ իրեն գրկում եմ, սիրում, հոգիս մի քիչ հանգստանում է, բայց հոգուս մեջ շատ մեծ վերք կա: Վստահ եմ նաև, որ տղայիս կազմած ընտանիքն ուրախություն կբերի մեր տուն»:
Հ. Գ. - Արտյոմ Տեփանյանը հետմահու պարգևատրվել է «Մարտական խաչ» 2րդ աստիճանի շքանշանով: Հուղարկավորված է Կարմրաշենի գերեզմանատանը:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
