Ереван, 16.Март.2025,
02
:
38
1 $ = ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ВАЖНО


Օկուպացված Հաթերքում հայկական հուշարձանները հայտնվել են Ադրբեջանի թիրախում

ОБЩЕСТВО

Սեղմեք ԱՅՍՏԵՂ, լրացրեք օնլայն հայտը և մոռացեք հոսանքի վարձի մասին

Monument Watch-ը ահազանգում է․

2025 թվականի մարտի 3-ին օկուպացված Արցախի Հաթերք գյուղում ադրբեջանական կողմը վերաբնակեցրել է 25 ընտանիք՝ թվով 91 բնակչով: Վերաբնակեցումը կատարվել է «ազատագրված տարածքներ վերադարձի» ծրագրի շրջանակներում (https://www.youtube.com/watch?v=UcIM5MsyuBo): Տեսանյութում նշվում է, թե իբր այդ վերաբնակիչները գյուղի բնիկ բնակիչներ են եղել: Այդ հայտարարությունը մեղմ ասած զարմանք է առաջացնում, քանի որ առկա են խորհրդային տարիների մարդահամարի տվյալները, որտեղ նշվում է նաև բնակավայրի բնակչության էթնիկ կազմը, իսկ Հաթերքում ադրբեջանցիները բացակայում են: Բնակավայրը մշտապես ունեցել է հայ բնակչություն. դա են վկայում նաև 19-րդ դարի վերջին արված մարդահամարի տվյալները: 2018 թվականի տվյալներով Հաթերքում բնակվում էր 1544 բնակիչ (Բալայան 2020, 314):

Արցախի Հաթերք գյուղը Արցախի հնագույն բնակավայրերից էր: 12-15-րդ դարերի հայկական  գրավոր և վիմագիր աղբյուրներում բազմիցս հիշատակվում է Հաթերքի իշխանությունը համանուն կենտրոնով (Պետրոսյան, Կիրակոսյան, Սաֆարյան 2009, 11-21): Հաթերք բնակավայրը պատմական Դվին-Պարտավ ճանապարհի վրա գտնվող կարևոր կայաններից էր: Դա են վկայում 10-րդ դարի արաբ հեղինակներ ալ-Իսթահրին, իբն-Հաուկալը, ալ-Մուքքադասին (Манандян 1985, 171-175): Հաթերք գյուղը և իր շրջակայքը հարուստ են բազմաթիվ հուշարձաններով, որոնք 2023 թվականի Արցախի ամբողջական հայաթափումից հետո հայտնվել են ոչնչացման վտանգի տակ: Գյուղի կենտրոնում է գտնվում 17-րդ դարով  թվագրվող սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, որն աչքի է ընկնում իր եզակի խաչքարերով: Եկեղեցու մասին առավել մանրամաս տես այստեղ։

Հայաթափված Հաթերքում ադրբեջանական կողմը հասցրել է ավիրել Հայրենական պատերազմի զոհերի հիշատակին նվիրված հուշարձանը և վանդալիզմի ենթարկել Հաթերք գյուղի եղբայրական գերեզմանատունը: Սկսած 2023 թվականից համացանցում կարելի է գտնել տասնյակ տեսանյութեր, որտեղ երևուն է, որ Հաթերք գյուղի տները թալանվում են:

Մեր արձագանքը

Ադրբեջանցի վերաբնակիչների բնակեցումը Հաթերքում սպառնալիք է ստեղծում գյուղի և նրա շրջակայքի հուշարձանների նկատմամբ, ինչն արդեն երևում է վերջին երկու տարիների իրավիճակից: Հարկ ենք համարում հիշատակել դեռևս խորհրդային տարիներին նախկին հայկական բնակավայրերում ադրբեջանցիներով վերաբնակեցված հուշարձանների ճակատագիրը՝ դրանք ոչնչացվել և աղավաղվել են: Սա բազմիցս փաստվել է հենց խորհրդային տարիներին: Միևնույն ժամանակ, վերաբնակեցնելով ադրբեջանցիների Արցախի հնագույն պատմական բնակավայրում, առկա է Արցախի այդ շրջանների պատմամշակութային միջավայրը կեղծելու, նոր պատմություն կերտելու միտում:

Ադրբեջանի քաղաքականությունը խախտում է մի շարք միջազգային կոնվենցիաներ, որոնք պաշտպանում են պատմական հուշարձաններն ու մշակութային ժառանգությունը՝ արգելելով դրանց դիտավորյալ ոչնչացումը, կեղծումը, ապօրինի փոփոխությունը։ 

Ի մասնավորի, Հաագայի 1954 թվականի «Զինված հակամարտությունների դեպքում մշակութային արժեքների պաշտպանության մասին» կոնվենցիայի 4-րդ հոդվածը սահմանում է, որ պետությունները պարտավոր են ձեռնարկել բոլոր հնարավոր միջոցները՝ մշակութային ժառանգությունը պահպանելու և չվնասելու համար https://ihl-databases.icrc.org/en/ihl-treaties/hague-conv-1954/article-4a։ Բացի այդ, նույն կոնվենցիայի 5-րդ հոդվածի համաձայն, բարձր պայմանավորվող կողմերը, որոնք ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն գրավել են մեկ այլ բարձր պայմանավորվող կողմի տարածքը, հնարավորինս աջակցում են գրավյալ տարածքի ազգային իրավասու իշխանություններին՝ նրա մշակութային արժեքների պահպանությունն ապահովելու գործում։ Այն դեպքում, երբ գրավյալ տարածքում գտնվող և ռազմական գործողությունների ընթացքում վնասված մշակութային արժեքների պահպանման համար անհրաժեշտ է հրատապ միջամտություն, և եթե ազգային իրավասու իշխանությունները չեն կարող այդ ապահովել, գրավող պետությունը պարտավորվում է ձեռնարկել հնարավորության սահմաններում անհրաժեշտ բոլոր միջոցները՝ այդ արժեքների պահպանությունն ապահովելու համար՝ սերտորեն համագործակցելով նշված իշխանությունների հետ https://ihl-databases.icrc.org/en/ihl-treaties/hague-conv-1954/article-5a?activeTab=։ 

Նմանապես, 1954 թվականին ընդունված Եվրոպական մշակութային կոնվենցիան ևս պարտավորեցնում է պետություններին պաշտպանել ինչպես ազգային, այնպես էլ միջազգային մշակութային արժեքները՝ անկախ դրանց աշխարհագրական կամ քաղաքական պատկանելությունից։ Այս կոնվենցիայի 1-ին հոդվածի համաձայն՝ պետությունները պետք է ապահովեն իրենց իրավասության տակ գտնվող մշակութային ժառանգության պահպանումը, իսկ 5-րդ հոդվածը պարտադրում է պետություններին ձեռնպահ մնալ այնպիսի գործողություններից, որոնք կարող են հանգեցնել այլ ժողովուրդների մշակութային ժառանգության ոչնչացման կամ խեղաթյուրման https://rm.coe.int/168006457e։ Հարկ է նշել, որ Ադրբեջանը, սկսած 1997 թվականի ապրիլի 25-ից կողմ է կոնվենցիային և պարտավորված է պաշտպանել մարդկության ընդհանուր մշակութային ժառանգությունը https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list?module=signatures-by-treaty&treatynum=018։ 

 Հետևեք մեզ՝ այստեղ

В результате авиаударов США по столице Йемена погибли не менее 9 человек Трамп приказал ВС США начать «решительные и мощные» военные действия против йеменских хуситов В администрации Трампа пообещали выследить и убить всех террористовАрмянская молодежь провела в Торонто акцию информирования о проблеме арцахских военнопленных США заплатят 6 млн. долларов Сальвадору за заключению на 1 год в тюрьму около 300 членов транснациональной банды В Белграде задержали мужчину, угрожавшего взорвать офис президента Сербии Стрельба в ереванском квартале Сари Тах: погиб 1 человек, еще один человек ранен «Бавария» упустила победу (видео) Никол Пашинян прочитал лекцию в рамках движения «Образование — это модно» Взрыв и обрушение здания в Латакии: погибли не менее трех человек Пациентов с алкогольной и наркотической зависимостью хотят излечить с помощью имплантатов в мозге В результате торнадо на территории США погибли не менее 16 человекЗеленский: США не должны идти на российское «но» в вопросе прекращения огня в Украине Sky News: Прибывший в Россию спецпосланник Трампа прождал Путина восемь часов Проводящие неформальную встречу Путин, Лукашенко и Рахмон позвонили Алиеву В каком возрасте мы чувствуем себя самыми счастливыми? CNN: Спецпредставитель Трампа обсудит свою встречу с Путиным на брифинге в Мар-а-Лаго В Ереване директор школы предотвратила опасный конфликт между учениками: в классе было обнаружено 2 ножа Глава МИД Ирана заявил нидерландскому коллеге о готовности к взаимодействию с европейскими странами 19-летнего юношу, арестованного в дни акций неповиновения «Священного движения», оправдали Экс-глава МИД Армении назвал основную цель Азербайджана, связанную со взаимным отзывом международных исков Никол Пашинян пожелал экс-премьеру Канады удачи и поблагодарил за дружбу Погода в Армении Зеленский сообщил об успешном боевом применении новой украинской ракеты «Длинный Нептун» «Арарат-Армения» разгромил «Алашкерт» (видео) В Арарате автомобиль наехал на 4-летнего ребенка Католикос Всех армян принял делегацию во главе с директором Института стран Азии и Африки МГУ На акции протеста в Белграде автомобиль въехал в толпу: пострадали три человека На зданиях в районе администрации президента Сербии появились снайперы В практике продолжает действовать погубная традиция нарушений на выборах: «Паст» Разрушая, «спасают» и хвастаются: «Паст» Начало - с Тавуша: услугами смогут пользоваться даже в тех районах, где ранее наблюдались ограничения покрытия или скорости: «Паст»Очередная беда со стороны правительства: «Паст»Роналду забил 928-й гол в карьере (видео) Экс-президент Грузии: Армения и Азербайджаном добились исторического достижения МИД Казахстан: Поддерживаем усилия Армении и Азербайджана Украина начала формировать мониторинговую группу для контроля возможного перемирияЕвразийская экономическая комиссия: В Армении цены на сельскохозпродукцию по итогам 2024 года снизились Татоян: Власти Азербайджана не отказывается от международных жалоб к Армении Зеленский прокомментировал ситуацию в Курской области Путин ответил на просьбу Трампа Секретариат ОДКБ приветствует согласование текста договора между Арменией и АзербайджаномМИД: В Китае надеются, что Ереван и Баку внесут свой вклад в сохранение мира в регионеПолитолог: Армения подвергается ползучей капитуляции Эксперт: Азербайджан обзаводится союзниками против Армении МИД Нидерландов: Хотя проблемы остаются, подписание мирного договора между Ереваном и Баку достижимо «Капитан Америка» считает, что американские мужчины на грани вымирания AP: США и Израиль предлагали использовать территории Африки для переселения палестинцевТрамп: Вчера я выступил с настоятельной просьбой к ПутинуАзербайджан готов оказать помощь в восстановлении Украины
Կո՞ղմ եք ֆիզիկական անձանց եկամուտների հայտարարագրմանը