Մարված ընդդիմությունների ալիք
БЛОГԱրմեն Հովասափյանը Ֆեյսբուքյան իր էջում գրում է.
Ցանկացած քաղաքական համակարգի «առողջ աշխատանքն» ապահովելու համար կարևոր բաղադրիչ է հասարակության ընդդիմադիր հատվածի գաղափարներն ու մոտեցումները կիսող ուժի առկայությունը, որ, ինչ խոսք, կատարյալ է դարձնում համակարգն ամբողջությամբ: Սակայն շատ հաճախ բախվում ենք լրիվ այլ իրողության: Համոզվեք ինքներդ:
Նախկին խորհրդային հանրապետություններում ԽՍՀՄ փլուզումից հետո արձանագրվեց ընդդիմության ձևավորման երկու փուլ՝ նախ այդ դերը ստանձնեց Կոմունիստական կուսակցությունը՝ իր արբանյակներով կամ ավելի ճիշտ կլինի ասել բեկորներով, ապա այն սկսեց թուլանալ, իսկ որոշ երկրներում (Հայաստանում՝ 2003 թ.) ընդհանրապես դուրս մնաց խորհրդարաններից:
Զուգահեռաբար պառակտվում էին 80-ականի վերջին-90-ականի սկզբին ձևավորված նախկին հակակոմունիստական ուժերն ու շարժումները և հիմք դառնում ձևավորվող բազմակուսակցական համակարգի համար: Քանի որ այդ ուժերն ու շարժումները գրեթե բացառապես ձևավորվել էին ոչ թե գաղափարախոսական հիմքի, այլ հակակոմունիստական հայացքների արդյունքում, բաժանումներն էլ ոչ թե գաղափարական էին, այլ մարտավարության տարբեր պատկերացումների ու խմբակային շահերի բախումների հետևանք: Ուստի տրամաբանական էր, որ ձևավորվող բազմակուսակցական համակարգը ոչ միայն հստակություն չուներ գաղափարական առումով, այլև իշխանության համար պայքարն ավելի շուտ խմբակային շահերի բախում էր, քան գաղափարների ու դրանց վրա հիմնված ծրագրերի մրցակցություն:
Այդ պայմաններում նոր ընդդիմությունը չկարողացավ վճռորոշ դերակատարություն ստանձնել քաղաքական կյանքում, և իրադարձությունները զարգացան հիմնականում երկու ուղղությամբ: Կամ այն դարձավ քաղաքական ասպարեզի լուսանցքային դերակատար (Ռուսաստան) կամ անցավ ոչ սահմանադրական պայքարի (Վրաստան, Ուկրաինա, Ղրղզստան), որից հետո փոխվեցին իշխանությունները, սակայն նոր ընդդիմության վիճակը մնաց նույնը:
Արդյոք ընդդիմության ճգնաժամն ընդհանուր երևույթ է՝ իր պատճառներով ու նախադրյալներով, թե՞ գործընթացների նմանատիպ զարգացումը տարբեր երկրներում պարզապես պատահականություն է: Որոշ ուսումնասիրողներ հակված են կոնկրետ դեպքերում առանձնահատուկ պատճառներ տեսնելու: ՌԴ պարագայում արձանագրված զարգացումները ոմանք հակված են բացատրելու արդյունավետ ժողովրդավարական ինստիտուտներ ձևավորելու անկարողությամբ՝ քաղաքական մշակույթում էտատիզմի ու անարխիզմի բացահայտ գերակշռության պատճառով: Մինչդեռ այդ մոտեցումը ոչ միայն էմպիրիկ հաստատում չի գտնում, չի բացատրում երևույթի առկայությունն այլ երկրներում, որտեղ քաղաքական մշակույթը բոլորովին այլ դրսևորումներ ունի, այլև անհեռանկարային է ուսումնասիրությունների տեսակետից: Ավելին, նման մոտեցումը չափազանց վտանգավոր է, քանի որ կարող է հանգեցնել իրական հիմնախնդրի՝ երկրի կուսակցական համակարգի ճգնաժամի փոխարինման ավելի նեղ հարցադրումով՝ ընդդիմության ճգնաժամով: Մյուս կողմից, խնդիրը կուսակցական համակարգի մյուս մարտահրավերների ու հիմնախնդիրների հետ միաժամանակ քննարկելիս համակարգի բազմագործոնության ու բազմաշերտության հետևանքով կարելի է բախվել բազմաթիվ բարդությունների՝ առանց գործնական լուծումների ակնկալիքի:
Խնդիրը, որպես գիտական ուսումնասիրությունների առարկա քննարկելիս, թերևս ավելի նպատակահարմար կլինի դիտարկել կուսակցական համակարգի համատեքստում՝ երկու նախապայմանով. ուսումնասիրվում են ընդդիմադիր հատվածի վրա ազդեցություն ունեցող գործոնները, սակայն հաշվի են առնվում ամբողջ համակարգին առնչվող ազդակները:
Ընդհանրապես ընդդիմությունը հատուկ քաղաքագիտական ուսումնասիրությունների առարկա գրեթե չի եղել, հավանաբար այն պատճառով, որ դա այս կամ այն կուսակցության համար ընտրություններից հետո իշխանության ձևավորման հետևանքով առաջացած ժամանակավոր «տուգանային» դիրք է քաղաքական համակարգում, որի հետ մինչ հաջորդ փորձը ստիպված է հաշտվել այդ կուսակցությունը: