Զարգանա՞լ, թե խնայել՝ աշխատողի հաշվին
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՀասարակությունը հիմնականում չի հետաքրքրվում, թե Աշխատանքային օրենսգիրքն ինչ դրույթներ է պարունակում: Ու չնայած այն օգնում է գործատուի հետ օրենքի շրջանակներում բանակցել ու հետագայում ավելի պաշտպանված զգալ, սակայն մեր օրերում, նման ահռելի չափով գործազրկության պայմաններում, աշխատողների համար իրավական այս փաստաթուղը մի տեսակ անտեսվածներից է համարվում, որովհետև աշխատողը այսօր պայքարում է ոչ թե իր իրավունքների, այլ իր աշխատատեղի համար: Այդուհանդերձ այն դե ֆակտո գոյություն ունի, դե յուրե գործում է և այսպես ասած՝ «սպիտակ դաշտում» աշխատող ընկերությունները փաստացի առաջնորդվում են այդ իրավական փաստաթղթով:
Բայց խնդիրն այն է, որ օգտվելով նման իրականությունից ներկայում շրջանառության մեջ է դրվել«ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» նոր նախագիծ, որն ըստ փորձագետների ավելի է դժվարացնելու գործատու-աշխատող առանց այդ էլ չկայացած փոխհարաբերությունները:
Աշխատանքի իրավունքի և մարդկային ռեսուրսների կառավարման մասնագետ Տիգրան Կիրակոսյանը «Փաստի» հետ զրույցում նշեց՝ որքան էլ հասկանալի է, որ օրենսդրական փոփոխությունը իրավակիրառական պրակտիկայում ծագած խնդիրների լուծման, օրենքների տարաբնույթ ընկալումների տեղիք տվող դրույթների հստակեցման, ինչպես նաև նոր միջազգային պայմանագրերի դրույթների համապատասխանեցմանն ուղղված բնականոն գործընթաց է, սակայն սպասվելիք նոր փոփոխությունների նախագծի վերլուծությունը այնպիսի տպավորություն է առաջացնում, որ պետությունը ցանկանում է փոքր բիզնեսի համար ընդունել արտոնություններ սոցիալական անհավասարությանը տանող օրենսդրական փոփոխությունների միջոցով:
«Աշխատանքային հարաբերությունները երաշխավորված հարաբերություններ են, ինչը սահմանված է աշխատանքային օրենսդրության պարտադիր նորմերով: Որպես պարտադիր նորմերի կամ երաշխիքների օրինակ կարելի է նշել գրավոր աշխատանքային պայմանագրի կնքումը, աշխատանքի էական պայմանները փոփոխելու դեպքում կամ աշխատանքային պայմանագիրը գործատուի նախաձեռնությամբ լուծելու դեպքում գրավոր ծանուցելը, գրավոր ծանուցման սահմանված ժամկետների պահպանումը, աշխատաժամանակի և հանգստի տևողությունների պահպանումը, աշխատավարձի, հավելումների նվազագույն չափերի պահպանումը և վճարումը, ամենամյա արձակուրդի նվազագույն տևողությունների պահպանումը և այլն, սակայն այս նորմի պարտադրելիության փոփոխումն օրենքում դարձնելով «կողմերի համաձայնությամբ» մոտեցմամբ, հավասարազոր է նրան, որ աշխատողի համար անբարենպաստ պայմաններ կարող են սահմանվել»,- ասաց Տ. Կիրակոսյանը:
Սպասվող փոփոխությունները փաստացի սահմանելու են նաև նոր՝ «գերփոքր ձեռնարկատիրությամբ զբաղվող գործատու»-ի տեսակ, ում կտրվի իրավունք իր մոտ աշխատանքի ընդունվող անձանց հետ՝ կողմերի համաձայնությամբ, սահմանափակել աշխատանքային օրենսդրության նորմերում շատ կարևոր տեղ զբաղեցնող մի քանի երաշխիքները: Մասնավորապես, վերը նշված գործատուն կկարողանա աշխատողի հետ պայմանագիրն անորոշ ժամկետով կնքել կամ որոշակի ժամկետով կնքված պայմանագիրը լրանալուց առաջ գրավոր ծանուցել, որը ներկա օրենսգրքով համարվում է պարտավորություն:
«Կարևոր երաշխիքներ են նաև արտաժամյա աշխատանքում միայն գործատուի պահանջով ներգրավված լինելու, արտաժամյա աշխատանքի տևողությունը սահմանափակելու, ամենամյա երկարացված և լրացուցիչ արձակուրդի իրավունք ունեցող աշխատողին այն տրամադրելու, ինչպես նաև օրենսդրությամբ սահմանված՝ ծանր, վնասակար, առանձնապես ծանր, առանձնապես վնասակար աշխատանքները կատարելու համար աշխատողին հավելում տալու երաշխիքները: Եվ նոր փոփոխություններով այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ պետությունը ցանկանում է աջակցել այն գործատուներին, ովքեր ոչ միայն ցանկություն չունեն օրենքը պահպանել, այլ չեն էլ ընկալում իրենց ձեռնարկատիրության համար օրենսդրական նորմերի օգտակարությունը»:Օրինակ, նախագծով առաջարկվող ներքին կարգապահական կանոնների դրույթների տեղափոխումը աշխատանքային պայմանագրի մեջ չի նշանակում որ համապատասխան մասնագետ կարող ենք էլ չվարձել: Հակառակը, նույնիսկ այն աշխատանքային պայմանագրի բլանկը, որը խոստանում են տրամադրել, այդ դեպքում էլ այն լրացնելու համար մասնագետ պետք է ունենալ: Ներկա շուկայական պայմանները պարտադրում են նաև, որ իրական բիզնեսմենը ոչ միայն հաշվապահ և կադրային գործավար վարձի, այլ նաև բիզնեսի զարգացման մասնագետ ունենա, ոչ թե ամեն ինչ ինքնուրույն իրականացնի: Ուստիև աշխատանքային հարաբերությյունների կանոնակարգման հարցն այսօր շատ կարևոր է և բոլորովին պետք չէ այն անտեսել»- ասաց Տ. Կիրակոսյանը:
Չի կարելի հետևանքների դեմ պայքարել պատճառը թողնելով: Խնդիրը չի լուծվի, քանի դեռ խնդիրը ծնող պատճառները չեն քննարկվում: Պետության առաքելությունը աշխատողի երաշխիքները սահմանափակելը, մասնագետ չվարձել հորդորելը, մի սուբյեկտի հաշվին մյուս սուբյեկտի եկամուտը «կարճաժամկետ» հատվածում բարձրացնելը չէ, այլ օրենքների և բիզնես դաշտի բոլոր սուբյեկտների իրավունքների և շահերի կայունության և հավասարակշռության երաշխավորը լինելն է:
Վերջապես, որպես զարգացող երկիր անհրաժեշտ է ոչ թե խնայելու, այլ արտադրողականությանը, արտադրանքի պահանջարկը բարձրացնելու քաղաքականություն վարել: Գլոբալ մրցակցությունը վաղուց զարգանում է ոչ միայն մարկետինգի և բրենդինգի, այլ լավագույն անձնակազմի արդյունավետ աշխատանքի լավագույն անձնակազմի արդյունավետ աշխատանքի սահմաններում: Այսինքն, այսօր աշխատողին ոչ միայն կարևոր ռեսուրս և կապիտալ պետք է դիտարկել, այլ նաև կարևոր ներդրում, ինչի համար անհրաժեշտ է ոչ թե խնայել, այլ ստեղծել աշխատանքի գրավիչ պայմաններ:
Արմինե Գրիգորյան