Քառորդդարյա «պատերազմ». դեռ ի՞նչ շերտեր են բացահայտվելու. «Փաստ»
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Մանվել Գրիգորյանի անվան հետ կապվող բացահայտումները ուղղակի շոկ առաջացրեցին հասարակության շրջանում: Քիչ է ասել, թե կիրակի օրվանից մարդիկ զարմացած են կամ զայրացած: Սրանք այն բառերը չեն, որոնցով հնարավոր է բնութագրել հասարակության ապրումներն ու վերաբերմունքը: Թվում էր՝ շատերին արդեն վաղուց ոչնչով զարմացնել հնարավոր չէ, քանզի մի կողմից մարդիկ շատ բան են տեսել, մյուս կողմից՝ մեծամասնությունն անընդհատ սպասում է նորանոր բացահայտումների:
Սակայն պարզվում է, որ զարմանալու դեռ շատ երևույթներ կան, որոնք ուղղակի մարդու երևակայությունից, պատկերացումներից դուրս են: Եվ պատահական չէ, որ մեծ մասին ապշեցրել ու զայրացրել էր ոչ այնքան ապօրինի զենքերի առկայությունը, ոչ այնքան ավտոմեքենաների հսկայական հավաքածու ունենալը, որքան զինվորի բաժինը գողանալը, որքան բանակին հասցեագրված օգնությունը յուրացնելը՝ սկսած մի տուփ խտացրած կաթից մինչև շտապօգնության մեքենա:
Տարբեր որակումներ են հնչում, ընդհուպ հայրենիքի դավաճանություն: Իրավական գնահատական կտան իրավապահները, իսկ սոսկ մարդկային առումով երևի թե բոլոր որակումները ճիշտ են: Ճիշտ են ընդմիջման հարյուր դրամը խնայած ու սահմանին կանգնած զինվորին ուղարկած, մի տուփ խտացրած կաթ կամ թխվածքաբլիթ ուղարկած երեխայի տեսանկյունից, իր վերջին հազար դրամը բանակի համար նվիրաբերող ընտանիքի հոր տեսանկյունից, գուլպա գործող ու սահման ուղարկող տատիկների տեսանկյունից, յուրաքանչյուրիս տեսակետից: Այն տղերքի տեսանկյունից, ովքեր իրենց կյանքը զոհեցին մեր սահմանների պաշտպանության համար, ովքեր իրենց առողջությունը քայքայեցին, ովքեր այսօր էլ շարունակում են սահման պահել, ովքեր ժամանակին Մանվել Գրիգորյանի «ձեռքի տակ» են ծառայել, ովքեր...
Ովքեր կռվեցին, հաղթեցին, բայց հետո արդեն հազիվ գոյություն են քարշ տալիս, հազիվ մի կտոր հաց են վաստակում ընտանիքի համար, պետության «շպրտած» ողորմելի նպաստի հույսին են ապրում: Այնինչ ոմանք գողացան, թալանեցին յուրաքանչյուրի բաժինը, կռված, կռվող զինվորի բաժինը, զավթեցին ինչ հնարավոր էր զավթել, գրավեցին բոլոր պաշտոնները, ինչ հնարավոր էր զավթել ու «վերևից» սկսեցին նայել բոլորիս: Մինչև ցինիզմի ու լկտիության այն աստիճանը, երբ ձեռդ երկարում ես նաև երեխաների հավատին... Եվ այն աստիճանի, երբ կարկամում են անգամ թիմակիցներդ: Ու Աստված մի արասցե, որ կարկամելու էլի շատ դրվագներ ի հայտ գան:
Որովհետև ոչ պակաս սարսափելի է մտածել, պատկերացնել, որ սա միայն մեկ անձի մեկ դրվագի հետ կապված պատմություն է, որ սա այն ամենն է, ինչ ուղղակի մնացել է պահեստներում: Սարսափելի է պատկերացնել, թե նույն այդ անձի հետ կապված ինչ մութ պատմություններ կան, որ դեռ կարող են բացահայտվել, թե իրականում ինչ ահռելի ծավալներով են եղել միայն 2016–ի յուրացումները, որ երկու տարի անց դեռ այսքան մնացել է, թե ինչքան ու ինչեր են յուրացվել, գողացվել ու թալանվել՝ սկսյալ 90–ականների կեսերից: Էլ ավելի սարսափելի է մտածել, թե քանի–քանիսն են խառնված այս պատմությանը (մենակ չէր կարող այս ամենը կազմակերպել), ինչպես նաև, թե էլի քանիսն ու ովքեր են այլ յուրացումներ կատարել, ինչպիսի յուրացումներ, ինչ ծավալների՝ բանակից, երկրից, պետությունից, ժողովրդից, մեր ներկայից ու մեր երեխաների ապագայից: Ու հիմա միայն քառօրյա պատերազմի մասին չէ, որ պիտի խոսենք, այլ փաստացի քառորդդարյա, ու ոչ միայն պատերազմի, այլև «պատերազմի», որը մեր երկրին ու մեր ժողովրդին հայտարարել են «մանվելները»:
Կարողացանք վեր հանել այդ «պատերազմի» բոլոր էջերը, կկարողանանք նաև իրական պատերազմում շարունակել հաղթել, հաղթել բոլոր արատավոր երևույթներին: Չկարողացանք, Աստված մի արասցե, անցյալի հարցականների վրա կկուտակենք նոր հարցականներ: