Կիրիլիցա. արդյո՞ք դրանք սոսկ ռուսական գրեր են
ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆԿիրիլն ու Մեֆոդին ստեղծել են ռուսական գրերը՝ կիրիլիցան:
Իրականում այնքան էլ այդպես չէ: Պարզվում է՝ կիրիլիցան, որպես տառատեսակ, գրելու համար օգտագործում են կամ օգտագործել են 108 լեզուներով խոսող ժողովուրդներ: Ռուսները այդ ժողովուրդներից մեկն են, որ վերցրել են այն:
Իսկ պատմությունն այսպիսին է: 863 թվականին Բյուզանդական կայսր Միխայիլ 3– րդը հանձնարարեց հին սլավոնական լեզվի համար այբուբեն ստեղծել, որպեսզի հունական եկեղեցական տեքստերը թարգմանվեն (ինչքան նման է հայկական գրերի ստեղծման պատմությանը): Գործը գլուխ են բերում Սոլունի (Հունաստանում գտնվող Սալոնիկե) քաղաքում ապրող երկու փիլիսոփա եղբայր՝ Կոնստանտինը (Կիրիլ) և Մեֆոդին: Եղբայրների հայրը Լև անունով սպա էր Բյուզանդական բանակում և համարվում էր «լավ ցեղից և հարուստ», պապը (հայտնի չէ՝ մայրական, թե հայրական) մեծ պաշտոն ուներ Կոնստանդնուպոլսում, սակայն հետո կորցրել է պաշտոնը և տեղափոխվել Սոլունի, որտեղ և մահացել է: Ընտանիքում 7 եղբայր է եղել, ընդ որում՝ Մեֆոդին՝ ամենաավագը, իսկ Կիրիլը՝ ամենակրտսերը: Կիրիլի և Մեֆոդիի էթնիկ ծագումը ճշտել բազմազգ Բյուզանդիայում այնքան էլ հեշտ չէ: Սակայն ամենահավանականն այն է, որ նրանք հույն են: 19–րդ դարում սլավոն գիտնականները փորձել են ապացուցել, որ նրանք սլավոն են՝ հիմք ընդունելով այն, որ գիտեին սլավոներեն: Նշվում է նաև նրանց բուլղար լինելը, քանի որ «Կիրիլի կյանքը» հին գրքում նշվում է, որ «նա Սոլունի քաղաքից բուլղար էր» , բայց պետք է հաշվի առնել, որ այդ հին գրքերը բուլղարներն են գրել: Շնորհիվ եղբայրների և հետագայում նրանց աշակերտների գործունեության, կիրիլիցան մեծ տարածում ստացավ հարավսլավոնական հողերում: Անգամ 885 թվականին Հռոմի պապի կողմից այն արգելվեց օգտագործել եկեղեցական ծեսերում:
Կիրիլիցայի զարգացման և պահպանման գործում մեծ դեր է ունեցել Բուլղարիան: 860 թվականին բուլղարական Բորիս կայսեր ժամանակ քրիստոնեությունը ընդունվեց որպես պետական կրոն: Այդ ժամանակ ստեղծվեց մատենագիրների բուլղարական– սլավոնական առաջին դպրոցը, որտեղ հունարենից թարգմանվում էին եկեղեցական գրքերը: Բուլղարիան դառնում է սլավոնական գրի տարածման կենտրոն: Սլավոնական գրի տարածման «ոսկե դարը» Սեմիոն Մեծ կայսեր գահակալության տարիներն են (893– 927): Այդ տարիներին կիրիլիցան թափանցեց Սերբիա, իսկ 10–րդ դարի վերջում՝ նաև Հին Ռուսաստան:
Մեր «բախտը ինչ–որ տեղ բերել է», քանի որ մեր հարևան վրացիները չեն փորձում Մեսրոպ Մաշտոցին, որը ստեղծել է նաև նրանց այբուբենը, վրացի դարձնել, ինչպես ռուսներն են Կիրիլին և Մեֆոդիին ռուս դարձրել: Չնայած վրացիները չեն էլ սիրում գովազդել իրենց գրերը ստեղծողին, իսկ եթե ստիպված են լինում գրերը ստեղծողի անունը տալ՝ չեն էլ նշում ազգությունը կամ ասում են, որ չգիտեն՝ ով է ստեղծել:
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Past.am-ը