Արմեն Մարգարյան. «Մշակույթում առկա «թայֆաբազության» հետևանքով շատերը հեռացան երկրից». «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

«Փաստ»–ի զրուցակիցն է դերասան Արմեն Մարգարյանը:

Երկար ժամանակ է պետք. երկու իրողություն

Նոր իշխանությունը ժառանգել է այնպիսի Հայաստան, որի պարագայում ամեն ինչ իր տեղը գցելու համար դեռ երկար ժամանակ է պահանջվելու: Այն գործողությունները, որոնք այս փուլում կատարվում են, գոհացնում են ինձ և միտված են ավելի բարեկեցիկ Հայաստան ստեղծելուն: Շատ կարճ ժամանակահատվածում կատարված բացահայտումներն ինձ թույլ են տալիս եզրակացնել, որ ներկայիս իշխանությունը չի որդեգրել նախորդ իշխանության սկզբունքները: Իսկ օրինազանցները ուղղակի չեն պատկերացրել, որ Հայաստանում երբևէ կարող է իշխանափոխություն լինել: Նրանք պետք է պատժվեն օրենքի ամբողջ խստությամբ: Միայն այդ դեպքում կարող ենք օրենքի Հայաստան ունենալ:

Առհասարակ նորմալ է, որ հանրությունը շատ արագ է ուզում փոփոխություններ տեսնել: Մարդու էությունն է այդպիսին, բայց պետք է հասկանանք ու ընդունենք, որ ցանկացած փոփոխություն մեկ օրում չի լինում: Բացի այդ` ցանկացած փոփոխություն հեշտությամբ չի «մարսվում»: Պատահական չէ այն էյֆորիկ վիճակը, որն առկա է մեր հասարակության մոտ: Այն արտացոլվում է նաև սոցցանցերում առկա գրա ռում ն ե րում: Հա ս ա ր ա կու թյու ն ը պետք է ուղղակի հասկանա և համբերությամբ զինվի: Պետք է սպասի և հաշվի առնի երկու իրողություն. նախ` ինչպիսի՞ Հայաստանում ենք ապրել և ի՞նչ փոփոխություններ են պատրաստվում անել այդ Հայաստանում: Եթե յուրաքանչ յուրն ինքն իրեն տա այդ երկու հարցերը, կհասկանա, որ երկար ժամանակ է պետք: 

Մոնոպոլիաներ` նաև մշակույթում

Կբերեմ մշակույթի ոլորտի օրինակը: Մշա կույ թի ոլոր տում, ցա վ ո ք ս ր տ ի , ստեղծվել էին մոնոպոլիաներ: Այսինքն` եթե դու չէիր կրում ճանաչված ազգանուն, դու դատապարտված էիր երկրորդ, երրորդ, չորրորդ «սորտի» լինելուն: Նոր իրողությունից հետո այդ ամենը պետք է հօդս ցնդի, քանի որ պայքարը նաև նման երևույթները բացառելու դեմ էր: Ոչ բռնի թավշյա հեղափոխությունը նախևառաջ պետք է արտացոլվի ծրագրային փոփոխություններով, իսկ մշակույթի նախարարությունը շատ կարևոր օղակ է: Արդյունաբերությանը զուգահեռ` մի շարք երկրներում տնտեսության զարգացման ծանրակշիռ աղբյուր է նաև մշակույթը: Իսկ մեզ մոտ մշակույթը որպես տնտեսության զարգացման աղբյուր չէր դիտվում: Եթե այդ դերն ունենա` մենք մի կողմից մեր մշակույթը կտարածենք և կհանրայնացնենք դրսում, մյուս կողմից` տնտեսությունը կզարգացնենք: Նշվածին հասնելու համար, սակայն, կրկին երկար ժամանակ է պետք: Մշակույթի նախարարությունը նույնպես ժառանգել է ոչ բարվոք վիճակում գտնվող ոլորտ: Նախարարն ինքն է հայտարարել այդ մասին: Մասնավորապես, որ սպառված բյուջե են ունեցել: Այս ամենը ազդակ է: Նախկինում ղեկավարման սխալ մոդելի հետևանքով պետական գումարները վատնվել են անիմաստ: Օրինակ` Օպերային թատրոնում պետական փողերով մարտի 8 նշել: Հասկանում եմ` կնամեծար ազգ ենք, բայց ոչ մարտի 8` պետական գումարներով: Ի հայտ էր գալիս ռոք փառատոն, ի հայտ էր գալիս «Ծիծեռնակ» ազգային երաժշտական մրցանակաբաշխություն… Բայց ազգային բառի հետ մի քիչ զգույշ պետք է լինել: Այս ամենը շատ շտապ վերանայելու կարիք ունի:

Կամայականորեն նշանակված ղեկավարները դեռ պաշտոնավարում են

Այսօր մշակույթի նախարարությանը ենթակա ՊՈԱԿ–ներում զգալի կադրային փոփոխություններ չկան, բայց կա դրա անհրաժեշտությունը: Վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում կային մշակութային կառույցներ, որոնց ղեկավարները կամայականորեն էին նշանակվում: Նշանակում էին տնօրեն, որն էլ նշված սկզբունքով իր հերթին նշանակում էր ինչ–որ այլ ղեկավարների, և այդ շղթան շարունակվում էր: Այսօր կամայականորեն նշանակված ղեկավարները դեռ պաշտոնավարում են: Բայց եթե ցանկանում ենք մշակույթով տնտեսություն զարգացնել, ապա կադրային փոփոխությունները պետք է առաջնային հարց լինեն:

Մշակույթի ոլորտում կլանային ղեկավարման համակարգ կա: Կա «թայֆաբազություն»: Կլանային ղեկավարման պատճառով երիտասարդ մասնագետների մի հոծ բազմություն ուղղակի անգործ է մնացել: Շատերը նույնիսկ ստիպված թողել են երկիրն ու հեռացել` հուսալով, որ օտար երկրում կարող են ռեալիզացնել իրենց մտքերը: Սա կլանային համակարգի ամենավատ ու ակնհայտ կողմն է: Այդ խնդիրը կա երգարվեստում, պարարվեստում, թատրոնում, կինոյում ու արվեստի այլ ճյուղերում: Մարդիկ, ովքեր կարող էին հայ մշակույթի կրողը հանդիսանալ, կլանային համակարգի պատճառով խաղից դուրս են մնում: Իսկ լուծումը հետևյալն է. բոլորին պետք է վերաբերվել օբյեկտիվության սկզբունքով: Նախկինում առկա ծանոթ– բարեկամ հասկացությունը պետք է իսպառ վերանա: 

Օրինակ` եթե ես կրում եմ Մարգարյան ազգանունը, չպետք է դատապարտված լինեմ երկրորդ, երրրորդ «սորտի» մտավորական լինել: Ներեցեք, իմ ազգանունը Մարգարյան է, և ես նույնպես ասելիք ունեմ մշակույթի ասպարեզում, մասնավորապես` թատրոնի ոլորտում:

Պետք է ծրագիր մշակել

Օրենսդրական բարեփոխումները անհրաժեշտ են: Թատրոնի մասին օրենքի անհրաժեշտության հարցը նախկինում միշտ բարձրացվել է: Ես շատերից եմ լսել այդ օրենքի ընդունման անհրաժեշտության մասին: Բայց…

Նախևառաջ պետք է ծրագիր մշակել և այդ ծրագիրը ոչ թե պետք է պարտադրել թատրոններին, այլ առաջարկել` քննարկման համար: Այսօր պետք է ստեղծվի մեխանիզմ, որը կստիպի հանրայնացնել ու տարածել հայ արդի թատերարվեստը:

Շարունակությունը՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում