Արդեն ոչ թե «ասում են», այլ պատրաստ են խոսել. «Փաստ»

 

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

«Մենք անվերջ հայհոյում ենք ընկեր Ստալինին և, բնականաբար, տեղին: Սակայն, այնուամենայնիվ, ուզում եմ հարցնել՝ ովքեր գրեցին 4 միլիոն մատնագրերը»: 

Սերգեյ Դովլաթով

20–րդ դարի խորհրդային և, կարելի է ասել, համաշխարհային գրականության ամենաինքնատիպ գրողներից Դովլաթովի այս հարցը կարծես թե շարունակում է արդիական մնալ մինչ օրս: Հայկական մի շարք պարբերականներ օրերս լուրեր են տարածում, թե «հակաիշխանական» որոշակի շրջանակներ վարչապետ Փաշինյանի այցի նախօրեին կառավարության աշխատակիցների «դոսյեներ» են ուղարկել Կրեմլ և վերջինիս մերձակա շրջանակներին: 

Այդ «դոսյեներում» մանրամասնորեն ներկայացված են այն պաշտոնյաները, որոնք կարող են «վնասել» հայ–ռուսական հարաբերություններին: Սրան գումարած, որոշակի լրատվականներ հրապարակում են նույնիսկ կոնկրետ անուններ, որոնք անցանկալի են Մոսկվայի համար: Նման պայմաններում ակամայից սկսում ես մտածել, որ որոշակի շրջանակներ սկսել են գործել ստալինյան շրջանի մատնագրերի տրամաբանության մեջ:

Դժվար է ասել, թե այդ լուրերը համապատասխանում են իրականությանը, թե՞ ոչ, սակայն մեկ բան ակնհայտ է, եթե անգամ դրանք կեղծ լուրեր են, ապա առավել ևս ցայտուն է դառնում, որ հայաստանյան որոշակի շրջանակներ շարունակում են Ռուսաստանից «տղա բերելու» գիծը կամ էլ նույն հակաիշխանական շրջանակների կողմից բազմիցս քննադատությունների ու հայհոյանքների ենթարկված «Զարուհիփոստանջյան սթայլի» մեջ են: Նմանօրինակ տեղեկությունները ոչ միայն զայրացնում են ու զզվանք առաջացնում, այլ մտածելու տեղիք տալիս, թե ինչպիսի բարոյական ու քաղաքական նորմեր կարող են լինել հայաստանյան քաղաքական դաշտում: Ավելին՝ միգուցե նման տեղեկությունները տարածվում են ոչ թե ռուսական ուշադրության արժանանալու, այլ ներքին հարցեր լուծելու համար: Այս դեպքում ամեն ինչ շատ ավելի նողկալի է: Ամեն դեպքում, երևույթը դժվար է գնահատել ցենզուրայի շրջանակներից դուրս չեկող բառերով: 

Այս ամենից զատ, առնվազն հետաքրքիր է, թե ի՞նչ են մտածում կամ ինչո՞վ են մտածում հայաստանյան որոշ ուժեր, երբ ռուսական շրջանակներում փնտրում–գտնում են թունոտ, կիսահարբեցող, այսպես կոչված, տեսաբանների միայն նրա համար, որ վերջիններս ցեխ շպրտեն առկա կառավարության կամ իշխանության վրա: Ի դեպ, մենք չենք ելնում այն տեսակետից, թե պետք չէ խոսել ներքին աղբի մասին, որովհետև թշնամին կարող է «տեսնել–ուրախանալ», ավելին՝ կարծում ենք՝ ցանկացած լրատվամիջոց, գործիչ և քաղաքացի առվելագույնս պետք է քննադատի, մատնացույց անի, բացահայտի իշխանության բացթողումները, թերացումները, արատները, սակայն այդ քննադատությունը պետք է լինի տրամաբանության սահմաններում, այդ քննադատությունը պետք է չլինի մատնագրերի տեսքով, այդ քննադատությունը չպետք է լինի «դրսի տղաներով» վախեցնելով: 

Երկրի վրա եկող «տղաներ» միշտ էլ կան՝ Ռուսաստանի, թե որևէ այլ երկրի տեսքով, միշտ էլ կլինեն, որովհետև դա կոչվում է մեծ քաղաքականություն, դա կոչվում է տարածաշրջանային շահեր ու շահերի բախումներ, դա կոչվում է կայսրության գերիշխանական ձգտում: Բայց, մյուս կողմից, դրանք երբեք էլ էական չեն եղել և չեն լինելու, որովհետև հայաստանյան հասարակությունը հարկ եղած դեպքում ցույց է տալիս իր ինքնուրույնությունը. և սա ինքնագովեստ չէ, ոչ էլ սնապարծություն: Այդ ինքնուրույնության արդյունքում է նաև, որ նույն ռուսական շրջանակները դեռևս չեն կարողանում հասկանալ, թե ինչ է կատարվել մեզ մոտ: Եվ, կարելի է ասել, հայացքները Ռուսաստանին ուղղողները հենց այդ ինքնուրույնությունն են վաճառքի հանել իրենց նեղ անձնական ու թայֆայական շահերն անձեռնմխելի պահելու համար: Վերոնշյալից էլ զատ, ի՞նչ է նշանակում Կրեմլ են ուղարկվել պաշտոնյաների դոսյեներ, նշանակում է, որ երկրում գործում է Կրեմլի գործակալական ցա՞նց, որը լրտեսական բնույթի տեղեկություններ է հաղորդում Մոսկվային, ու, ինչպես հասկանում ենք, նման լուրեր հրապարակող ԶԼՄ–ների աղբյուրները այդ լրտեսական ցանցի ներկայացուցիչներ են: Ավելին՝ համապատասխան անվտանգության մարմինները տեղյակ չե՞ն այդ մասին: Թե՞ ինչ–որ այլ բան պետք է ենթադրել ու հասկանալ, եթե այլ բան, ապա ի՞նչ: Տրամաբանությունը, կարծես թե, այս հարցին չի կարողանում պատասխանել: 

Վերջապես, եթե ավելի լայն նայենք վարչապետի առաջիկա այցին, ապա կարող ենք տեսնել, որ Ռուսաստանը ևս խոսում է կուտակված հարցերի մասին խոսելու անհրաժեշտության մասին, ասվածի մեջ բանալի բառը խոսելն է, Ռուսաստանն արդեն իրեն պատրաստ է զգում խոսելու, ոչ թե ասելու, ոչ թե հրամայելու, ոչ թե պարտադրելու, այլ խոսելու, ինչը նշանակում է, որ Ռուսաստանում արդեն հասկանում են, որ Հայաստանում իրավիճակ է փոխվել, կամ էլ հասկանալու ուղու վրա են: Նման պայմաններում Կրեմլին ՀՀ վարչապետի վրա «քսի» տվողներն ի՞նչ կարգավիճակում են հայտնվում, այս հարցի պատասխանն էլ թողնենք ընթերցողներին: