Ընդունված օրենքներն ու «չգրվածները».որո՞նք ավելի զորեղ կլինեն. «Փաստ»
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Խորհրդարանը երկրորդ ընթերցմամբ միաձայն ընդունեց ընտրակեղծիքների դեմ կառավարության ներկայացրած օրինագիծը: Մի կողմից հաճելի է շեշտել՝ միաձայն, քանի որ ակնհայտորեն, ինչպես և խոստովանեց կառավարության ներկայացուցիչը, փոխզիջումն ու փոխհամաձայնությունը կայացել էր խորհրդարանի և կառավարության միջև, և կառավարությունն էլ իր հերթին ընդունել էր առաջին ընթերցման ժամանակ հնչած դիտողությունները: Սա, կարելի է ասել, կառուցողական քննարկման վկայություն է: Սակայն օրինագծի ընդունումից հետո գալիս է ընտրակեղծիքների, ընտրակաշառքի դեմ պայքարի գործնական կողմը՝ քաղաքացիների իրազեկումը, ինչպես բարձրաձայնեցին մի շարք պատգամավորներ, քաղաքացիների մոտ ընտրակաշառքի բացառման մտայնությունների ձևավորումը և, վերջապես, հանրության կողմից ընտրակեղծարարության մերժումը՝ ոչ թե օրենքի ճնշման տակ, այլ զուտ բարոյական սկզբունքներից ելնելով:
Մեծ հաշվով, այս երևույթն արմատավորվեց և տարածվեց ոչ միայն ընտրակաշառք տվողների առկայությամբ պայմանավորված, այլև ընտրական գործընթացների նկատմամբ հանրային անվստահության ստեղծումով: Երբ քաղաքացին չի վստահում իր ընտրությանը, չի հավատում իր ձայնի ուժին, ապա տրվում է «շնից մազ պոկելու» տրամադրությունների: Թերևս հենց սա է պետք արմատախիլ անել մեր հասարակության մտածողության միջից: Հենց սա ամենակարևորն է ընտրակեղծարարության դեմ պայքարում, որովհետև միշտ էլ կարող են լինել չափազանց խիստ օրենքներ, որոնք չեն գործում, օրինակները բազմազան են, սրան զուգահեռ՝ միշտ էլ հնարավոր է գտնել ընտրակաշառքի ու ընտրակեղծարարության մեխանիզմներ: Ի վերջո, անցած տասնամյակների ընթացքում ձևավորվեց բացասական իմաստով «իդեալական» ընտրակեղծարարության համակարգ, որը գրեթե խոցելի չէր, այս տասնամյակների ընթացքում ընտրակեղծարարությունը բիրտ ուժի կիրառումից, լցոնումներից, քվեատուփեր ոչնչացնելուց «զարգացավ» դեպի արտաքուստ չափազանց ժողովրդավարական նորմերին համապատասխան, սակայն բովանդակության մեջ մնալով համակարգի «ուրույն» ամփոփում:
2017 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից առաջ, ընտրակաշառքը, ինչպես իր հարցազրույցներից մեկում հետաքրքիր կերպով համեմատեց Արմեն Աշոտյանը, դարձել էր մի ուրվական, որի մասին բոլորը խոսում էին, սակայն ոչ ոք չէր տեսել: Աշոտյանը նկատի ուներ, որ այն պարզապես չկար, սակայն մեր հասարակության համար ընտրակաշառքը բոլորովին էլ ուրվական չէր, այլ շատ հստակ չափով կանխիկ փող էր: Գիտե՞ր այս մասին Աշոտյանը, թե՞ ոչ, ենթադրություններ չանենք, բայց հանրությունը գիտեր:
Փոխվե՞լ է արդյոք հանրությունը այս մեկ տարվա ընթացքում, գուցե՝ ինչ–որ չափով, սակայն, որպես կանոն, հասարակությունները չեն կարող մեկ տարում կամ մի քանի ամսում փոխվել, խոսքը, ասենք, պատերազմական դրության մասին չէ, երբ հանրությունը համախմբվում է, չնայած համախմբումն ու վերափոխությունը որևէ կապ չունեն միմյանց հետ: Այս տեսանկյունից արդեն առաջ է գալիս ամենաէական հարցը՝ ինչպե՞ս պետք է խստացած կամ նոր ընդունված օրինագիծը ազդի հասարակության փոփոխության վրա, և արդյո՞ք կարող է ազդել:
Ի վերջո, անկախ տարատեսակ օրենքներից, մեր հասարակության մի հատվածը շարունակում է նույն հարցը տալ՝ «բա փող չեն բաժանելո՞ւ»: Ընտրակաշառքի դեմ իրական, լայնածավալ պայքարն, ըստ էության, կսկսվի այն ժամանակ, երբ այս հարցն այլևս արդիական չի լինի, կամ էլ ընդհանրապես չի լինի: Սա, լավ, թե վատ, մեր իրականությունն է, այն ո՛չ վարդագույն է, ո՛չ սև, ո՛չ էլ սպիտակ, այն հասարակության գույնն ունի, այդ գույնը միշտ փոխվում է՝ բովանդակության համապատասխան, և այս առումով մենք պետք է ճշտենք՝ մենք ուզում ենք բովանդակությունը փոխե՞լ, թե՞ օրենքներով ու օրինագծերով, խստացումներով ու հարկադրանքով գույնը պարտադրենք: Ի դեպ, տպավորություն չստեղծվի, թե դեմ ենք արդեն իսկ ընդունված օրինագծին, ավելին՝ գուցե շատ ավելի վաղուց այն պետք է ընդունվեր, խնդիրն այստեղ բոլորովին էլ գրված օրենքների մասին չէ, այլ այն օրենքների, որոնք ստեղծում է հենց հասարակությունը և որոնցով իր կենցաղում ապրում է այդ հասարաության յուրաքանչյուր ներկայացուցիչ:Մի խոսքով՝ հաճախ հենց չգրված, բայց ձևավորված օրենքներով...
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում