Այդ ո՞ւր առանց ընդդիմության. «Փաստ»

 

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Վերջին շրջանում իշխանության համակիրներն արդարացիորեն բողոքում են, որ կառավարության հասցեին նորմալ քննադատություն գրեթե չկա, փոխարենը կա քմծիծաղ, սադրանք, չարախնդություն և այլն: Ավելին՝ իշխանությունները ուղիղ հայտարարեցին, որ երկրում կան սև ու սպիտակ ուժեր, հեղափոխական ուժ և հակահեղափոխական ուժեր՝ դրանով փաստելով, որ այս պահին որևէ ուժի մեջ ընդդիմություն չեն տեսնում: 

Իշխանության և ընդդիմության միջև փոխճանաչման բացառումը, միմյանց անտեսելու պատերը նոր երևույթ չեն: Առնվազն նախորդ տասը տարիների ընթացքում բացառությամբ ՀՀԿ–ՀԱԿ երկխոսության կարճ ընթացքի և արտաքին վտանգի դեպքում փոխադարձ համագործակցության պատրաստակամության մասին հայտարարությունների, իշխանությունն ու ընդդիմությունը հրաժարվել են ճանաչել իրար, խոսել իրար հետ: Նախկինում իշխանության համար ընդդիմությունը դավադիրներ, «գրանտակերներ», բացառապես «վատը տեսնողներ» են եղել, իսկ ընդդիմության համար իշխանությունը եղել է թալանչի, «մոնղոլ–թաթար», հանցագործ, դավաճան: Շատ բան, ըստ էության, չի փոխվել: Իշխանության համար հիմա իր սահմաններից դուրս ամեն ինչ հակահեղափոխություն է, իշխանությունից դուրս գտնվող ուժերի համար իշխանությունը՝ անփորձ և պոպուլիստական: Ձևակերպումներն ու որակումները փոխվել են, խնդրի էությունը՝ ոչ:

Ցավոք, հեղափոխությունը այս փոխճանաչման փակուղում որևէ բան չի փոխել: Իսկ փոխելու հնարավորություն կար՝ հաշվի առնելով հեղափոխության համաժողովրդականությունը, քաղաքական դաշտի տարբեր խաղացողների միջև առկա կոնսենսուսը, հասարակության տարաբնույթ, հաճախ հակընդդեմ խմբերի՝ միասնական տեսլականի և անելիքի գիտակցումը: Արդեն այսօր, սակայն, հեղափոխությունից չորս ամիս անց այդ պոտենցիալից շատ քիչ բան է մնացել, այն համառորեն շարունակվում է մսխվել: Ինչը նշանակում է, որ ապագայում կրկին կառուցողական քննադատություն չի լինելու:

Սովորաբար ասում են, որ հեղափոխությունն ընդդիմություն չի ունենում, հեղափոխության ընդդիմությունը հակահեղափոխությունն է: Ինչ– որ առումով, եթե խոսենք պատմության փորձից մեզ հայտնի օրինակների մասին, գուցե հանգենք այդ եզրակացությանը: Բայց Հայաստանի դեպքում հեղափոխության, իսկ ավելի ստույգ՝ իշխանափոխության բովանդակությունը թույլ էր տալիս խուսափել պատմության նախորդ, դառը հետևանքների բերած փորձերից, մանավանդ, որ առկա էր սիրո և համերաշխության մթնոլորտ թե՛ քաղաքական դաշտում, թե՛ հասարակության լայն շերտերում: 

Իհարկե, հաշվի առնելով, որ այժմ իշխանության են եկել ընդդիմադիր դաշտի և քաղաքացիական ակտիվիզմի ներկայացուցիչները, այսինքն մարդիկ, ովքեր երկար ժամանակ եղել են հանրային դժգոհության հիմնական խոսափողները, կարող ենք արձանագրել, որ ընդդիմության պահանջարկը որոշակիորեն նվազել է: Նվազել է, քանի որ նվազել է նաև հանրային դժգոհությունը: Բայց այս իրողությունը չպետք է ենթադրել տա, թե ընդդիմության կարիք երկրում չկա: Նախ՝ դասագրքային իմաստով առանց ընդդիմության հնարավոր չէ կառուցել ժողովրդավարական պետություն: Երկրորդ՝ ընդդիմության առկայությունն ու ակտիվ դերակատարությունն ուժեղացնում է նույն իշխանությանը: Եվ երրորդ՝ արժե գոնե հաշվի նստել մեր սեփական, հայաստանյան ոչ վաղ փորձառության հետ, երբ ՀՀԿ–ն ևս կարծում էր, որ ընդդիմության կարիք չկա: ՀՀԿ–ի՝ ընդդիմության տեսլականը բացառապես սիմվոլիկ էր, որևէ իրական, կիրառական դերակատարություն նրանք չէին պատկերացնում ընդդիմության համար: Թե ինչ եղավ արդյունքում, տեսել ենք բոլորս: 

Անկախ նրանից, որ այս պահին հանրային դժգոհությունը իշխանության հանդեպ ներկայանալի ծավալներ չունի, ընդդիմություն երկրին պետք է: Դաշտը հեղափոխության և հակահեղափոխության բաժանելը խորացնում է անցյալից ժառանգված, առանց այն էլ փակուղում հայտնված իրավիճակը, հեռացնում ընդդիմություն–իշխանություն փոխգործակցության հեռանկարը: Ի վերջո հետհեղափոխական տրամադրությունները հավերժ չեն, ինչ–որ պահի ավարտվելու են: Նույնիսկ ամեն ինչում հաջողելու դեպքում հայտնվելու են մարդիկ, որոնք դժգոհ են լինելու, ցանկանալու են արտահայտել այդ դժգոհությունը: Հաշվի առնելով, որ այս օրերին շատ մոդայիկ են հայաստանյան հեղափոխության և Վրաստանի Վարդերի հեղափոխության համեմատությունները, առաջարկում եմ հիշել, թե ինչպես վրացի ժողովուրդն ու քաղաքական դաշտը ահռելի ռեֆորմներ իրականացրած Սահակաշվիլիի հանդեպ վերաբերմունքը սկսեցին փոխել նրա իշխանության արդեն 3–4–րդ տարում:

Թե ով կլինի նոր իշխանությունների ընդդիմությունը, այդքան էլ կարևոր չէ: Կարևորն այդ ընդդիմության ձևավորման համար ուղենիշերի սահմանումն է: Հակահեղափոխության անվերջ հիշատակմամբ, դաշտը սևերի ու սպիտակների բաժանելով՝ տրվում են հստակ ուղենիշեր, և որևէ ուժ չի ուզենա այժմ հայտնվել ընդդիմության դրոշակակիրի դերում՝ հասկանալով, որ պիտակավորվեու է որպես հակահեղափոխական: