Հայաստանի սուվերենության սակարկումները Մոսկվայում. «Փաստ»
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Հայաստանում տեղի ունեցած իշխանափոխությունը, ի թիվս այլ հարցերի, հռչակեց նաև Հայաստանի սուվերենության բարձրացման գործընթաց: Նախորդ տարիներին անընդհատ շրջանառվող թեզն այն մասին, որ լեգիտիմ իշխանություն ունենալու պարագայում հնարավոր է կառուցել արժանապատիվ հարաբերություններ արտաքին դերակատարների հետ, այժմ՝ ընդդիմության իշխանության գալով և համաժողովրդական աջակցության առկայությամբ, շանս էր ստանում դառնալ իրականություն:
Իրականության մեջ, սակայն, այժմ Հայաստանի արտաքին քաղաքական խնդիրները չեն պակասել, եթե չասենք՝ ավելացել են: Պատճառն, ընդ որում, միայն իրավիճակի փոփոխությունը և այդ փոփոխություններին հարմարվելու համար արտաքին աշխարհին անհրաժեշտ ժամանակը չէ: Պատճառը վերոնշյալ պնդումն է, ըստ որի՝ միայն լեգիտիմության առկայությունը բավարար է արժանապատիվ հարաբերությունների կառուցման և Հայաստանի սուվերենությունն ամրապնդելու համար:
Փաշինյան–Քոչարյան քաղաքական դիմակայությունը, այդ դիմակայության մեջ երկու կողմերի ջանքերով երրորդ կողմի ներգրավման փորձերը վերոնշյալի ապացույցն են: Հայաստանի ներսում ծագած ներքաղաքական խնդիրը տեղափոխվել է Ռուսաստանի մայրաքաղաք և դրսևորվում է մի դեպքում՝ հաճախակի պաշտոնական այցերով և այդ այցերի ընթացքում հնչող կոմպլիմենտների տարափով, մյուս դեպքում՝ զանգերով, շնորհավորանքներով:
Բնականաբար, Ռուսաստանի նման գերտերության համար նման իրավիճակը ավելի քան հաճելի է: Փաստացի նրանք շանս ունեն մասնակցել հետհեղափոխական Հայաստանի ներքաղաքական պրոցեսներին՝ հիմնական երկու դերակատարների հետ սերտ կապերի միջոցով, ինչը նշանակում է ոչ միայն զիջել Հայաստանի սուվերենությունը, այլև, ըստ էության, Հայաստանի ներքաղաքական կյանքի սցենարները խմբագրելու շանս տալ այլ պետության:
Ռուսաստանին, իհարկե, չի հետաքրքրում Փաշինյան–Քոչարյան պայքարում հաղթողի անձը: Նրանց հետաքրքրում է այդ պայքարի առկայությունը, դրա հնարավորինս պերմանենտ վիճակը: Գուցե ինչ–որ պահի, երբ այդ դիմակայությունը էսկալացիայի նշաններ ցույց տա ու սպառնա դառնալ անկայունացնող գործոն Հայաստանում, նրանք փորձեն միջամտել վերջնական կերպով: Բայց այժմ, երբ դիմակայությունը ստատուս–քվոյի մակարդակում է, ռուսական կողմն առատորեն օգտվում է այդ ստատուս քվոյից՝ շահագրգռելով երկու կողմերին էլ, ֆորմալ և ոչ ֆորմալ աջակցություն հայտնելով, և այս ամենը բնականաբար արվում է ոչ անվճար:
Լեգիտիմությունը որպես քաղաքական պոտենցիալ անշուշտ արժեքավոր է, բայց ինքն իրենով այն չի գործում, այդ պոտենցիալի հետ պետք է աշխատել, մանավանդ, երբ գործ ունես արտաքին աշխարհի, աշխարհաքաղաքական իրողությունների հետ: Օրինակ, դժվար է ասել, թե Արևմուտքում ինչպես են գնահատում Փաշինյանի՝ Պուտինի հասցեին հնչող անձնական բնույթի կոմպլիմենտները, երբ Հայաստանի վարչապետը բացի գործընկերային հարաբերություններից կարևորում է նաև Պուտինի հետ անձնական հարաբերությունները: Արևմուտքում, որտեղ այժմ հասկանալի պատճառներով Պուտինի անձի հետ կապված կան կարծրատիպային պատկերացումներ, այս հայտարարությունները, բնականաբար, չեն ողջունվելու, ինչքան էլ նրանք հասկանան, որ Հայաստանն օբյեկտիվորեն որպես դաշնակից նախ դիտարկում է Ռուսաստանին, հետո՝ մյուսներին:
Ռուսաստանի հետ հարաբերություններն առանց այն էլ այնպիսի մակարդակի վրա են, որ Արևմուտքում Հայաստանի հետ կապված միշտ եղել են կասկածամտության պատճառներ: Էլ ավելի սերտացնել այդ հարաբերությունները, բնականաբար, նշանակում է խորացնել այդ կասկածամտությունը: Իսկ այդ հարաբերությունները սերտացնելու, գործընկերային հարաբերությունները անձնական դարձնելու փորձերը հետևանքն են այն մտայնության, թե միայն լեգիտիմության առկայությունը բավարար է, որպեսզի արտաքին աշխարհում քեզ ընդունեն այնպես, ինչպես հարկն է: Այդ հարաբերությունները էլ ավելի սերտացնելու կարիք է առաջանում այն բանից հետո, երբ որոշվում է Յուրի Խաչատուրովի հանդեպ քրեական գործ բացել առանց նախապես ռուսական կողմի հետ համապատասխան կոնսուլտացիաների, որին նույն այդ ռուսական կողմը արձագանքում է բավական ագրեսիվ, իսկ իշխանությունն էլ ստիպված է լինում կրկին փարատել այդ ագրեսիվ արձագանքները: Ինչ իմաստ ունի ստեղծել այդպիսի արձագանքի առիթներ, այնուհետ գնալ ու ստիպված լինել հարաբերությունների էլ ավելի սերտացմամբ փարատել այդ արձագանքները:
Թերևս պատահական չէ, որ հայ–ռուսական հարաբերություններում անընդհատ ծագող տարընթերցումների և մոսկովյան այցերի ֆոնին Ֆրանսիայի նախագահ Մակրոնը Փաշինյանին հրավիրեց Ֆրանսիա: Ֆրանսիան, որ ավանդաբար համարվում է Հայաստանի արտաքին քաղաքական գործընկերներից մեկը, թերևս խնդիր ունի հասկանալու, թե ինչով են պայմանավորված այդքան հաճախակի այցերը Մոսկվա, ինչպես են այդ այցերը ազդելու Հայաստան–Եվրոպա փոխհարաբերությունների վրա: Թիրախավորելով բացառապես ռուսական ուղղությունը՝ հայաստանյան իշխանությունները փաստացի կորցնում են Արևմուտքի հետ գործակցելու և մանևրելու միջանցքը, միջանցք, որ թեկուզև նեղ և մութ, բայց առկա է եղել միշտ, անկախ Ռուսաստանի հետ մեր հարաբերությունների սերտացման մակարդակից: Նաև այդ միջանցքի ու դրանով մանևրելու շնորհիվ է հնարավոր ամրապնդել Հայաստանի սուվերենության չափաբաժինը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում