Ի՞նչ գույն ունի Սև ծովը, արդյո՞ք այն իրականում սև է
ԼԱՅՖՄենք գիտենք, որ...
Սև ծովը, ինչպես երևում է անունից, սև գույն ունի:
Իրականում այնքան էլ այդպես չէ:
Սև ծովը, ինչպես և ցանկացած ծով, ունենում է տարբեր երանգներ: Ծովի ջրի գույնը կապված է երկնքի գույնի, ամպերի գույնի, հորիզոնից արեգակի բարձրության և այդ տարածքում առկա ֆիտոպլանկտոնի քանակի հետ: Հիմնական երանգը կապտականաչավունն է: Իսկ թե ինչու է այս ծովը կոչվել Սև, չունի միանշանակ պատասխան: Առկա են բազմաթիվ վարկածներ:
Ի սկզբանե մեր թվարկությունից առաջ 6–5–րդ դարերի առաջին հույն ծովագնացները այս ծովը անվանել են Աքսենյոս (Աքսինյան Պոնտոս՝ «Անհյուրընկալ ծով») կամ Պոնտոս Մելաս («Սև ծով»)՝ նկատի ունենալով նրա փոթորկոտ ալիքների պատճառած վնասները և դժվարությունները։ Մեր թվարկության սկզբներին հույները, արդեն ծովը «յուրացնելով», նրա ափերին գաղութներ հիմնելուց հետո այն վերանվանեցին Եվքսենյոս (Եվքսինյան Պոնտոս՝ «Հյուրընկալ ծով»)։
Անանիա Շիրակացին (7–րդ դար) այս ծովը հիշատակում է «Պոնտոս» և «Պոնտական ծով» անուններով (իրականում պոնտոս հունարեն նշանակում է ուղղակի ծով)։ 9–րդ դարում երևան է եկել «Ռուսական ծով» անվանումը (այս անվանումը հիշատակվել է ռուսական տարեգրություններում և նշվել քարտեզների վրա մինչև 8–15–րդ դարերը)։
15–16–րդ դարերում թուրքերը, զավթելով Մերձսևծովյան շրջանը, ծովն անվանել են Կարա Դենիզ («Չար (սև) ծով»)՝ ոչ միայն այն պատճառով, որ այն եղել է մրրկածուփ ու վտանգավոր, այլև, հնարավոր է, նաև թուրք նվաճողներին Մերձսևծովյան շրջանի ժողովուրդների ցույց տված դիմադրության պատճառով։
Ծովի անվան առաջացման մեկ այլ վարկած կապված է աշխարհի կողմերը գույներով նշելու հետ։ Ասիայի ժողովուրդների շատ լեզուներով սև գույնը նշանակում է հյուսիս։ Ըստ այդմ, Սև ծովը «Հյուսիսային ծով» է:
Ըստ նավաստիների վարկածի, ծովը կոչվում է Սև, քանի որ ուժեղ փոթորիկների ժամանակ ծովի ջուրը սևանում է: Իրականում Սև ծովում ուժեղ փոթորիկներ պատահական են լինում՝ տարվա մեջ ամենաշատը 17 օր: Բացի այդ, ցանկացած ծով ուժեղ փոթորկի ժամանակ սև է լինում: Նշվում է նաև, որ Սև ծով կոչվելու պատճառն այն է, որ փոթորկից հետո ծովի ափերին կուտակվում է սև տիղմ, բայց իրականում այդ տիղմը ոչ թե սև է, այլ դարչնագույն:
Ըստ հիդրոլոգների վարկածի, ծովը կոչվում է Սև , քանի որ ջրի մեջ խորը ընկղմած ցանկացած մետաղական իր հետո մակերևույթ բարձրացնելիս սևացած է լինում: Սրա պատճառն այն է, որ Սև ծովի ջուրը 200 մետր խորության վրա պարունակում է ծծմբաջրածին: Ծծմբաջրածինը առաջանում է ծովի խորքում բնակվող բակտերիաների կենսագործունեության հետևանքով, երբ նրանք քայքայում են բույսերի և կենդանիների մնացորդները: Ծովի ջուրը դժվարությամբ է խառնվում, և հատակին առաջանում է ծծմբաջրածնի կուտակում: Միլիոնավոր տարիների ընթացքում Սև ծովի հատակին կուտակվել է ավելի քան մեկ միլիարդ տոննա ծծմբաջրածին: Այդ իսկ պատճառով Սև ծովի խորքում, սկսած 200 մետրից, համարյա կյանք չկա, և այս ծովը անվանում են նաև «մեռած խորությունների» ծով:
Այս ամենից բացի պարզվել է, որ այս ծովը գիշերները լուսարձակում է: Սրա պատճառը Պերիդենեի կոչվող ջրիմուռներն են, որոնց հետ այդտեղ ապրում են Նոկտիլուկլի կոչվող լուսարձակող գիշատիչներ: Սրանք անգամ ջրից հանելուց հետո էլ շարունակում են լուսարձակել: Լուսարձակման համար պատասխանատու նյութին գիտնականները տվել են «լ յուցիֆերին » անվանումը՝ ի պատիվ Լյուցիֆերի՝ սատանայի: Այս լուսարձակող գիշատիչներից բացի, Սև ծովի ջրերում գիշերը լույս են արձակում նաև մեդուզաների որոշ տեսակներ, ամենահաճախ հանդիպողներն են Աուրելիան և Արմատաբերանը: Առաջինը ամենափոքր մեդուզան է՝ գլխիկի 30 սանտիմետր տրամագծով, իսկ երկրորդը՝ ամենամեծը՝ մեկ մետրից ավելի տրամագծով: Աուրելիան թունավոր չէ, իսկ Արմատաբերանին կպչելու դեպքում առաջանում է այրվածք՝ մոտավորապես եղինջի հասցրած այրվածքի պես:
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Past.am-ը