Ռուսաստանը Հայաստանի ձեռքերով թույլ չի տա, որ Բելառուսի թեկնածուն ընտրվի ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար․ Արթուր Ղազինյան
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆԵվրոպական ուսումնասիրությունների կենտրոնի ղեկավար Արթուր Ղազինյանի հետ Tert.am-ը զրուցել է դեկտեմբերի 6-ին Սանկտ Պետերբուրգում ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի ընտրության հետ կապված հնարավոր զարգացումների և այդ գործընթացում Հայաստանի դիրքորոշման մասին:
Ըստ նրա՝ Հայաստանը պետք է Սանկտ Պետերբուրգ գնա՝ իր թեկնածուի ընտրությունը պնդելու հեռանկարով: Անդրադառնալով վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությանը, որը ինքը Բելառուսի և Ղազախստանի նախագահներից պարզաբանումներ է պահանջելու, Արթուր Ղազինյանը նկատեց՝ պայթյունավտանգ իրադրություն ստեղծելիս, պետք է հաշվարկենք, թե ինչ վնասներ կարող ենք կրել:
-Պարո՛ն Ղազինյան, դեկտեմբերի 6-ին Սանկտ Պետերբուրգում նախատեսվում է նաև որոշել ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի ընտրության հարցը, ակնկալվում է, որ նաև այդ օրը կլինի կընտրվի թեկնածուներից մեկը: Այդ պաշտոնում ներկայացուցիչների ընտրության հարցում տարաձայնություններ կան Հայաստանի և Բելառուսի ու Ղազախստանի ղեկավարների միջև: Վերջին երկուսը կողմ են, որ Բելառուսի ներկայացուցիչը ընտրվի: Ձեր կարծիքով՝ ինչի՞ արդյունքում ստեղծվեց նման իրավիճակ:
-ՀԱՊԿ-ում պարզապես առկա է անառողջ մթնոլորտ և ծայրահեղ ցածր վստահություն անդամ երկրների միջև միմյանց նկատմամբ: Ընդհանուր շահը կարծես սկսում է վերանալ․ մի ժամանակ կար ընդհանուր շահ, որի շուրջ բոլորը համախմբված էին, և կար մի կենտրոն, որն իր շուրջ էր կենտրոնացնում մնացած պետություններին: Հիմա մենք ունենք մի իրավիճակ, երբ Ռուսաստանը, լինելով կենտրոն, զիջել է իր դերը համաշխարհային քաղաքականության մեջ, և ԱՄՆ-ի և Արևմտյան պատժամիջոցների արդյունքում ունի թուլացող տնտեսական և այլ խնդիրներ: Բացի այդ, արդեն վերացել է բոլորին միացնող ընդհանուր շահը, որի շուրջ նրանք համախմբված էին: Դրանք բավականին խորքային գործընթացներ են, և Խաչատուրովին հետ կանչելը և նոր գլխավոր քարտուղարի ընտրությունը դարձավ ընդամենը դետոնատոր՝ առկա բոլոր խնդիրները դուրս հանելու, ներսից պայթեցնելու համար:
ՀԱՊԿ-ը իր ստեղծման առաջին օրվանից դեռ առիթ չի ունեցել ապացուցելու իր կենսունակությունը: Այն ընդամենը երկկողմ՝ Ռուսաստան-Բելառուս, Ռուսաստան-Հայաստան, Ռուսաստան-Ղազախստան և այլ անդամների և Ռուսաստանի միջև առկա պլատֆորմների ձևավորումն էր, որն անվանվեց անվտանգության համակարգ:
Իմ կարծիքով՝ դեկտեմբերի 6-ին գլխավոր քարտուղար չի ընտրվելու: Իհարկե, Բելառուսն ու Ղազախստանը կփորձեն իրենց թեկնածուին՝ Զաասին ներկայացնել, որպես գլխավոր քարտուղարի թեկնածու, հետո անցկացնել, բայց կարծում եմ, որ Ռուսաստանը, Հայաստանի ձեռքերով, դա թույլ չի տա, քանի որ Ռուսաստան-Բելառուս հարաբերությունները վերջին շրջանում բավականին լարված են, Ռուսաստան-Ղազախստան հարաբերություններն էլ կարծես թե լավ օրեր չեն ապրում: Այս առումով Ռուսաստանը Հայաստանի միջոցով պարզապես վետո կկիրառի՝ թողնելով ՀԱՊԿ գլխավոր քատուղարի տեղակալին որպես ժամանակավոր պաշտոնակատար մինչև 2020 թվական: Սա ժամանակավորապես կփակի այդ խնդիրը, բայց իհարկե, չի լուծի այն, քանի լուծում չկա էլ:
-Հայաստանն առաջին անգամ ՀԱՊԿ-ում ինքնուրույնություն և համարձակություն է դրսևորում․վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ պարզաբանումներ է պահանջելու Բելառուսի և Ղազախստանի ղեկավարներից իրենց վարած քաղաքականության մասին: Այս՝ առայժմ հեռակա բանավեճը ի՞նչ գին կարժենա Հայաստանի համար:
- Իհարկե, դա արժե գին: Եթե մենք ցանկանում ենք գնալ ինքնիշխանության վերականգնման ճանապարհով, ապա պետք է պատրաստ լինենք վճարելու դրա դիմաց գին: Ռիսկեր են, որ կառաջանան: Եթե մենք ցանկանում ենք ՀԱՊԿ-ում ստեղծել պայթյունավտանգ իրադրություն, ապա պետք է իմանանք, թե այդ պայթյունի հետևանքով ի՞նչ վնասներ կարող են առաջանալ:
-Դուք պատկերացնու՞մ եք, թե դրանք ի՞նչ վտանգներ են:
- Քանի որ ՀԱՊԿ-ը Հայաստանում չի եղել և չի էլ կանգնել որպես իր անվտանգության երաշխավոր, և Հայաստանի անվտանգությունը հիմնված է եղել առավելապես հայ-ռուսական երկկողմ ռազմական և ռազմատեխնիկական համագործակցության վրա, ապա ներկայումս սպասել շատ լուրջ ռիսկեր, այս պահին չի կարելի:
Իհարկե, այն կարևոր պլատֆորմ է, որտեղ Հայաստանը պետք է իր դիրքերը պաշտպանի, բայց կարծում եմ՝ այս փուլում ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի պաշտոնում մեր ներկայացուցչի ընտրությունն էլ չունի կենսական նշանակություն:
Իհարկե, միջազգային շփումներում Հայաստանը չպետք է պարտվի: Դա հստակ է, աներկբա է: Այո՛, մենք պետք է ունենանք մեր գլխավոր քարտուղարին նշանակված այդ պաշտոնում, քանի որ այն քվոտայով պատկանում է Հայաստանին:
-Այսինքն՝ եթե մեր թեկնածուն չընտրվի, չպետք է թույլ տանք, որ Բելառուսի թեկնածու՞ն էլ ընտրվի:
- Այո՛, պետք է ընդհանրապես որևէ մեկը չլինի: Բայց այս փուլում գոնե պետք է բացառենք մեր թեկնածուի չընտրվելու հանգամանքը: Մենք գնում ենք Սանկտ Պետերբուրգ լուծելու այդ խնդիրը: Մեր առջև պետք է ունենանք այդ ծրագիրը: Եթե դա չի լինում, ապա առհասարակ չպետք է լինի գլխավոր քարտուղար, եթե իհարկե դրանից հետո ՀԱՊԿ-ը գոյություն ունենա․․․
- Բելառուսի հետ մեր կոնֆրոնտացիայի հետ կապված մտահոգությունները պայմանավորված են այն հանգամանքով, որ նա բարեկամանական հարաբերություններ ունի Ադրբեջանի հետ: ՀԱՊԿ-ում տեղի ունեցող զարգացումների ֆոնին՝ վերջին օրերին, նրանք ընդլայնեցին իրենց ռազմատեխնիկական համագործակցությունը․․․
-Տեսեք՝ խնդիրը որն է․ Բելառուս-Ադրբեջան, Ղազախստան-Ադրբեջան շփումները հերթական անգամ վկայում են այն մասին, որ ՀԱՊԿ-ում այնքան էլ դաշնակցային չեն հարաբերությունները անդամ պետությունների միջև: Ի՞նչ է նշանակում՝ Բելառուսը ավելի շատ է նախապատվություն տալիս Ադրբեջանի հետ իր շփումներին և համագործակցությանը, քան ՀԱՊԿ-ում իր դաշնակից Հայաստանի Հանրապետությանը: Դա նշանակում է, որ այդ կառույցը կրում է ֆիկտիվ բնույթ և ունի առավելապես դեֆեկտիվ նշանակություն: Այդ խնդիրը, իհարկե, կա, և ներկայումս Բելառուսն ու Ղազախստանը փորձում են Ադրբեջանին դարձնել ՀԱՊԿ դիտորդ, ինչին դեմ է Հայաստանը:
Հայաստանը հիմա կանգնած է բարդ խնդրի առաջ․ պետք է ընտրի, թե որին է «ոչ» ասելու՝ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի պաշտոնում Բելառուսի թեկնածուի ընտրությա՞նը, թե՞ Ադրբեջանին ՀԱՊԿ-ում որպես դիտորդ ներկգրավելուն: Իհարկե, լավ կլիներ, որ երկուսի դեպքում էլ Հայաստանն ասեր՝ ոչ՝ պարալիզացնելով ՀԱՊԿ-ի ներսում գործընթացները: Մենք պետք է գնանք առավելագույնին:
-Շատերն ասում են, որ Ռուսաստանը կարող է իրավիճակը շտկել: Ձեր կարծիքով՝ ո՞րն է այստեղ Ռուսաստանի դերը:
- Ես էլ եմ այդ կարծիքին: Վերջին հաշվով Ռուսաստանը՝ նախագահ Պուտինի հեղինակության շնորհիվ կկարողանա լուծել խնդիրը, հարթել միջադեպը: Բայց սա ընդամենը առիթ էր, հիմքում ընկած պատճառները շատ խորն են: Պուտինը կկարողանա առիթն առերևույթ վերացնել, բայց պատճառը, կարծում եմ, չի կարող հեռացնել:
-Դուք հնարավո՞ր համարում եք ՀԱՊԿ-ի առողջացման գործընթացը:
- Եթե այս հինգ պետությունն ունենան ընդհանուր շահ, ինչ-որ մեկից պաշտպանվելու խնդիր, և իրենք այդ հարցում ռազմատեխնիկական համագործակցությամբ միավորվելու հնարավորություն, ապա առողջացման խնդիր չի լինի, պետք կլինի պարզապես մի քանի տեխնիկական, կանոնադրական հարցեր լուծել և շարունակել աշխատել:
Բայց այստեղ ելակետային ընդհանուր շահն է․ կա՞ արդյոք այն, կա՞ արդյոք ընդհանուր թշնամի, ումից նրանք պետք է պաշտպանվեն:
Ռուսաստանն է հիմա փորձում որպես հակառակորդ ներկայացնել Միացյալ Նահանգներին, Եվրոպային, ինչի հետ Ղազախստանն ու Բելառուսը չեն համաձայնվում: Նրանք ասում են, որ դու խնդիր ունես, բայց մենք չունենք խնդիր նրանց հետ: Հետևաբար Ռուսաստանը մնում է մենակ՝ իր խնդիրների հետ:
-Պարո՛ն Ղազինյան, ամեն անգամ, երբ ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի հետ կապված խնդիր է առաջանում, վերսկվում են քննարկումները, թե արդյոք նպատակահարմար է Հայաստանի՝ ՀԱՊԿ-ում մնալը: Հիմա, Ձեր կարծիքով, ի՞նչ պետք է անի Հայաստանը:
-Կարծում եմ՝ Հայաստանը պետք է նախաձեռնի Ռուսաստանի հետ երկկողմ ձևաչափով խորացված երկխոսություն՝ Հայաստանի՝ ՀԱՊԿ-ում հետագա մնալու մասին: Քանի որ եթե Հայաստանի պաշտպանությունն ու անվտանգությունն առավելապես հիմնված է Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների հիման վրա, ինչի՞ համար է պետք բազմակողմ, մեղմ ասած, մեզ ոչ բարեկամ պետությունների հետ ձևավորված դաշինքը: Չէ՞ որ Հայաստանը և հայ ժողովուրդը երբևէ չեն կարող հաշվարկել և գոնե մտքում ունենալ մի իրավիճակ, որ Ղազախստանն ու Բելառուսը իրենց ինչ-որ մեկից կպաշտպանեն: Սա խնդիր է, որ պետք է բարձրացնել Ռուսաստանի առաջ: Եթե հաջողվի դիվանագիտական, փորձագիտական միջոցներով հասնել նրան, որ Ռուսաստանն ինքը համոզվի և հաստատակամ լինի, որ Հայաստանը ՀԱՊԿ-ում այլևս անելիք չունի, ավելի լավ է դրա փոխարեն խորացնել հայ-ռուսական երկկողմ ձևաչափով ռազմական և տեխնիկական համագործակցությունը, լավ կլինի: Այդ դեպքում լուծումները պետք է գտնել այդ տիրույթում: Բայց եթե ստացվի, որ Ռուսաստանի համար դեռևս շատ էական և կարևոր է Հայաստանի անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ում, ապա պետք է փորձենք կառույցի ներսում լուծումներ գտնել: Դա պետք է բխի Ռուսաստանի և Հայաստանի երկկողմ շահերից:
- Հետևու՞մ եք Ռուսաստանում ծավալվող դիսկուրսներին: Այնտեղ դեռ չեն հասկացե՞լ, որ ՀԱՊԿ-ի գործունեությունն անարդյունավետ է:
- Ռուսաստանի համար այս պահին վերջնական որոշում ՀԱՊԿ-ի նշանակության և կենսունակության մասին չկա: Այն, իհարկե, նրանց համար գլխացավ առաջացնող և խնդիրներ ստեղծող կառույց է, բայց գոնե մի ինտեգրացիոն նախագիծ է ռազմատեխնիկական ոլորտում, որը Ռուսաստանն առայժմ ցանկանում է պահպանել՝ գոնե իր ազդեցության տակ ՀԱՊԿ անդամ երկրներին պահելու համար, գոնե իր վերահսկողության տակ պահելու համար անդամ երկրների սպառազինությունների առքն ու վաճառքը: Եթե այլևս չլինի ՀԱՊԿ-ը, անդամ երկրները չեն կարողանա ռուսական զենք գնել ներքին գներով: Եթե նրանք չկարողանան դա անել, ապա բնական է, հայացքները կուղղեն դեպի ավելի որակյալ զենքը՝ ամերիկյանը, արևմտյանը: ՀԱՊԿ-ը հիմա նրանց խանգարում է դա անել: