Հիմա արևմուտք թե՞ Եվրասիական տիրույթ
ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆՀՀ-ում բոլոր առումներով քաքական ինտրիգը շարունակվում է: Մինչ այսօր 2018-ի դեկտեմբերի 18-ին, դեռ քննարկումների առանցքում է Նիկոլ Փաշինյանին ո՞վ շնորհավորեց, ո՞վ չշնորհավորեցը` «Մոսադի» մակարդակի հեռագնա կանխա-տեսումներով: Խորհրդարանական հանրապետության խորհրդարանում ունենք քաղաքական մեծամասնություն` մեկ անձի հեղինակության վրա կառուցված:
Ի՞նչ է սպասվում ՀՀ ներքին ու արտաքին քաղաքականության մեջ: Ըստ էության` կանխատեսելի է, որ արտաքին քաղաքականության մեջ լուրջ փոփոխություններ չեն լինի. այս իրավիճակում արտաքին քաղաքական կողմնորոշումների փոփոխությունը վտանգավոր է: Գնահատականը խաբուսիկ է. իրականում փոփոխություններն անխուսափելի են և վաղ թե ուշ կատարվելու են, եթե Հայաստանը տնտեսություն զարգացնելու մտադրություն ու ներդրումներ ստանալու ցանկություն ունի: Իրական ցանկություն, ոչ թե պատրանքային. Նիկոլ Փաշինյանը, օրինակ, երեկ հայտարարում էր, որ ռուս զբոսաշրջիկների թվի աճը Հայաստանում տնտեսական հեղափոխության նախադրյալ է: Սա, մեղմ ասած, ապագա վարչապետի խոստովանությունն է, որ տնտեսությունից ոչինչ չի հասկանում: Նաև` թիմում չունի մեկը, որ հասկանում է: Նիկոլը մի քանի անգամ հայտարարել է, որ ժողովրդավարությունն իր թիմի համար ոչ թե արտաքին քաղաքական կողմնորոշում է, այլ արժեհամակարգ, և «թավշյա հեղափոխությունից» հետո ՀՀ արտաքին քաղաքականության մեջ շրջադարձեր չեն լինելու: Հարցը նույնն է` ե՞րբ է նա ընկալելու, որ եթե ժողովրդավարությունը արժեհամակարգ է, արտաքին քաղաքականության մեջ շրջադարձերն անխուսափելի են: Կես տարվա կառավարումը դա է ցույց տվել, բայց նա չի տեսնում: Ճիշտ է` նա դա անվանում է գործելաձևի փոփոխություն, բայց եվրասիական տարածքում դա հեղափոխություն է` հարաբերությունների որակ փոխել, փորձել բոլորին իրավահավասար դարձնել, և այլն, և այլն: Պատահական չէ, որ ՀԱՊԿ-ում գլխավոր քարտուղարի հարցում նույնիսկ Տաջիկստանն ու Ղրղզստանն են Բելառուսի թեկնածուին պաշտպանում` պատճենելով Ռուսաստանի ու Ղազախստանի դիրքորոշումները:
Միանգամայն անմիտ ու անհիմն է տեսակետը, որ եվրասիական տարածքի պետությունները կփոխեն դիրքորոշումը, եթե Հայաստանը պատշաճ ու արդյունավետ ներկայացնի սեփական շահերը: Դա միֆ է, որ իրենց ներշնչում են նախահեղափոխական Հայաստանում մնացածները, նրանք չեն հասկացել` ինչ է կատարվել իրականում: Անգամ հեղափոխությունն արածները, որ նախահեղափոխական անցյալում ազատ էին իրենց դիրքորոշումները հայտնելու ու պաշտպանելու մեջ, իշխանություն դառնալով, մեղմ ասած, հրաժարվեցին իրենց համոզմունքներից ու խրվել են ոչ այս-ոչ այն հարթության մեջ: Փոխարենը ռուս փորձագետներն են արձանագրում, որ արտահերթ ընտրություններով ընտրված ԱԺ-ն նախորդ գումարումների համեմատ՝ ամենաքիչ «ռուսամետն» է և կողմնորոշված է դեպի արևմտյան արժեքներ` բոլոր կուսակցությունները դավանում են արևմտյան լիբերալ-դեմոկրատական գաղափարախոսություն։ Սա, մեղմ ասած, այնպիսի անհող վերագրում է, որից միայն ռուս ընթերցողի ծիծաղը չի գա: Ռուսաստանն իր ամբողջ փորձագիտական միտքը սևեռել է` համոզելու իրեն, որ Հայաստանը գնում է դեպի Արևմուտք: Այդպես հարմար է` բացատրելու եվրասիական տարածքի ու ՀՀ հակասությունները: Նրանք նույնիսկ բանաձև են գտել մեզ համար` «Եթե չլինեն արտոնություններ և ավելի մեծ ուշադրություն Հայաստանին եվրասիական կառույցներում, կգնան Արևմուտք»` այսպես են բացատրում նրանք ՀՀ արտաքին քաղաքականությունը, որովհետև այլ օրինակներ չունեն: Հ
այաստանում իշխում է տեսակետը, որ Հայաստանը` լինելով աշխարհագրական ու աշխարհաքաղաքական բարդ վիճակում, ստիպված է վարել բազմակողմանի, փոխլրացնող արտաքին քաղաքականություն: Բայց բազմակողմանին ու փոխլրացնողը մեկնաբանվում է նախապատվություն տալ Ռուսաստանին, մնացորդային վերաբերունք` ԵՄ-ի ու ԱՄՆ-ի նկատմամբ: Դա պատճառ է նույն մնացորդայինը ստանալու Արևմուտքից: Համենայն դեպս` ընտրություններից հետո էլ Փաշինյանը գերազանցիկ աշակերտի պես կրկնում էր սովորածը` ՆԱՏՕ-ի հետ կհամագործակցենք, բայց չենք անդամակցի։ Ինքնին հասկանալի է, որ առաջիկայում ՆԱՏՕ-ին անդամակցել ռեալ չէ, բայց ի՞նչն է խանգարում Նիկոլին կամ Զոհրաբ Մնացականյանին ասել, որ Հայաստանը քննարկում է հարցը: Ակնհայտ է, որ դա փոխում է ՀԱՊԿ-ում Հայաստանի նկատմամբ վերաբերմունքը: Մանավանդ եթե ՆԱՏՕ-ից մի կեսբերան արձագանք լինի:
Հայաստանը գնում է հին ճանապարհով ու այդ ընթացքով հաստատ մինչև 2019-ին Եվրախորհրդարանի ընտրությունները չի ստանա ՀՀ-ԵՄ համաձայնագրի վավերացումը, որ գրեթե ինքնաբերաբար պիտի արագանար թավշյա հեղափոխությունից հետո, եթե Նիկոլ Փաշինյանը օրը մեկ չհայտարարեր` Հայաստանը արտաքին քաղաքական վեկտոր չի փոխելու: Միևնույն է` ռուսները չեն հավատում, իսկ Արևմուտքին վանում է իր միագիծ «հայամետությամբ»: ՈՒ երկու կողմից էլ չի ստանում ոչինչ` սեփական սխալներից էլ պետք է սովորել:
Այս պայմաններում Նիկոլ Փաշինյանը դեռ ունի ընտրություն` կառավարություն ձևավորելիս: Թեպետ հնչել են հայտարարություններ, որ ՔՊ-ն կազմելու է միակուսակցական կառավարություն, բայց իբրև ԱԺ-ում սահմանադրական մեծամասնություն ունեցող քաղաքական ուժի ղեկավար` Փաշինյանը կարող է ինքն իրենից խելոք լինել ու կառավարությունը կազմավորել տարբեր քաղաքական ուժերից` դա նրան հնարավորություն կտա խուսափել խորհրդարանից դուրս մնացած քաղաքական ուժերի փողոցում միավորվելու ու ՔՊ-ի մենիշխանության դեմ պայքարելու հնարավորությունից: