Ի՞նչ է մենինգիտը և ինչի՞ց է այն առաջանում
ԼԱՅՖՄենք գիտենք, որ...
Ձմռանը դրսում գտնվելիս գլխարկ չդնելու դեպքում կարելի է հիվանդանալ մենինգիտով։
Իրականում այդպես չէ։
Մենինգիտը սուր ինֆեկցիոն հիվանդություն է։ Այս հիվանդության 99 % դեպքերում հիվանդության հարուցիչը լինում է մենինգոկոկ բակտերիան, մնացած դեպքերում կարող են լինել վիրուսներ, այլ բակտերիաներ և սնկեր։ Այն, որ գլխարկ չկրելը կամ մրսելը կարող է մենինգիտ առաջացնել, հին «ժողովրդական հեքիաթ» է, որին հավատում են հատկապես ավագ սերնդի մարդիկ։ Մենինգիտով հիվանդանալու հավանականությունը բոլորովին կապ չունի ցրտի և գլխարկ կրելու հետ։ Իհարկե, պետք է նշել, որ ցանկացած դեպքում, ինչպես մենինգիտը, այնպես էլ այլ հիվանդություններ, կարող են ծանր ընթանալ մրսածության և դրա հետ կապված այլ հիվանդությունների առկայության դեպքում։ Անգամ վիճակագրությունն է փաստում, որ մենինգիտը կապ չունի գլխարկ կրելու հետ, քանի որ այդ հիվանդությունը ակտիվանում է ոչ թե ձմռանը, այլ ուշ աշնանը և վաղ գարնանը։ Եվս մեկ փաստ. 20–րդ դարից սկսած՝ մենինգիտով ամենաշատը հիվանդանում են Աֆրիկայում։ Անգամ բժիշկների կողմից ընդունված որոշակի հասկացություն կա՝ «մենինգիտային գոտի», որի մեջ մտնում են Սահարայից հարավ ընկած աֆրիկյան երկրները՝ Չադը, Մալին, Նիգերիան և այլն։
Մենինգիտը ուղեղի պատյանի բորբոքում է։ Տարբերում են մենինգիտի մի քանի տեսակներ՝ շճային, թարախային։ Մենինգոկոկային վարակի աղբյուր հանդիսանում է միայն մարդը, այսինքն՝ մենինգոկոկային մենինգիտով հիվանդները, վերին շնչուղիների լորձենաբորբի կատարալ երևույթներով հիվանդները և առողջ վարակակիրները։ Հիվանդության փոխանցման եղանակը օդակաթիլային է։ Հիվանդացության՝ տարվա եղանակից կախվածության վրա ազդող գործոններից են՝ կլիմայական պայմանները (ջերմաստիճանի կտրուկ տատանումները, բարձր խոնավությունը), մարդկանց միջև հաղորդակցման բնույթի փոփոխությունը ձմեռային ժամանակաշրջանում (փակ կացարաններում երկարատև գտնվելը, ոչ բավարար օդափոխությունը և այլն)։ Պարբերաբար, 10–15 տարին մեկ նկատվում է տվյալ վարակի դեպքերի համաճարակային բարձրացում։ Առավել հաճախ հիվանդանում են փոքր տարիքի երեխաները և տղամարդիկ։ Հիվանդանալու ռիսկային խմբի մեջ են մտնում նաև մարդիկ, որոնք կենտրոնական նյարդային համակարգի հետ կապված տարբեր արատներ կամ մեջքի ու գլխի վնասվածքներ ունեն։ Իսկ ընդհանրապես, կան շատ գործոններ, որոնք կարող են նպաստել հիվանդության զարգացմանը։ Հիմնականում վարակվում են հիվանդներից կամ բակտերիակիրներից՝ խոսելիս, հազալիս, փռշտալիս, ինչպես նաև համբուրվելիս։ Առավել հաճախ վարակվում են վերին շնչուղիների կատարով հիվանդ անձինք։ Մենինգիտը կարող է լինել նաև միջին ականջի, քթի հավել յալ ծոցերի, ինչպես նաև այլ վարակիչ հիվանդությունների բարդություն։
Որոշ գիտնականներ համարում են, որ դեռևս Հիպոկրատին է հայտնի եղել մենինգիտը։ Մինչվերածննդյան շրջանի բժիշկները, օրինակ՝ Ավիցեննան, ամենայն հավանականությամբ, գիտեին այս հիվանդության մասին։ Տուբերկուլ յոզային մենինգիտի դեպքի մասին առաջին հաղորդումը եղել է 1768 թվականին՝ շոտլանդացի բժիշկ Ռոբերտ Ուիտի կողմից՝ հիվանդի մահվան նկարագրության մեջ։ Համաճարակային մենինգիտը համեմատաբար նոր երևույթ է։ Առաջին վավերագրված համաճարակը եղել է Ժնևում 1805 թվականին։ Հետագա տարիներին մի քանի համաճարակներ են եղել Եվրոպայում և ԱՄՆ֊ում, առաջին համաճարակը Աֆրիկայում 1840 թվականին է եղել։ Աֆրիկայում համաճարակները հաճախացել են 20–րդ դարում՝ Նիգերիայում և Գանայում՝ 1905–1908 թվականների համաճարակներից սկսած։ Առաջին հոդվածը բակտերիական վարակի մասին՝ որպես մենինգիտի պատճառ, գրվել է ավստրիացի բակտերիաբան Անտոն Վայքսելբաումի կողմից 1887 թվականին։
Մինչև 20–րդ դարը մենինգիտից մահացությունը հասնում էր մինչև 90 տոկոս։ 1906 թվականին, ձիերի իմունիզացիայի միջոցով, ստացվեցին մենինգիտի հարուցիչների նկատմամբ հակամարմիններ. ամերիկացի գիտնական Սայմոն Ֆլեքսների կողմից այս գաղափարի զարգացումը թույլ տվեց զգալիորեն կրճատել մենինգիտի հետևանքով մահացությունը։ 1944 թվականին հիմնավորվեց, որ պենիցիլինը կարող է կիրառվել այս հիանդության բուժման նպատակով։
20–րդ դարի վերջերին հեմոֆիլային ցուպիկի դեմ պատվաստանյութի կիրառումը նվազեցրեց այս ախտածինով պայմանավորված հիվանդության դեպքերի քանակը։ Բանն այն է, որ մինչև 5 տարեկան երեխաների շրջանում հեմոֆիլային ցուպիկը մենինգիտ առաջացնելու ամենատարածված մանրէն է։ Նշենք, որ արդեն մի քանի տարի է, որ այս պատվաստանյութով պատվաստումը Հայաստանի պատվաստումների ազգային օրացույցում է և կատարվում է անվճար։ Զարմանալի է, որ այս պատվաստման ներդրումը ժամանակին աղմուկ չբարձրացրեց պատվաստումները այդքան չսիրող մեր որոշ ակտիվիստների մոտ։
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Past.am-ը