Օպտիմալացում հանուն օպտիմալացման. «Փաստ»
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ«Փաստ» օրաթերթը (հեղինակ՝ Լևոն Մարգարյան) գրում է
Նախօրեին կառավարության կառուցվածքային հնարավոր փոփոխությունների հետևանքով օպտիմալացման վտանգի առաջ կանգնած նախարարությունների աշխատակիցներից շատերը բողոքի ակցիա էին իրականացրել՝ պահանջելով հանդիպում Փաշինյանի հետ: Ինչպես գիտենք, կառավարությունը նախատեսում է մի շարք նախարարություններ միավորել՝ թիվը 18–ից հասցնելով 12–ի:
Օպտիմալացման խնդիրը դարձել է Հայաստանյան քաղաքական կյանքի վերջին մի քանի տարիների նոու–հաուն: Յուրաքանչյուր իրեն հարգող կառավարություն, որպես նորարարական լուծում, առաջարկում է գնալ օպտիմալացման՝ հղում անելով պետական ապարատի ուռճացվածության վրա: Սրան զուգահեռ տարբեր տարիների մենք տեսել ենք, թե ինչպես են ստեղծվել, միացվել ու անջատվել նախարարություններ՝ այս կամ այն քաղաքական խնդիրը լուծելու, այս կամ այն սուպերնախարարի հավակնությունները բավարարելու համար:
Այսինքն՝ մի կողմից կոնյուկտուրան եղել է գերակա, մյուս կողմից էլ կառավարման արդյունավետության հետ կապված ակնհայտ խնդիրներին փորձ է արվել գտնել հեշտ լուծում՝ օպտիմալացման տեսքով: Օպտիմալացում, սակայն, այն թափով, որով խոսվում էր, այդպես էլ չեղավ: Պատճառը ոչ այնքան ցանկության բացակայությունն էր, կամ դրա անհրաժեշտությունը բացառող հիմնավոր հիմքերի առկայությունը, այլ վախը՝ լեգիտիմության դեֆիցիտի պարագայում օպտիմալացմամբ սրել հանրային դժգոհությունը երկրում:
Հիմա, երբ իշխանության են եկել հանրային դժգոհության ալիքի վրա հեղափոխություն իրականացրածները, մյուս կողմից էլ լեգիտիմության դեֆիցիտ չկա, օպտիմալացման թեման կրկին դարձել է արդիական: Կառավարությունը օպտիմալացման մեջ տեսնում է մի կողմից բյուջեի ծախսերի խնայման, մյուս կողմից էլ կառավարության արդյունավետության բարձրացման բանալին:
Սակայն միայն լեգիտիմության հանգամանքի առկայությունը չի կարող լինել բավարար, որպեսզի այս գործընթացը ընթանա սահուն: Եվ այս իմաստով կա առնվազն երեք հստակ խնդիր:
Առաջինը՝ օպտիմալացումն արվում է առանց քաղաքական բովանդակության, իրար են միացվում գործառութային առումով տարբեր նախարարություններ, միաժամանակ չի սահմանվում միացվող կամ անջատվող նախարարությունների ոլորտային քաղաքականությունը: Օրինակ՝ մշակույթի նախարարության դեպքում, անկախ դրա կարգավիճակից, առավել էական է, թե ինչպիսին է այդ նախարարության մշակութային քաղաքականությունը, այն կա՞, թե՞ ոչ: Եթե այն կա, ապա այդ նախարարությունը թե առանձին, թե մեկ այլ նախարարությունում թեկուզև վարչության մակարդակով ունի ֆունկցիոնալություն:
Երկրորդ՝ երկրում առնվազն այս պահի դրությամբ տնտեսական շոշափելի դրական տեղաշարժեր չկան, հետևաբար անհայտ է, թե ինչպես են օպտիմալացման արդյունքում գործազուրկ դարձողները աշխատանք գտնելու: Հիմնավորումն այն է, որ պետական ապարատում շատերի աշխատանքն արդյունավետ չէ, շատերը պարզապես ժամանակ են սպանում և «շարիկ» գլորում: Այս հիմնավորումը բավականին իրատեսական է: Խնդիրը, սակայն, այն է, որ այս մարդկանց պետական ապարատից դուրս թողնելով՝ պետությունը չի դադարում նրանց համար սոցիալական պատասխանատվություն կրել, ընդ որում՝ արդեն իսկ մի քանի անգամ ավելի պատասխանատվություն: Եթե այս խնդրի լուծման բանալին լինելու է՝ «շատ աշխատեք ինքներդ ձեր վրա ու փորձեք աշխատանք գտնել, իսկ մենք բյուջեն չենք թալանի» մոտեցումը, որ քանիցս հնչեցվել է իշխանության ու Փաշինյանի կողմից, ապա գործ ենք ունենալու սոցիալական հերթական, թեկուզև այս պահին ոչ տեսանելի դժգոհության հետ:
Հայաստանի տնտեսությունը դեռևս պատրաստ չէ նեոլիբերալ խաղի կանոններին, ու պետությունը, ուզած, թե չուզած, ունի սոցիալական ուղիղ պատասխանատվության բեռ: Երրորդ՝ հայտարարվել է, որ իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին: Այս թեզն, ընդ որում, այնքան է շրջանառվել, որ խեղաթյուրվել է դրա բուն իմաստը՝ ներկայացուցչական ժողովրդավարությունը: Հեղափոխական այս մոտեցումը, հեղափոխության բերած մեկ այլ տենդենցի՝ ցանկացած բողոքի միտինգայնացման հետ մեկտեղ լուրջ վտանգ ունի հասարակության և իշխանության ցանկացած շահերի բախում բերել փողոցային պայքարի դաշտ: Հատկապես, որ իշխանությունները ծուլանում են որևէ որոշում ընդունելուց առաջ ապահովել դրա հանրային իրազեկման ու քննարկման բաղադրիչները, ու առաջնորդվում են այն հանգամանքով, որ մի կողմից իրենք լեգիտիմ են, մյուս կողմից՝ ժողովրդի իշխանությունն են, հետևաբար ժողովրդի ու իշխանության միջև տարընթերցում լինել չի կարող:
Սրանք ընդամենը տեսանելի մասն են այն բարդությունների, որ ունի օպտիմալացման պրոցեսը հատկապես ներկայիս մատուցմամբ: Վստահաբար ռիսկերն ավելի շատ են, քան թվարկվածները: Ընդհանուր առմամբ, սակայն, ակնհայտ է այն ինքնանպատակությունը, որ դրված է օպտիմալացման պրոցեսի հիմքում:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում