Իրակա՞ն, թե՞ կազմակերպված դժգոհություն
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՎերջերս ֆեյսբուքյան ուղիղ եթերով Նիկոլ Փաշինյանը խոսում էր այն մասին, որ իրենց դեմ կազմակերպված հակաքարոզչություն են իրականացնում մարդիկ, ովքեր վերահսկում են մեդիադաշտի մեծ մասը: Քարոզչության մեխն, ըստ Փաշինյանի, իրենց իշխանության և ՀՀԿ նույնացումն է: Դժվար է ասել՝ Փաշինյանն իր համար նո՞ր է բացահայտել նման քարոզչական կազմակերպված աշխատանքի հնարավորությունը, թե՞ հայտնաբերել է միայն հիմա: Բայց այն, որ նախկին վերնախավը, հայտնվելով պատային իրավիճակում, էլ ավելի կոշտ մարտի էր բռնվելու, առնվազն ենթադրել կարելի էր: Հատկապես, որ այդ հին վերնախավի որևէ խումբ այդպես էլ չհայտնվեց խորհրդարանում, այսինքն մարգինալացվեց, հայտնվեց կորցնելու ոչինչ չունենալու գծից այն կողմ, և հետևաբար բարձրացրեց խաղադրույքը:
Սակայն այդ խմբերի կյանքն ու գործունեությունը չէ, որ մեզ հետաքրքիր է: Առավել հետաքրքիր է այլ բան: Նախ՝ Փաշինյանը փաստորեն իրենց հասցեին բոլոր հնարավոր քննադատություններն ընդհանրացնում է կազմակերպված հակաքարոզչության տակ: Այն, որ այդ կազմակերպված հակաքարոզչությունը կա, փաստ է, այն, որ այդ հակաքարոզչությունն աշխատում է 24– ժամյա ռեժիմով, դա էլ է փաստ: Բայց փաստ չէ, որ ցանկացած քննադատություն այդ կազմակերպված քարոզչության մասնիկն է: Իշխանությունները կամ չեն տեսնում, որ բացի այդ կազմակերպված հակաքարոզչությունից իրենց հանդեպ կա նաև ինքնաբուխ, մեծ հաշվով սրտացավ քննադատություն, կամ էլ ցանկանում են տեսնել այն, ինչ ձեռք է տալիս: Իսկ ձեռք է տալիս տեսնել մի կողմից կազմակերպված հակաքարոզչություն, մեկ այլ կողմից՝ հասարակության անվերապահ վստահություն և համակրանք:
Այնինչ, անկախ կազմակերպված քարոզչության առկայությունից կամ բացակայությունից, այդ անվերապահ վստահությունն ու համակրանքը նվազում է: Նվազում է, ոչ թե որովհետև կան մեդիադաշտում ահռելի ռեսուրս ունեցողներ, այլ որովհետև իշխանությունների հետընտրական շրջանի քաղաքականությունը չի համապատասխանում իրենց իսկ կողմից սահմանված չափանիշներին, այն չափազանց դանդաղ է, չափազանց անարդյունավետ: Կազմակերպված քարոզիչներն ընդամենը օգտվում են իշխանության անարդյունավետությունից ու այդ անարդյունավետությունից նեղսրտող քաղաքացիների դժգոհություններից, դժգոհություններ, որոնք օր օրի ավելանում են:
Ընդհանրապես, պատկերացումն առ այն, որ ցանկացած բանի հետևում կա կազմակերպված ուժ, դավադրություն, շատ մոդայիկ է Հայաստանում՝ կենցաղայինից մինչև քաղաքական մակարդակներում: Այդպես էր նաև նախկին իշխանության դեպքում: Իրենց հասցեին հնչող քննադատությունները իշխանություններն անտեսում էին՝ հիմնավորելով, որ մի դեպքում դրանց հետևում կանգնած են «գրանտակերներ», մեկ այլ դեպքում՝ «աբիժնիկներ», ու այսպես շարունակ: Մասամբ, իհարկե, նրանք ճիշտ էին: Քննադատողների մեջ քիչ չէին նրանք, ովքեր դա անում էին աշխատանքային պարտականությունների շրջանակներում կամ չբավարարված ամբիցիաներից ելնելով: Բայց այդ հանգամանքը որևէ կերպ չէր նշանակում, որ չկա իրական, ինքնաբուխ հանրային դժգոհություն: Իսկ այն, որ այդ դժգոհությունը կար և դրա չափերն ահռելի էին, երևաց նախորդ տարվա ապրիլ–մայիս ամիսներին:
Հիմա, ցավոք, պատմությունը կարծես կրկնվում է: Քննադատությունների ընդհանրացումը կազմակերպված հակաքարոզչության տակ նույն տրամաբանության շարունակությունն է: Նույնն է նաև այդ կրկնվող տրամաբանության ենթադրվող հետևանքը՝ իշխանությունները քննադատությունները ֆիլտրելու են իրենց համար ցանկալի ֆիլտրերով, արհամարհելու են իրական կամ, ինչպես ընդունված է ասել, առողջ քննադատությունը, վերջինս էլ ինչ–որ պահից անցնելու է ռուբիկոնը:
Վերջին շրջանում ակնհայտորեն պակասել է իշխանության համացանցային համակիրների քանակը, կամ, որ նույնն է, ավելացել է քննադատությունների քանակը: Փոխվել է նաև մթնոլորտը, այսինքն՝ քննադատելը դարձել է սովորական ու հեշտ: Իշխանությունները սա չեն տեսնում, տեսնում են միայն այն, ինչ ցանկանում են: Ինչ–որ տեղ նրանք, իհարկե, ճիշտ են: Երբ ինքնաբուխ քննադատության, դժգոհության չափաբաժինը հատի ռուբիկոնը, այդ դժգոհության վրա իշխանության դեմ դուրս են գալու և իշխանության հավակնելու են հենց կազմակերպված ուժերը, որովհետև քաղաքականության մեջ կազմակերպվածությունը միշտ առավելություն ունի: Բայց որևէ կազմակերպված ուժ առանց ինքնաբուխ դժգոհության չի կարող ասպարեզ գալ ու հավակնել իշխանության: Եթե այդպես լիներ, ապա նույն Փաշինյանը կամ այլոք իշխանության կգային ոչ թե 2018–ին, այլ 2009–ին, 2013–ին կամ 2017–ին: Այնպես որ, արժե վերանայել հանրային կարծիքի հետ աշխատելու գործիքներն ու փիլիսոփայությունը, մի կողմ դնել նախկինից ժառանգված կարծրատիպերը, քանի դեռ ուշ չէ:
Լևոն Մարգարյան