Երևան, 28.Մարտ.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Իսկական «ոդիսական». ո՞վ է եղել Հոմերոսը և եղե՞լ է արդյոք ընդհանրապես

ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ՄՈԼՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Մենք գիտենք, որ...

Հոմերոսը հին հունական պոետ է, և նրա գրչին են պատկանում համաշխարհային գրականության այնպիսի գլուխգործոցներ, ինչպիսին են «Իլիականը» և «Ոդիսականը»:

Իրականում ամեն ինչ այնքան էլ միանշանակ չէ:

Ավելի շուտ, կարելի է ասել՝ անհայտ է՝ արդյոք գոյություն ունեցե՞լ է Հոմերոս անունով կույր պոետ և, եթե գոյություն ունեցել է, արդյոք «Իլիականը» և «Ոդիսականը» պատկանո՞ւմ են նրա գրչին: Համարվում է, որ Հոմերոսը հին հույն էպոսագիր բանաստեղծ է, ըստ ավանդության՝ կույր թափառական երգիչ։ Հոմերոսի գրչին է վերագրվում անտիկ գրականության առաջին և ամենանշանավոր հուշարձանների՝ էպիկական պոեմների ստեղծումը։ «Իլիականը» պատմում է «Տրոյական պատերազմի», իսկ «Ոդիսականը»՝ Իթակեի արքա Ոդիսևսի՝ Տրոյայի անկումից հետո հայրենի երկիր վերադառնալու մասին։ Հոմերոսի կյանքի մասին բազմաթիվ պատմություններ են տարածված եղել հնագույն ժամանակաշրջանում։ Ամենատարածվածն այն է, որ նա եղել է կույր երգիչ և ապրել է Հոնիայում, որը գտնվում է Անատոլիայի կենտրոնական մասում՝ ներկայիս Թուրքիայի տարածքում։ Ժամանակակից գիտնականները դրանք լեգենդներ են համարում։ Հնում 7 քաղաք՝ Սմիրնա, Քիոս, Կոլոֆոն, Սալամիս, Հռոդոս, Արգոս, Աթենք, վիճարկում էին նրա ծննդավայր լինելու պատիվը: Այսինքն, անհայտ է նրա ծննդավայրը: Հոմերոսի ապրելու ժամանակահատվածը ժամանակակից գիտությունը թվագրում է մ.թ.ա. 8–րդ դարին։

Հերոդոտոսի խոսքերով, Հոմերոսը ապրել է իրենից 400 տարի առաջ, ինչն էլ մատնանշում է մ.թ.ա. 850 թվականը։ Անհայտ մի պատմիչ իր աշխատությունում նշել է, որ Հոմերոսն ապրել է Քսերքսեից 22 տարի առաջ. սա էլ մատնանշում է մ.թ.ա. 1102 թվականը։ Այլ հին պատմական աղբյուրներում գրված է, որ Հոմերոսն ապրել է Տրոյական պատերազմի ժամանակ։ Այսինքն, անհայտ է նաև նրա ապրելու ժամանակաշրջանը: Ավանդաբար Հոմերոսը նկարագրվում է որպես կույր։ Ամենայն հավանականությամբ, այս տեսակետը կապ չունի իրականության հետ, այլ իրենից ներկայացնում է անտիկ կենսագրության պոետացում։ «Հոմերոս» բառը նշանակում է «չի տեսնում»։ Քանի որ շատ հայտնի լեգենդար մարգարեներ ու երգիչներ կույր են եղել (օրինակ՝ Թիրեսիասը), ըստ հին տրամաբանության, մարգարեական և բանաստեղծական շնորհք ունեցող Հոմերոսը պետք է նաև կույր լիներ: Բացի այդ, «Ոդիսականում» երգիչ Դեմոդոկոսը կույր է ծնվում, որը նույնպես կարող է ընկալվել որպես ապացույց, որ արհեստածին Հոմերոսը պետք է կույր լիներ։ Հոմերոսական բարբառը ճշգրիտ տեղեկություններ չի տալիս Հոմերոսի ցեղային պատկանելիության մասին, քանի որ այն հին հունարենում իոնական և էոլիական բարբառների խառնուրդ է։ Անհայտ է նաև Հոմերոսի վախճանման վայրը: Միայն հույն հեղինակ Հերոդոտոսն է գրում, որ նա վախճանվել է Կիկլադյան կղզիների Իոս կղզում։ Ասենք, որ Հոմերոսի ոչ մի նկար կամ քանդակ չկա, և չկա տեղեկություն նրա արտաքինի մասին, միայն նշվում է, որ նա թափառական երգիչ է եղել: Ժամանակակից գիտության մեջ գոյություն ունի, այսպես կոչված, «Հոմերոսյան հարցը»: Գիտնականները շարունակում են վիճել, թե ում կողմից, երբ, որտեղ և ինչ պայմաններում են ստեղծվել «Իլիականը» և «Ոդիսականը»։ Ընդհանուր առմամբ, ժամանակակից գիտական կարծիքները բաժանվում են երկու խմբի։ Մի մասը կարծում է, որ «Իլիականը» (որոշ տվյալների համաձայն՝ նաև «Ոդիսականը») մի հանճարեղ գրողի ձեռքի գործ է։ Մյուսները գտնում են, որ այդ ստեղծագործությունները բազմաթիվ գրողների աշխատանքի արդյունք են, և որ «Հոմերոսը» ընդամենը նրանց հավաքական անվանումն է: Կարծիքներ կան նաև, որ պոեմները երկու տարբեր մարդիկ են գրել: Բազմաթիվ հետազոտողներ կարծում են, որ պոեմները սկզբնապես սերնդեսերունդ փոխանցվել են բանավոր կերպով։

«Հոմերոսյան հարցը» այնքան է քննարկվել, որ գործին անգամ կանայք են խառնվել: Մի շարք գիտնականների կարծիքով, «Իլիականի» հեղինակը կին է եղել, քանի որ պոեմում շատ մանրամասն պատմվում է ընտանեկան կենցաղի մասին: Իսկ նման կերպ կարող է գրել միայն կինը: Որպես ապացույց բերվում է մեր թվարկությունից առաջ 12–րդ դարում ապրած մի կնոջ՝ Ֆանտասիային, որը հիշատակվում է որպես Տրոյական պատերազմի և Ոդիսևսի արկածների պատմիչ:

Կամո Խաչիկյան  

Չտրվե´լ թշնամական հերթական սադրանքին. «Հայաքվե» Crocus City Hall-ում ահաբեկչություն իրականացնողները եղել են թմրամիջոցների կամ հոգեմետ նյութերի ազդեցության տակ Երևանում երկու անձանց դանակահարած երիտասարդն է ձերբակալվել․ ի՞նչ է հայտնի Իտալիան կառուցում է լողացող հիբրիդային էլեկտրակայանՀետքա՞յլ՝ ԵՄ անդամության դիմումի հարցում «ՎԱԶ-21214»-ի 31-ամյա վարորդը մահացել է Գրիգոր Դանիելյանի որդուն հիվանդանոց են տեղափոխելՄեկ օրում հանրապետությունում արձանագրվել է 16 ՃՏՊ. 3 մարդ զոհվել է, 29-ը՝ վիրավորվել Արտառոց դեպք՝ Գեղարքունիքում․ հայրը կասկածվում է դստերը ծեծելու և սեռական հարաբերության փորձի համար Երբ ռուսական ռազմաբազան դուրս գա, Հայաստանը չի հետաքրքրի ոչ մեկին. Արշակ Կարապետյան Բոլոր ծրագրերը պետք է սպասարկեն Արցախ մեր հավաքական, անվտանգ ու արժանապատիվ վերադարձի տեսլականին Տավուշում տեղի ունեցողը կոպիտ սխալների արդյունք է. ԹաթոյանՍեպտեմբերից աշակերտներն այլևս գնահատական չեն ստանա Ադրբեջանի ՄԻՊ-ն օկուպացված Ստեփանակերտում հանդիպել է այնտեղ մնացած արցախցիների հետ «Զանգի, ասա` ռnւմբ կա «Դալմա մոլ»-ում». զգուշացե՛ք, թիրախում երեխաներն են (լուսանկար) Վարչախմբի թիրախում հաջորդը ռուսական ռազմակայանն է Չեմ զարմանա, եթե Փաշինյանը սա կարդա և իր հերթական տիկ-տոկյան լայվի ժամանակ հպարտությամբ պատմի երեխաներին, որպես «խաղաղության» մասին բարի հեքիաթ. ՉալաբյանԱզատության, անկախության և բարգավաճման խորհրդանիշ արձանը, ամերիկացիների դժվարին նվիրատվությունն ու Պուլիտցերի զայրույթը. «Փաստ»Ու՞մ է մեղադրում Անդրանիկ Քոչարյանը Հայաստանը վերածվում է Արեւմուտքի՝ ծայրահեղ վտանգավոր ծրագրերի իրականացման գործիքի․ Զախարովա ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ (28 ՄԱՐՏԻ)․ Առաջին անգամ հիդրոպլանի փորձարկում, լվացքի մեքենայի արտոնագրում. «Փաստ»Crocus City Hall-ում տեղի ունեցած ահաբեկչության հետևանքով տուժածների թիվն աճել է Ռուսաստանը չի պատրաստվում կռվել ՆԱՏՕ-ի հետ, սա ուղղակի անհեթեթություն է. Պուտին Ո՞րն է ԵՄ իրական առաքելությունը Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին. «Փաստ»2 զոհ, 7 վիրավոր. վթար Մարգարա-Վանաձոր-Տաշիր ճանապարհին Նավթի գներն աճել են Ոսկու գինն աճել է «Հայաստանը ԱՄՆ-ի ուշադրության կենտրոնում է՝ որպես ամերիկյան նպատակներն առաջ մղելու պոտենցիալ հզոր լծակ». «Փաստ»Բաց դռների օր` ԶՊՄԿ-ում (տեսանյութ) Կառավարության որոշումը՝ ջրի սակագնի վերաբերյալ «Կենսուրախ էր, խղճով, խելացի ու հայրենասեր». Արեն Մալաքյանն անմահացել է 2022 թ. սեպտեմբերի 13-ին Սոթքի զորամասի պայթյունի ժամանակ. «Փաստ»Ստեփանծմինդա-Լարս ավտոճանապարհը բաց է բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար ԱԱԾ սահմանապահ զորքերը կազմակերպում է ընդունելություն «Զվարթնոց», «Բագրատաշեն» և ՀՀ պետական մյուս սահմանային անցակետերում ծառայության անցնելու համար (տեսանյութ) Գործող իշխանությունների դեմ արդյունավետ պայքար մղելու համար անհրաժեշտ է հանրության լայն շերտերի համախմբում. Արշակ Կարապետյան Crocus City Hall-ում ահաբեկչություն կատարողները հավաքագրվել են ԻՊ-ի «Խորասանի ձայն» տաջիկական ՏԳ ալիքի միջոցով Պատվավոր հյուպատոսների տրանսպորտային միջոցներին հատկացվելու են «H» տառը պարունակող կարմիր հիմնագույնի համարանիշեր. «Փաստ»Եղանակային վատ պայմանների պատճառով Վրաստանից Հայաստան տանող ճանապարհը փակ է Թալանել են Սայաթ-Նովա պողոտայի «Զիգզագ» խանութը. հափշտակել են 5,5 մլն դրամի բջջային հեռախոսներ Նիկոլն ամեն ինչ հասցրել է ձախողման եզրին. Արտակ Զաքարյան Վեցամյա ավերումներն ու «կկվի կանչելու» ժամանակը. «Փաստ»Ջուր չի լինի Այսօր Ավագ հինգշաբթի է. ժամերգությունից հետո կատարվում է ոտնլվայի արարողություն Սամվել Շահրամանյանը Le Figaro-ին ասել է՝ քանի հայ է մնացել օկուպացված Արցախում Ինչո՞ւ են հիմնավորում միշտ այն, ինչը վնասում է Հայաստանի անվտանգության շահերին. «Փաստ»Վարդենյաց լեռնանցքը փակ է կցորդիչով բեռնատարների համար, դժվարանցանելի՝ մյուս տեսակի տրանսպորտային միջոցների Ռուբլին էժանացել է. փոխարժեքն՝ այս պահին «Կոռուպցիան այսօր իր սարդոստայնով տարածված է ամեն տեղ». «Փաստ»Հասարակության վրա փորձում է վախ ծախել. «Փաստ»Ուղարկում է մարդկանց հետ «խոսելու». «Փաստ»Ինչո՞ւ չի կազմակերպվել Վրաստանի վարչապետի հանդիպումը Կաթողիկոսի հետ. «Փաստ»