«Ինչպես 6–7 ամիս առաջ, այսօր էլ զարգացման օրակարգ չունեն»
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑԲազմաթիվ հարցեր, որոնց պատասխաններն ինչպես ամիսներ առաջ, այսօր ևս առկախ են: Մանրամասն վերլուծելով իրավիճակը՝ քաղտեխնոլոգ Արմեն Բադալյանը նշում է այն հարցերը, որոնք այսօր արդեն պատասխան և լուծում են պահանջում:
«Այս պահի դրությամբ Հայաստանի իշխանությունները չեն տալիս ՀՀ քաղաքական զարգացման օրակարգը: Սա ամենալուրջ խնդիրն է, որովհետև, ի վերջո, հասկանալի չէ, թե Հայաստանը, որպես պետություն, ինչպիսին է լինելու 5–10 տարի հետո: Այսինքն՝ կառավարման ի՞նչ համակարգ է ունենալու: Լինելու է այնպիսի երկիր, ինչպիսին խորհրդարանական կառավարման համակարգ ունեցող Ավստրիան է, Չեխիան, Հունգարիան, թե՞, օրինակ, ԵՏՄ անդամ Կիրգիզիան, միգուցե լինելու ենք ինչ–որ աֆրիկյան բանանային հանրապետությո՞ւն: Պարզ չէ, և, ըստ այդմ, հստակ չէ, թե ՀՀ պետական կառավարման համակարգում փոփոխություններ լինելո՞ւ են, թե՞ ոչ, Սահմանադրությունը փոխվելո՞ւ է, թե՞ ոչ, որովհետև այս Սահմանադրությունը «կարված» էր նախկին նախագահի համար և, փաստորեն, ուրիշի համար կարված կոստյումը, կարծես, սկսել է վայելել գործող վարչապետը: Հստակ չէ նաև, թե ընդհանրապես իշխանությունների հակակշիռների ինստիտուտն ինչ–որ զարգացում ունենալո՞ւ է: Դատաիրավական բարեփոխումների հարց ևս չկա, ընդամենը խոսվում է անցումային արդարադատության մասին, բայց ընդհանուր քննարկումներ, թե դատաիրավական համակարգն ինչ տեսք է ունենալու, չկան: Չկա նաև կառավարման հարց՝ ՏԻՄ մարմինների առումով: Մարզպետների ինստիտուտը մնալո՞ւ է, եթե մնալու է, ապա ինչպիսի՞ ձևով: Կամ, եթե չի մնալու, ինչպիսի՞ն է լինելու ապագայում»,– մեզ հետ զրույցում նշեց Ա. Բադալյանը:
եթե մնալու է, ապա ինչպիսի՞ ձևով: Կամ, եթե չի մնալու, ինչպիսի՞ն է լինելու ապագայում»,– մեզ հետ զրույցում նշեց Ա. Բադալ յանը:կանի վերաբերյալ: «Ընդամենը նշվում է, որ պետք է զարգանան տեղեկատվական տեխնոլոգիաները, գյուղատնտեսությունը և տուրիզմը: Ընդհանրապես պատկերացում չկա, թե Հայաստանի տնտեսությունը 5–10 տարի հետո ինչպես է զարգանալու, գիտակրթական բարեփոխումների մասին ընդհանրապես խոսք չկա, սոցիալական քաղաքականության, աշխատանքային օրենսգրքի փոփոխության շուրջ ևս քննարկում չկա: Արտաքին քաղաքականության հայեցակարգի մասին որևէ խոսք չկա. նորը մշակվելո՞ւ է, թե՞ ոչ: Իշխանությունն ընդամենը նշում է, որ հարկային օրենսգրքում որոշ կետեր կփոխվեն, և միկրոբիզնեսը պետք է զարգացնել: Այսինքն, ինչ–որ փոքրիկ խնդիրների մասին են խոսում, բայց ոչ արմատական փոփոխությունների: Ի դեպ, թեև տուրիզմի զարգացման մասին շատ է խոսվում, բայց մի քանի ամիս է՝ զբոսաշրջության զարգացման գործակալությունը ղեկավար չունի, խոսվում է գյուղատնտեսության զարգացման մասին, բայց գյուղնախն է վերացվում:
Ընդհանրապես գաղափար չկա, թե ով է մշակելու Հայաստան–Սփյուռք հարաբերությունների քաղաքականությունը»,–ասաց նա՝ շեշտելով, որ գլոբալ առումով իշխանափոխությունից հետո առաջ եկած և լուծում պահանջող հարցերի շուրջ քննարկում չկա:
«Ընդամենը տեղի ունեցավ մարդկանց փոփոխություն: Այո, տեղի ունեցան ազատ, արդար ընտրություններ, ինչպես նաև՝ մենաշնորհների վերացում, բայց ուրիշ ոչինչ չկա: Այս պահին ՀՀ քաղաքական զարգացման օրակարգն է բացակայում: Ընդամենը օպերատիվ հարցեր են լուծվում: Նախ՝ կառավարության ծրագիր, առաջիկայում կառավարության կառուցվածքի, հետո էլ հարկային օրենսգրքի շուրջ բուռն քննարկում կլինի: Այս ամենից հետո ԱԺ աշխատանքի բուռն տեսարաններն անմիջապես մարելու են, որովհետև այլ հարց չկա քննարկելու: Իսկ դա բերելու է լճացման: Հիմա մենք տեսնում ենք, որ ՀՀ–ում առկա քաղաքական մտքի մակարդակը սկսում է շատ արագ նույնականացվել մինչ 2018թ. ապրիլ եղած վիճակի հետ: Շատ արագ նմանվում է այն լճացված իրավիճակին, որը կար նշված ժամանակահատվածում: Իսկ սա բացասական է, որովհետև եթե դու զարգացման ծրագիր չունես, բայց ցանկանում ես քո կողմնակիցներին մոբիլիզացնել, արդեն սկսում ես ընտրել թշնամիներ: Ընդհանրապես կողմնակիցներին կարող ես մոբիլիզացնել երկու պայմանով. 1. երբ ունես դրական օրակարգ, 2. երբ ունես թշնամի, և քո կողմնակիցները հարվածելու թիրախ ունեն»,–ասաց նա՝ ընդգծելով, որ նշվածը եղավ ԱԺ–ում՝ կառավարության ծրագրի քննարկման ժամանակ:
Ինչ վերաբերում է կառավարության ծրագրին, ապա Արմեն Բադալ յանի խոսքով, այնտեղ փիլիսոփայությունն ընդամենը կառավարման համակարգի բարելավումն է. «Ընդամենը կառավարման հարց է դրվում: Ըստ էության, անում են այն, ինչն անում էր Կարեն Կարապետյանի կառավարությունը: Այսօրվանը նախկին կառավարության ծրագրի փիլիսոփայությունից չի տարբերվում, բայց պետք է տարբերվեր. նախկին կառավարությունը այդպիսի ծրագիր էր ներկայացնում՝ ելնելով նրանից, որ իշխում էր քրեաօլիգարխիկ համակարգը: Եվ միակ բանը, որը կարելի էր անել, կառավարման համակարգը բարելավելն էր: Բայց այսօր ուրիշ իրավիճակ է. քրեաօլիգարխիկ համակարգը չկա, և զարգացման ծրագիր էր պետք»:
Նա ընդգծեց՝ այն, ինչ տեղի ունեցավ ապրիլ–մայիսին, իշխանափոխություն էր, իսկ հեղափոխությունն ունենում է քաղաքական օրակարգ. «Այսինքն՝ ի՞նչ պետք է անես իշխանության գալուց հետո: Այդ զարգացման ծրագիրը չկար, երբ սկսվեց քաղաքացիական անհնազանդությունը: Միգուցե այդ ժամանակ մտածում էին, որ կամրապնդեն իշխանությունը, և նոր կներկայացնեն այդ ծրագիրը: Բայց խնդիրն այն է, որ ինչպես 6–7 ամիս առաջ, զարգացման օրակարգ հիմա էլ չունեն»:
Քաղտեխնոլոգը մի քանի գործոն է առանձնացնում, որոնք կստիպեն իշխանությանը մտածել զարգացման օրակարգի շուրջ: «Իշխանական թիմը ՏԻՄ ընտրություններում սկսեց պարտվել: Միգուցե հիմա՞ հասկանան, որ ինչ–որ մի բան այն չէ, և սկսեն փոփոխություններ անել: Ի վերջո, Երևանի ավագանու և ԱԺ ընտրություններում բավականին բարձր տոկոս էին ստացել ու, բնականաբար, այլ մոտեցում էին դրսևորում: Մյուս գործոնը քաղաքական դաշտի այլ ուժերի գործողություններն են. եթե նրանք կարողանան ակտիվ գործել և քաղաքական այլընտրանքային օրակարգ ներկայացնել, որն իրենց դիրքերը կամրապնդի քաղաքական դաշտում, դա ևս ազդակ կլինի իշխանություններին: Հիմա իրենք խիստ ինքնավստահ են: Ինչպես ՀՀԿ–ի դեպքում, այնպես էլ հիմա նույն ինքնավստահությունը կա նաև ներկայիս իշխանության ներկայացուցիչների մոտ: Նրանք նախկին ընդդիմադիրներ էին, և գալով իշխանության՝ այսօրվա ընդդիմադիրներին սկսում են քննադատել այն նույն բառերով, որոնցով ՀՀԿ–ն «Ելք»–ին էր քննադատում, երբ ասում էր՝ ձեր առաջարկները կառուցողական չեն»,–ասաց նա՝ ընդգծելով, որ միայն նշված գործոնները կարող են ստիպել իշխանություններին ավելի լուրջ մոտենալ երկրի զարգացման հիմնախնդիրներին:
«Եթե կառավարության ծրագրի, կառավարության կառուցվածքի ու հարկային օրենսգրքի շուրջ քննարկումներից հետո Հայաստանում սովորականության ժամանակահատված սկսի, մարդկանց մոտ ապագայի նկատմամբ կրկին անորոշություն է ձևավորվելու: Իսկ արտագաղթը, որի տեմպերը մի քիչ նվազել էին, նոր թափով է սկսվելու, որովհետև մարդիկ չեն պատրաստվում շարունակել նույն վիճակում ապրել»,–եզրափակեց մեր զրուցակիցը:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ