Արմեն Սարգսյանի երկակի կարգավիճակը. իրականության մեջ դերակատարությունը սիմվոլիկ չէ
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՄյունխենում Անվտանգության համաժողովի շրջանակում Հայաստանի նախագահ Արմեն Սարգսյանը միջանցքում կարճատև զրույց է ունեցել ԱՄՆ նախկին փոխնախագահ Բայդենի հետ: Հանդիպումը, ավելի ստույգ՝ զրույցի մի հատվածը հայտնվել է համաշխարհային լրատվամիջոցների ուշադրության կենտրոնում։ «Ողջույն, պարո՛ն նախագահ, կներեք, Ձեր կողքով անցա»,– ասել է Ջո Բայդենը, ինչին Արմեն Սարգսյանը կատակով պատասխանել է. «Դուք չեք կարող իմ կողքով անցնել»։ Միմյանց որպիսությունը հարցնելուց հետո արդեն շշուկով Արմեն Սարգսյանը Բայդենին հարցրել է. «Դուք առաջադրելո՞ւ եք Ձեր թեկնածությունը նախագահական ընտրություններին», ինչին Բայդենը նույնպես պատասխանել է շշուկով։ Նրա ձայնը չի լսվել, սակայն ժեստերից կարելի է ենթադրել, որ պատասխանը դրական է։ Ամերիկյան լրատվամիջոցներն այժմ ակտիվ քննարկում են այս դրվագը՝ փորձելով գուշակել Բայդենի պատասխանը։ Հիմնական վարկածն այն է, որ Բայդենն ասել է՝«ամենայն հավանական ասել է՝«ամենայն հավանականությամբ»:
Միջազգային հեղինակավոր լրատվականներին այս դրվագը հետաքրքրել է առավելապես Ջո Բայդենի՝ սպասվող նախագահական ընտրություններում առաջադրվել–չառաջադրվելու հարցի հետ կապված: Հայաստանյան ընթերցողի տեսանկյունից, սակայն, առավել հետաքրքրական է այն, որ մեր երկրի նախագահը բարձր մակարդակի ծանոթություններ ու կապեր ունի աշխարհով մեկ: Սա, իհարկե, ինչ–որ տեղ հպարտանալու առիթ է: Մյուս կողմից էլ, սակայն, հպարտությանը զուգահեռ կա անհանգստանալու առիթ: Անհանգստության պատճառը ոչ թե նախագահի` նման ծանոթություններն ու կապերն են, այլ այդ ամենի և նրա Սահմանադրական կարգավիճակի միջև որոշակի աններդաշնակությունը:
Այդ կապերի փաստը գաղտնիք չէ: Այն հայտնի էր թե նախկին, թե ներկա իշխանություններին: Ինչպես վերջերս շատ դիպուկ նշել էին նախագահի գրասենյակից, նախագահը իրեն Սահմանադրությամբ վերագրված լիազորությունից բացի այլ գործառույթներ չի իրականացնում: Խնդիրը, սակայն, այն է, որ նույնիսկ այդ սահմանափակ լիազորությունների շրջանակում Սարգսյանը կարողանում է ստեղծել այնպիսի իմիջ, այնպիսի քաղաքական ընկալում, որը հաճախ ավելի ազդեցիկ է, քան բուն իշխանության կրողների ընկալումն է: Վերջիվերջո, քաղաքական ազդեցության չափն ու արժեքը չի սահմանափակվում միայն թղթով արձանագրված սահմանափակումներով:
Եվ այս իմաստով դժվար չէ նկատել, որ սահմանադրորեն ունենալով սակավ գործառույթներ՝ Արմեն Սարգսյանը որպես քաղաքական գործիչ այդքան էլ սակավ ունակություններով ու հմտություններով մեկը չէ, եթե չասենք՝ հակառակը: Թե՛ նրա քաղաքական կենսագրությունը, թե՛ ներկայիս գործունեությունը դա են հուշում: Ի վերջո, Սարգսյանը հեղափոխության ընթացքում դարձավ կարևոր գործառույթ իրականացնող սուբյեկտ՝ փաստացի դառնալով իշխանության խաղաղ փոխանցման յուրօրինակ «միջնորդը»: Հենց նա գնաց Հանրապետության հրապարակ ու հանդիպեց Փաշինյանին, հենց նրա միջոցով կազմակերպվեց Սարգսյան–Փաշինյան հանդիպումը:
Առայժմ որևէ բացասական մտադրություն հնարավոր չէ գտնել նախագահի գործողություններում: Երկրի կայունության, իմիջի առումով նրա կողմից արված քայլերը դրական գնահատականի են արժանի: Սակայն օր օրի աճող քաղաքական կշիռը մի կողմից, հարուստ քաղաքական կենսագրությունը մեկ այլ կողմից, հուշում են, որ առնվազն կա նախագահի կարգավիճակի և նախագահի իրական քաղաքական ուժի միջև աններդաշնակություն: Այդ աններդաշնակությունն առայժմ իրեն զգացնել չի տալիս: Բայց տեսականորեն նման սցենար բացառել հնարավոր չէ: Մանավանդ, եթե հաշվի առնենք իշխանության վարկանիշային կորուստներն ու շոշափելի փոփոխություններում նկատվող անարդյունավետությունը: Այս ֆոնին դրական իմիջ ձևավորող, միաժամանակ, սակայն, որևէ քաղաքական պատասխանատվության տակ չստորագրող Արմեն Սարգսյանը իր լոյալությամբ հանդերձ դառնում է հնարավոր քաղաքական զարգացումների լուրջ ֆավորիտ: Ի վերջո, ինչքան էլ նոր կառավարման համակարգում նախագահի դերակատարությունը ներկայացվի որպես սոսկ սիմվոլիկ, իրականության մեջ այդ դերակատարությունը սիմվոլիկ չէ: Ավելին՝ պետք չէ թերագնահատել այդ սիմվոլիզմի ուժը:
ԼԵՎՈՆ ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ