Երևան, 29.Մարտ.2024,
00
:
00
1 $ = 0 ֏, 1 = 0 ֏, 1 = 0 ֏
ՀՐԱՏԱՊ


Մեր գի­տու­թյու­նը կո­մա­յի մեջ է.կա՛մ պետք է վե­րա­կեն­դա­նաց­նել, կա՛մ ան­ջա­տել ար­հես­տա­կան շնչա­ռու­թյան սարքը

ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ

Օրերս վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը մասնակցեց ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի տարեկան ժողովին: Իր ելույթում նա բարձրաձայնեց Հայաստանի գիտության զարգացման, գիտնականներին հուզող մի շարք հարցեր: Նա նշեց, որ չի պատկերացնում մի այնպիսի գիտական համոզիչ ծրագիր, որն ինքն իրենով կապացուցի, որ և՛ ծրագրի հաջողության, և՛ նույնիսկ անհաջողության դեպքում Հայաստանի գիտությունը և Հայաստանի Հանրապետությունը շահելու են, և կառավարությունը գումար չգտնի այդպիսի ծրագրի համար: 

Ի վերջո, գիտնականնե՞րը պետք է լինեն գիտությունը զարգացնողի դերում, թե՞ պետությունը պետք է նախաձեռնող լինի, մասնավորապես, ունենա հստակ մշակված ռազմավարություն:

Կենսաբանական գիտությունների թեկնածու, ՀՀ ԳԱԱ Մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտի գիտաշխատող Հովակիմ Զաքարյանը «Փաստի» հետ զրույցում նշեց, որ գիտական ծրագրերի հետ կապված և՛ ներկա, և՛ նախորդ կառավարությունները բազմիցս դիմել են գիտնականներին, ասելով՝ ծրագրեր ներկայացրեք, եթե դրանք լավը լինեն, կֆինանսավորենք:

«Գիտեմ բազմաթիվ դեպքեր, երբ գոնե ակադեմիայի ինստիտուտներից ծրագրերը գնացել են կառավարություն և մնացել թղթի վրա: Այս հարցը երկու կողմ ունի, որովհետև ծրագրերի գնահատումը պետք է երկու բաղադրիչ ունենա՝ գիտական և նպատակահարմարության: Միշտ էլ կարելի է ցանկացած ծրագրի համար ասել, որ նպատակահարմար չէ, դրա համար էլ չենք ֆինանսավորվում: Ինչ վերաբերում է նրան՝ պետությո՞ւնը, թե՞ գիտնականը պետք է զբաղվի գիտության զարգացմամբ, միանշանակ է, որ գիտնականի միակ աշխատանքը գիտությամբ զբաղվելն է: Գիտնականներից որևէ մեկն իր վրա չպետք է վերցնի գիտությունը կարգավորելու գործառույթ: Գիտնականը պետք է զբաղվի այն թեմաներով, որոնք նրան հետաքրքիր են, որոնք ակտուալ են, որտեղ կան հարցեր, որոնց պատասխանները կարելի է գտնել հետազոտության միջոցով: Իսկ գիտության զարգացման ռազմավարությունը պետք է մշակի և իրականացնի պետությունը: Դրա համար կան համապատասխան մարմիններ. կրթության և գիտության նախարարություն, դրան կից գիտության կոմիտե: Նրանց գործառույթն է նաև որոշել, թե որ ծրագրերն են այդ պահին անհրաժեշտ պետությանը՝ ելնելով տնտեսական և մնացած բոլոր խնդիրներից: Ենթադրենք, գյուղատնտեսության մեջ պետք է կոնկրետ հարցեր լուծել, ինչը կարող է արվել միայն գիտական հետազոտությունների աջակցության միջոցով», - ասում է պարոն Զաքարյանն՝ ընդգծելով, որ պետությունը պետք է որոշի իր առաջնահերթությունները: 

«Ամեն տարի կառավարությունը մի քանի հարյուր միլիոն դրամ նպատակային ծրագրերի ֆինանսավորում է հաստատում: Դրանք հետազոտություններ են: Բայց աբսուրդն այն է, որ այդ նպատակային ծրագրերը որոշում են ոչ թե կառավարությունը, նախարարությունները, այլ դիմում են տարբեր ինստիտուտների, ասում են՝ այս ծրագիրն ենք ներկայացնում, այնտեղ ինչ-որ մի հանձնաժողով ասում է՝ լավ ծրագիր է, եկեք այն նպատակային համարենք: Պետությունը փաստորեն իր վրայից հանել է գործառույթը որոշելու՝ որոնք են այս կամ հաջորդ տարվա կարևոր նպատակները, որոնց լուծման համար պետք է համապատասխան գիտական խմբերին ֆինանսավորել: Այդ գործառույթն էլ է փաստորեն դրել գիտնականի վրա, որը պետք է զբաղվի բացառապես հետազոտություններով», - նշում է մեր զրուցակիցը: 

Կենսաբանության ինստիտուտի գիտաշխատողը հիշեցնում է, որ պետությունն առաջին հերթին պարտավոր է ստեղծել բարենպաստ պայմաններ գիտնականների համար: «Մեր գիտությունը գտնվում է կիսամահացած վիճակում: Երբ օրգանիզմը սկսում է մահանալ, նրանից պահանջել ֆիզիկական և մտավոր ակտիվություն, աբսուրդ է, որովհետև օրգանիզմը մեռնում է, ինքը կոմայի մեջ է: Այս և ցանկացած այլ կառավարության հիմնական խնդիրը պետք է լինի շատ կարճ ժամանակահատվածում մահացող օրգանիզմը վերակենդանացնելը: Կամ պետք է վերակենդանացնել, կամ էլ ընդհանրապես անջատել արհեստական շնչառության սարքն ու թաղել: Տարիներ շարունակ մեր գիտությունը կոմայի մեջ է: Նրանից պահանջել ակտիվ մասնակցություն տնտեսության մեջ, ներգրավվածություն կրթական պրոցեսների մեջ, ուղղակի խոսքեր են: Կա՛մ դա ասողները չեն հասկանում, թե գիտությունը ինչ վիճակում է, կա՛մ էլ հասկանում են, բայց ասում են գեղեցիկ խոսք ասելու և իրենց վրայից բոլոր այն պարտավորվածությունները հանելու համար, որոնք պետք է անեին, որպեսզի գիտությունն այս վիճակում չհայտնվեր», - շեշտում է գիտնականը: 

Վերջինս գիտության վատթար վիճակն ապացուցում է զուտ գիտաշխատողների քանակի մասին թվերով: «Եթե 25-30 տարի առաջ, մինչև Խորհրդային Միության փլուզումը, ունեինք 25 000 գիտաշխատող, ապա հիմա ունենք ամենաշատը չորս հազար, որից կեսը որևէ նորմալ բանով չի զբաղվում, այսինքն՝ ռեալ աշխատող գիտնականների թիվը հազիվ 2000-ը լինի: Պետությունն ունի խնդիր այս 2000 գիտնականի համար նորմալ պայմաններ ստեղծելու: Բացի դա, գիտնականների թիվը գնալով նվազում է: Համակարգը ծեր է, տարիքն առած գիտնականները մահանում են, նորերը չեն գալիս նրանց փոխարինելու: 

Երբ պետությունն իր գործառույթը կիրականացնի, կստեղծի այնպիսի պայմաններ, որում այդ ակտիվ աշխատող գիտնականները նորմալ կաշխատեն, դրանից հետո երկրորդ քայլը կլինի՝ մտածել, թե ինչպե՞ս կարելի է նրանց ընդգրկել տարբեր պրոցեսների մեջ»:

Ակնհայտ է թերևս, որ առանց ֆինանսական միջոցների անհնար է լուրջ հաջողություններ գրանցել: Վարչապետն առաջարկում է հրաժարվել փողի մասին խոսակցությունից, որովհետև «հարցն այն չէ՝ փող կա՞, թե՞ չկա, այլ այն, թե ինչ ենք ուզում»:

Զրուցակիցս այսպես է արձագանքում վարչապետի տեսակետին. «Եթե հետազոտություն անելու համար գումար է անհրաժեշտ, և այն չկա, գիտնականը պետք է ասի՝ լավ, եկեք հետազոտություն անենք: Եթե նույնիսկ գիտնականն անվճար աշխատի, հետազոտության համար սարքեր, հավել յալ նյութեր են պետք, որոնց գնման համար գումար է պետք: Եթե այն չկա, գիտնականն ի՞նչ պետք է անի: Այլ հարց է նաև գիտնականների ցածր աշխատավարձը: Գիտության ոլորտում միջին աշխատավարձը գրեթե երկու անգամ ավելի ցածր է, քան պետական ոլորտի միջին աշխատավարձը: Թող նախ այդ խնդիրները լուծեն: Եթե մարդկանց ոչ թե 1-2, այլ 30 տարի դնում եք վատ պայմանների մեջ, և նրանք աշխատում են, վերջիններս կա՛մ հերոսներ են և պետք է խոնարհվել նրանց առաջ, կա՛մ էլ ընդհանրապես այդ համակարգը պետք է փակել, ազնիվ գտնվել ու ասել՝ մեզ գիտություն պետք չի: Գնացեք, ինչ ուզում եք արեք, տաքսի քշեք», - եզրափակեց մեր զրուցակիցը:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Անհայտ ծագման ինքնակոչների խմբավորում է ձևավորվել Շիրակի մարզում. պատգամավորն ահազանգում է Ucom-ի գլխավոր տնօրենը ելույթ է ունեցել աշխատաշուկային նվիրված համաժողովին Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման հարցը չի քննարկվի. Ստանոն՝ ՀՀ-ԱՄՆ-ԵՄ հանդիպման մասին Հայաստանն ու Հնդկաստանը կընդլայնեն համագործակցությունը կինոարտադրության և տեխնոլոգիական բնագավառում «National Geographic»-ը ներկայացրել է Հայաստանում գինու մշակույթը Ապրիլի 1-ից ֆիզիկական անձանց կողմից անձնական օգտագործման ապրանքների համար սահմանված առցանց անմաքս առևտրի արտոնության շեմը ենթարկվելու է փոփոխության Ոսկու գինն աճել է Փաշինյանի թիրախում Արցախի իշխանություններն են Նավթի գներն աճել են Արցախից տեղահանված շուրջ 11 հազար մարդ է արտագաղթել Հայաստանից․ Գեղամ Ստեփանյան Մտքովս նույնիսկ չի անցել, որ վերջին անգամ եմ տեսնում Գագիկին․ երջանիկ տարիներից մնացին միայն քաղցր հուշեր Միջազգային պահանջ է՝ սահմանի որոշման ցանկացած գործընթաց որևէ ուժ չունի, եթե մարդկանց բնականոն կյանքը խաթարվում է. Թաթոյան Ամերիաբանկը ճանաչվել է 2024 թ-ի լավագույն բանկը Հայաստանում ըստ Global Finance ամսագրիԱլիևին նոր պատերազմ է հարկավոր. Ռուսական մամուլի անդրադարձը «Ավտովազ»-ը սկսել է Lada-ի արտադրությունն Ադրբեջանում Իսպանիայում տեղակայվել է ՆԱՏՕ-ի երրորդ ռազմածովային բազան Տաջիկստանում 9 մարդ է ձերբակալվել Crocus City Hall-ի գործով Ինչո՞ւ երեկ չհրապարակվեց Արայիկ Հարությունյանի մասնակցությամբ հարցազրույցը․ AzTV-ի պարզաբանումը Սպասվում է առանց տեղումների եղանակ, օդի ջերմաստիճանը կբարձրանա Եթե ընդունում ես, որ քեզնից ոչինչ չես ներկայացնում, դրանով նաև քո բանակցային դիրքերն ես թուլացնում. Դավիթ Ջամալյան Գերիների վերադարձը պետք է յուրաքանչյուր հայի աշխատանքի հիմքում լինի. Սեյրան Օհանյան Արտակարգ դեպք՝ Երևանում. BMW-ն հայտնվել է CPS բենզալցակայանի մոտակա տարածքում Մասնագիտությունը պահանջված և արդիական կլինի, քանի դեռ կլինի հանքարդյունաբերությունը. ԶՊՄԿ Հունաստանում 5,7 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել Կարևոր․ կենսաթոշակի և նպաստի 10 % հետվճարի ծրագրից ո՞ր բանկերի քարտապաններն են կարող օգտվել «Արտավազդ» ամենամյա մրցանակաբաշխությունն այս տարի կյանքի կոչվեց «Գագիկ Ծառուկյան» բարեգործական հիմնադրամի շնորհիվ (տեսանյութ) Երևան-Նոյեմբերյան միջպետական ճանապարհը կարող է մնալ ադրբեջանցիների տոտալ վերահսկողության տակ․ Սուրեն Պետրոսյան (տեսանյութ) Նիկոլ Փաշինյանը՝ Հայաստանի դեմ պատերազմի առաջին գծում Նիկոլն Իլհամի փիառշիկն է դարձել Սա խելագարություն է, պետք է վե՛րջ դնել՝ թե չէ՝ կհասնենք նրան, որ թշնամուն խնդրենք՝ «մեզ մի սպանեք» Վաղվանից մեր հանրապետության բոլոր առևտրային բանկերը, բացառությամբ ՎՏԲ բանկի, դադարեցնում են МИР քարտերի սպասարկումը. Շաքե ԻսայանԱպրիլի 5-ից հետո ակնհայտորեն Հայաստանում քաղաքական նոր իրողություն է ստեղծվելու. Արշակ Կարապետյան Հայաստանի տարածքում արգելափակվել են Սոլովյովի հաղորդումները Ջուր չի լինի Իշխանությանն անհանգստացրել է Արցախի նախագահի պնդումը ՀՀ տարածքների նկատմամբ ադրբեջանական օկուպացիայի և տարածքային պահանջատիրության մասին․ Տիգրան Աբրահամյան Մարտի 29-ի եղանակային կանխատեսումները Fastex-ը վիրտուալ համերգներ է կազմակերպում «Ցերեբրում» վիրտուալ ԵրևանումԶատիկին հաջորդող մեռելոցն աշխատանքայի՞ն կլինի, թե՞ ոչ Իրավիճակը ՀՀ ավտոճանապարհներին և Լարսում Թթուջուր-Նավուր ավտոճանապարհը փակ է բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցների համար Պուտինը զարմացած էր, որ Փաշինյանը ԼՂ-ն Պրահայում ճանաչել է Ադրբեջանի մաս. Լավրով Այսօր Ավագ Ուրբաթ է՝ Հիսուս Քրիստոսի չարչարանաց, խաչելության, մահվան ու թաղման հիշատակության օրը Ռուսաստանի ՊՆ-ն հայտնում է ուկրաինական 15 հրթիռ խոցելու մասին Անկում տարադրամի շուկայում․ փոխարժեքն՝ այսօր Վրաստանի պատվիրակությունը շրջել է Հայաստանի պատմության թանգարանովՀՀ-ն սառեցրել է իր անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին, մինչև հասկանաք, թե այդ կազմակերպությունը կա՞, չկա՞, գործո՞ւմ է․ ԱԺ նախագահԱլիևի անվան փողոցի շենքում հրդեհ է, բնակիչներին տարհանում են (տեսանյութ) Քանի՞ մարդ է թունավորվել ՀայաստանումՄԱԿ-ի դատարանը Իսրայելին պարտավորեցրել է Գազա օգնություն հասցնելու միջոցներ ձեռնարկել Երկար ժամանակով լույս չի լինելու․ հասցեներ