Գտնվել է լուծում, որն այնքան էլ լուծում չէ. պրոբլեմներ՝ անգամ գործնական հարթության վրա
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՀայաստանում թավշյա հեղափոխության հաղթանակից հետո ամենատարածված սյուժեն համայնքներից շատերում տեղի ունեցող մինի հեղափոխություններն են, որոնց մասնակիցները պահանջում են իրենց քաղաքապետի կամ գյուղապետի հրաժարականը։ Քաղաքական կայացած համակարգեր ունեցող երկրներում նման պրակտիկան նույնիսկ զարմանալի կլիներ, որովհետև տեղական իշխանությունը չպետք է տրվեր քաղաքական կոնյուկտուրայի փոփոխությանը։ Սակայն Հայաստանում հետհեղափոխական տեղական հուզումները նույնիսկ օրինաչափություն են. տեղական իշխանությունը, մեծ հաշվով, չի եղել ինքնուրույն ինստիտուտ ու, ըստ էության, հանդիսացել է հին համակարգի լոկալ դրսևորումը։ Գյուղապետի պաշտոնը հաճախ եղել է ինդուլգենցիա, որով «պարգևատրվել» են տեղական կլանները՝ համապետական ընտրություններում իշխանության թեկնածուին կամ կուսակցությանն աջակցելու համար։ Այս միտումը նոր դրսևորում ստացավ համայնքների խոշորացման գործընթացից հետո։ Համայնքների խոշորացման գործընթացը շատ դեպքերում արհեստական էր ու ենթարկվում էր հենց քրեաօլիգարխիկ համակարգի տրամաբանությանը՝ դառնալով ստատուս-քվոյի ամրապնդման կարևոր գործիք, ինստիտուտ։
Այս իրողությունների համատեքստում խիստ օրինաչափ է, որ հեղափոխությունից հետո ամբողջ երկրում սկսեց համանյքապետների հրաժարականների պահանջով անցկացվող ակցիաների գործընթաց։ Առավել օդիոզ համայնքապետները հեռացան կենտրոնական իշխանության փոխվելուն զուգահեռ, մյուսները՝ հարուցված քրեական գործերի ճնշման տակ։ Եղան նաև արտառոց դեպքեր։ Օրինակ՝ Արարատի մարզի Ուրցաձոր համայնքի ղեկավարը հրաժարական տվեց մարզպետի ու Պետական վերահսկողության ծառայության պետի ուղղակի կամ քողարկված ճնշման արդյունքում, սակայն արտահերթ ընտրություններում բավականին համոզիչ հաղթանակ տարավ։ Սակայն մի շարք համայնքներում ճգնաժամային, նույնիսկ՝ ֆորս-մաժորային իրավիճակները շարունակվում են. համայնքի բնակիչների մի մասը, նույնիսկ մեծամասնությունը պահաջում է իր ղեկավարի հրաժարականը, սակայն վերջինս համառորեն չի հեռանում՝ պասիվ դիմադրություն ցույց տալով, որոշ դեպքերում՝ մոբիլիզացնելով իր կողմնակիցներին։
Երբ իշխանությունը չունի իրավական կամ վարչական գործիքներ՝ թերացած համայնքապետից ազատվելու կամ տարբեր համայնքների բնակիչների պահանջները բավարարելու համար, բնական է, որ պետք է փորձի խնդրին տալ օրենսդրական կարգավորում։ Հենց այդ նպատակով էլ խորհրդարանական մեծամասնության նախաձեռնությամբ փորձ է արվում օրենսդրորեն ամրագրել տեղական հանրաքվեների ինստիտուտը։ Ըստ մտահղացման, եթե հանրաքվեին մասնակցի ընտրության իրավունք ունեցող քաղաքացիների 40 տոկոսը, ապա հնարավոր կլինի անվստահություն հայտնել գործող ղեկավարին ու նշանակել նոր ընտրություններ, այլ խոսքով՝ ստեղծվում է համայնքի ղեկավարին պաշտոնանկ անելու օրենսդրական մեխանիզմ։
Իհարկե, օրենսդրական հնարավոր կարգավորումը կօգնի, որպեսզի մի շարք համայնքներում ֆորս-մաժորային վիճակները հաղթահարվեն։ Դա այդպես է անկասկած, սակայն առաջարկվող լուծումը նույնպես ինստիտուցիոնալ չէ, ավելին՝ կարող է ծնել մի շարք ռիսկեր։ Նախ՝ այս հարցում գոյություն ունի իրավական խնդիր, ու անպայման անհրաժեշտ կլինի Սահմանադրական դատարանի դրական եզրակացությունը, մյուս կողմից՝ տեղական հանրաքվեների ինստիտուտը դառնում է համայնքային իշխանությունը խոցելի դարձնող գործոն, որը միաժամանակ ուժեղ լծակ է դառնում կառավարության ու մարզպետների համար՝ անցանկալի համայնքապետներին հեռացնելու, առնվազն՝ «խեղճացնելու» համար։ Հետո՝ տեղական հանրաքվեների ինստիտուտն ակնհայտորեն կաշկանդում է համայնքապետներին, որովհետև նրանք չեն կարող ընդունել ոչ պոպուլ յար որոշումներ, որոնք գուցե անհրաժեշտություն են քաղաքի, գյուղի երկարաժամկետ զարգացման համատեքստում։
Օրենքի նախագիծը պրոբլեմներ է հարուցում անգամ գործնական հարթության վրա։ Եթե որևէ համայնքում ընտրություններին մասնակցում են մեծ թվով թեկնածուներ, ապա քաղաքապետը կամ գյուղապետը կարող են ընտրվել, օրինակ, 20% քվեով, իսկ դա նշանակում է, որ միանգամայն լեգիտիմ ընտրությունների հենց հաջորդ օրը պարտված թեկնածուները կարող են կոնսոլիդացվել ու, տեղական հանրաքվե նախաձեռնելով, իր պաշտոնից արագ հեռացնել միանգամայն լեգիտիմ համայնքապետին։
Այս իրավիճակը հաշվի առնելով՝ իշխանությունները պետք է կարողանան գտնել մարզերում իրավիճակը կայունացնող այլ լուծումներ՝ արդյունավետ կառավարման համակարգը փորձելով ներդնել ՏԻՄ հերթական ընտրությունների միջոցով։
ՍՈՒՐԵՆ ՍՈՒՐԵՆՅԱՆՑ