Պոստֆակտում իշխանություն,կամ՝ «Փաշինյա՛ն, հասի՛ր»
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՆախօրեին կառավարության շենքի մոտ ուշագրավ մի դեպք է արձանագրվել։ Մի կին մոտեցել է բողոքավոր մարդկանց ու հանդիմանել է նրանց։ «Խեղճ վարչապետը գժվել ա ձեր ձեռքը, ով դարդ ունի, գալիս է այստեղ»։ Մի կողմ թողնենք այն հանգամանքը, որ յուրաքանչյուր իշխանություն ունի, պատկերավոր ասած, «ՀՀԿ-ի տատիկ», ով կրծքով պաշտպանում է պետության առաջին դեմքերին բոլոր տեսակի, նույնիսկ՝ արդարացի ու օբյեկտիվ քննադատություններից։ Ամբողջ խնդիրն այն է, որ այս տիկնոջ խոսքերի մեջ կա ճշմարտության դառը հատիկ, որն արտացոլում է մեր երկրում ստեղծված տխուր իրականությունը։ Երեկ էլ ես պատահաբար հանդիպեցի մի ծանոթի, որ շտապում էր կառավարություն՝ վարչապետին դիմում հանձնելու հաստատակամությամբ։ Դիմումի առարկան էլ կենցաղային մի հարց էր, որը վերաբերում էր ֆինանսական պարտք ու պահանջի։ Եթե այս տեմպերով շարունակվի, ապա շատ շուտով մարդիկ վարչապետին դիմելու են նաև ընտանեկան հարցերով, ասենք, որպեսզի նա հաշտեցնի ամուսնուն ու կնոջը կամ լուծի նրանց ապահարզանի հարցը ու այսպես շարունակ։ Մոտավորապես նույն վիճակն է Ռուսաստանում, որտեղ մարդիկ բոլոր հարցերով դիմում են Վլադիմիր Պուտինին՝ իշխանության մյուս բոլոր մարմինների հանդեպ արտահայտելով իրենց բացահայտ կամ քողարկված դժգոհությունը։
Սակայն արդյո՞ք քաղաքացիներն են մեղավոր, որ բոլոր հարցերով դիմում են վարչապետին, թե՞ խնդիրը համակարգային է, ու պատասխանատուներին պետք է փնտրել հենց իշխանության ամենավերին օղակներում։
Մի կողմից՝ հեղափոխությունն, իհարկե, ստեղծել է առանձնահատուկ իրավիճակ, երբ հարթակը, իսկ հետո՝ իշխանությունը, ունեն մեկ վառ ընդգծված լիդեր, ավելին՝ այդ ամբողջը կազմված է մեկ անձի շուրջ, ու մարդկանց թվում է՝ վերջինս ամենակարող է ու հենց նա պետք է զբաղվի իրենց խնդիրներով, որոնք գտնվում են ոլորտային, տեղական իշխանությունների կամ պետական այլ ինստիտուտների իրավասության տիրույթում։ Մյուս կողմից՝ այդ ոչ բնական վիճակին նպաստել է հենց Նիկոլ Փաշինյանը՝ արդյունավետ համակարգ ստեղծելու իր անկարողությամբ ու կադրային քաղաքականությամբ։
Իշխանության տարբեր պաշտոնյաներ, ինստիտուտներ կայացնում են անհեթեթ որոշումներ, ու Փաշինյանը ստիպված է լինում պոստֆակտում անդրադառնալ դրանց՝ դժգոհ մարդկանց կրքերը հանգստացնելու կամ նրանց համոզելու միջոցով։ Պատահական չէ, որ Նիկոլ Փաշինյանը հարկադրված զբաղվում է ոչ միայն Օպերայի թատրոնի խնդրով (սա նորմալ է), այլ, ասենք, Չարենցավանի կամ Ավշարի դպրոցների հարցերով։
Մարդիկ չեն վստահում կառավարման այլ օղակներին, տեղական մարմիններին, ոստիկանությանը, արդարադատությանը։ Հեղափոխության առաջնորդները թյուր կարծիք ունեին, որ փոխելով իշխանության վերնաշենքը՝ կարող են փոխել կառավարման որակը։ Զգուշացնում էինք, որ այդպես չի լինելու, որովհետև եթե չկա արդյունավետ համակարգ, ապա պրոֆեսիոնալները կաշկանդվում են այդ հանգամանքով կամ ուղղակի հեռանում են պետական ծառայությունից՝ այն թողնելով հեղափոխական կամ ոչ հեղափոխական դիլետանտներին։ Օրինակ՝ ինչո՞ւ վարչապետը իրեն հասցեագրված նամակից կամ թերթերից պետք է տեղեկանա, որ Հայաստանում գործող «Արմաթ» լաբորատորիաների 260 խմբավարներ 3 ամիս աշխատավարձ չեն ստանում, կամ, որ նույն իրավիճակն է նաև Կարեն Դեմիրճյանի անվան մարզահամերգային համալիրում, որտեղ դադարեցվել էր անգամ գազի ու էլեկտրաէներգիայի մատակարարումը։ Ժամանակը չէ՞, արդյոք, կարգախոսների ու հեղափոխականության փոխարեն՝ ձեռնամուխ լինել ինստիտուցիոնալ բարեփոխումների իրականացմանը, ինչը կբերի նոր համակարգի կայացմանը, որտեղ նվազագույնի կհասցվեն դիլետանտիզմից ծնվող խոտանի ռիսկերը։
Ռուսաստանում աստիճանաբար անկում է ապրում Վլադիմիր Պուտինի վարկանիշը, որովհետև «վերջին հույս» համարվող նախագահը պարզապես անկարող է լուծում տալ բոլորի հարցերին։ Ոչ մի պետական պաշտոնյա չունի «կախարդական փայտիկ»։
Նույնը լինելու է Հայաստանում, եթե Նիկոլ Փաշինյանը անձնակենտրոն իշխանությունը չփոխակերպի կառավարման արդյունավետ համակարգի։ Հայաստանի գործող իշխանության կայունության միակ աղբյուրը Փաշինյանի բարձր վարկանիշն է։ Եթե նա չկարողանա դա կապիտալիզացնել՝ ստեղծելով կենսունակ իշխանություն, քաղաքական թիմ, ապա նրա վարկանիշի անխուսափելի անկումը Հայաստանում հանգեցնելու է կառավարման լուրջ վակուումի ու ճգնաժամի։ Դրա նախանշաններն արդեն երևում են, համենայն դեպս՝ Հայաստանում բողոքի լոկալ դրսևորումների պակաս չկա, իսկ փողոցը դարձել է հարցեր լուծելու միակ արդյունավետ գործիքը։
ՍՈՒՐԵՆ ՍՈՒՐԵՆՅԱՆՑ