«Եթե վաղեմության ժամկետն անցել է, չի նշանակում, որ ուսումնասիրության հիմքեր չկան»
ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑԱյս օրերին մեր իրականության մեջ հաճախ են տասնամյակներ հետ գնում, վերհիշում, օրինակ, 1996թ., 1998թ. ընտրական գործընթացները: Հաճախ գնահատականներում ու հայտարարություններում կասկածի տակ է դրվում այդ գործընթացների որոշ դրվագների օրինականությունը: Այս համատեքստում, սակայն, փաստաբան Տիգրան Սարգսյանի հետ զրուցել ենք վաղեմության ժամկետ ասվածի մասին: Մասնավորապես, օրինակ, քսան և ավելի տարի առաջ տեղի ունեցած ընտրական գործընթացների մասով վաղեմության ի՞նչ ժամկետներ կան:
Փաստաբանը նախ ընդգծում է, որ հանցագործությունները 4 խմբի են բաժանվում:
«Ոչ մեծ ծանրության, միջին ծանրության, ծանր և առանձնապես ծանր հանցագործություններ: Նշվածներից յուրաքանչյուրի համար վաղեմության առանձին ժամկետ է նախատեսված: Մինչև արարքը չորակենք, չտեսնենք, թե որ հոդվածով է, չենք կարող որոշել՝ վաղեմության ժամկետն անցե՞լ է, թե՞ ոչ: Օրինակ, եթե ազատազրկումը 5 տարին չի գերազանցում, ուրեմն հանցանքը միջին ծանրության է, և այդ մասով վաղեմության ժամկետը հինգ տարի է: Եթե անձը հետախուզվում է, վաղեմության ժամկետի ընթացքը կասեցվում է»,-ասաց մեր զրուցակիցը՝ թվարկելով նաև մյուս հանցանքների վաղեմության ժամկետները:
Բացի այդ, նա ընդգծեց, որ Քրեական օրենսգրքով կան հանցանքներ, որոնց համար ընդհանրապես վաղեմություն չի գործում, որոնց թվում են խաղաղության և մարդկության անվտանգության դեմ ուղղված հանցանքները:
Ինչ վերաբերում է ընտրական գործընթացներին առնչվող հանցանքներին, Տ. Սարգսյանը նշում է, որ խախտումներն այնքան տարբեր են, որ, մեծ հաշվով, միանշանակ դժվար է պատասխանել:
«Օրինակ, ուրիշի փոխարեն ընտրելը, կամ տվյալներ կեղծելը, հանձնաժողովի անդամի լիազորության իրականացմանը խոչընդոտելը: Մի քանի հոդվածներ կան, պետք է նայենք կոնկրետ հոդվածը ու տեսնենք, թե որքան պատիժ է նախատեսվում: Ըստ դրա՝ պետք է հասկանալ, թե արարքը ոչ մեծ, միջին, ծանր, թե առանձնապես ծանր հանցագործություն է ենթադրում: Եվ կոնկրետ այդ հանցանքի շրջանակներում պետք է հասկանանք՝ վաղեմությունն անցել է, թե ոչ»,-նշեց նա:
Տ. Սարգսյանը շեշտեց՝ «ընտրություն կեղծել» ասվածը լայն հասկացություն է:
«Պաշտոնատար անձը կարող է իր լիազորություններն անցնել կամ չարաշահել պաշտոնեական դիրքը կամ սահմանադրական կարգի բռնի տապալում անել: Այսինքն, կեղծելը լայն է, և երբ արարքին կտրվի որակում, նոր այդ ժամանակ կարող ենք ասել՝ վաղեմությունն անցել է, թե ոչ: Բացի այդ, եթե վաղեմության ժամկետն անցել է, չի նշանակում, որ ընդհանրապես ուսումնասիրություններ կատարելու հիմքեր չկան: Օրենսդրությունը նախատեսում է, որ վաղեմության ժամկետն անցնելուց հետո անձը քրեական պատասխանատվությունից ազատվում է, բայց դա չի նշանակում, որ քննություն չպետք է իրականացվի: Պրակտիկայում շատ դեպքեր կան, երբ անձը առարկում է, որ վաղեմությունն անցնելու հիմքով իր նկատմամբ քրեական հետապնդումը դադարեցվի. մարդն ասում է՝ անմեղ եմ, և եթե դուք ինձ մեղադրանք եք առաջադրել, դատարանում պայքարելու եմ արդարացման համար»,-ասաց փաստաբանը՝ նշելով, որ իր պրակտիկայում ևս նման դեպքեր եղել են:
«Նշեմ նաև, որ եթե վաղեմության ժամկետի ընթացքում անձը նոր հանցանք է կատարում, ապա իր՝ նախկին հանցանքի վաղեմության ժամկետը նոր կատարած հանցանքի պահից կրկին սկսում է հաշվարկվել: Եթե հետախուզման մեջ է, հաշվարկը դվում է»,-ընդգծեց նա:
Իսկ թե տասնամյակներ առաջ տեղի ունեցած գործընթացների վերանայումն, առհասարակ, ի՞նչ կտա, Տ. Սարգսյանը, որպես իրավաբան է հարցին պատասխանում.
«Երբևէ հանցանք կատարած անձը պետք է պատասխանատվության ենթարկվի, և պատասխանտվությունը պետք է օրենքով նախատեսված լինի, այսինքն, միայն օրինական ընթացակարգերը պահպանելով և օրենքով սահմանված շրջանակներում: Որևէ մեկի համար չպետք է հատուկ ընթացակարգեր նախատեսվեն: Եթե վաղեմության ժամկետներն անցել են, և օրենքը հնարավորություն չի տալիս այդ մարդկանց պատասխանտվության ենթարկել, հետևաբար, չպետք է ենթարկվեն, բայց եթե օրենքը նախատեսում է պատասխանատվություն, ապա օրենքը բոլորի համար հավասար է, և պետք է ենթարկվեն պատասխանատվության: Այդ համատեքստում օրենսդիրն ու քաղաքական իշխանությունն ինքն է օրենքի նախագծեր ներկայացնում ու ընդունում: Եթե գտնում է, որ իրավիճակ է փոխվել և նախկինում կատարվածները պետք է ներվեն կամ առանձնահատուկ կարգով քննվեն, թող օրենսդրական նախաձեռնություն լինի, օրենսդրական բազա ստեղծվի: Պատասխանատվության ենթարկելու ճանապարհը միայն օրենքով պետք է լինի՝ կարևորն անձնավորված չլինի, հետապնդումներ չլինեն»,-ասաց նա:
Մեր զրուցակիցն ընդգծեց, որ ընդհանարապես պատասխանատվությունը նաև զսպող նշանակություն ունի. «Եթե այսօրվա իշխանությունը գնում է նախկիններին պատասխանատվության ենթարկելու վերոնշյալ ճանապարհով, ինչ-որ տեղ իրեն էլ է զսպում: Ուրեմն, այդ պարագայում ազնիվ իշխանություն է, որովհետև նույնը ապագայում կարող է իրեն սպառնալ: Սա ինչ-որ տեղ հասարակության բարոյահոգեբանական վիճակի բարելավմանն ուղղված հանգամանք կլինի»:
Նա շեշտեց, որ բացի այդ, հնարավորինս հրապարակային պետք է լինեն հանրային հնչեղության գործերը. «Քրեական հետապնդման մարմինները ոչ միայն պետք է դատարանին հիմնավորեն և համոզեն անձի մեղավոր լինելը, այլև հասարակությանը: Եթե այդ ճանապարհով գնան, ընդունելի է»,- եզրափակեց փաստաբանը:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ