Նիկոլ Փաշինյանի «նվերը» Վազգեն Մանուկյանին
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՆախօրեին կառավարությունը Հանրային խորհրդի նախագահ է վերանշանակել Վազգեն Մանուկյանին, ինչպես նաև հրապարակվել է խորհրդի 45 անդամների ցանկը. դրանում կան հին ու նոր անուններ, սակայն անգամ ցանկալի թարմացումներն, ըստ էության, չեն կարող նպաստել Հանրային խորհրդի ինստիտուցիոնալ նոր նշանակության ձևավորմանը։
Կառավարության երեկվա որոշմանը քննադատական մեկնաբանություններով անդրադարձան անգամ հեղափոխության կողմնակիցները. ոմանք արդարացիորեն չեն հասկանում, թե ինչ գործառույթ ունի այս մարմինը, մյուսները պնդում են, որ խորհուրդը պահպանվել է բացառապես այն պատճառով, որ արժևորվի 88-ի շարժման առաջնորդներից մեկը՝ Վազգեն Մանուկյանը։ Այս պնդումները թե՛ օբյեկտիվ են, թե՛ ոչ։
Հանրային խորհրդի ստեղծումն ի սկզբանե արհեստական է եղել ու հետևանք է 2008-ի մարտի 1-ի իրադարձությունների։ Սերժ Սարգսյանի իշխանությունն ուներ լեգիտիմության ակնհայտ դեֆիցիտ, որի հետևանքները չէին կարողանում հաղթահարել ոչ միայն Տիգրան Սարգսյանի կառավարությունը, այլև, գուցե՝ առաջին հերթին, խորհրդարանը։ Նման իրավիճակում Սարգսյանը որոշեց ստեղծել Հանրային խորհուրդ՝ իմիտացիայի մակարդակում, միջազգային հանրությանը ցույց տալով, թե փորձում է երկխոսության գնալ հասարակության հետ։ Իրականում գործ ունեինք պարզունակ քարոզչական հնարքի հետ, որովհետև ճգնաժամի հաղթահարման բանալին ոչ թե նման արհեստական կառուցներ ստեղծելն էր, այլ ընդդիմության հետ ուղղակի երկխոսություն վարելը։
Ինչևէ, Հանրային խորհուրդն իր ֆունկցիոնալ դերը չկատարեց։ Ճիշտ չի լինի ասել, որ խորհրդում առհասարակ քննարկումներ չեն եղել, հարցեր չեն բարձրացվել։ Եղել են թե՛ մեկը, թե՛ մյուսը, սակայն չեմ հիշում մի դեպք, որ Հանրային խորհրդի որևէ որոշում կամ դիտողություն ազդած լինի պետական քաղաքականության վրա։ ՀԽ-ն չի դարձել անգամ դիսկուրսիոն հարթակ, ու այս համատեքստում առնվազն տարակուսելի էր, որ 2015-ի սահմանադրական փոփոխություններով այս խորհրդակցական մարմնին տրվեց սահմանադրական կառույցի կարգավիճակ։ Շատերը նախկինում ու հիմա պնդում են, որ ՀԽ-ն, ի թիվս այլ պատճառների, ստեղծվել է Վազգեն Մանուկյանի ու նրա շրջապատի այլ մարդկանց «թոշակային կոմֆորտն» ապահովելու համար։ Այս վարկածն ունի գոյության իրավունք, մանավանդ՝ հեղափոխական իշխանությունը նույնպես Մանուկյանին թողեց ՀԽ նախագահի պաշտոնում՝ չնայած դրա կազմում հայտնվեցին նաև նոր դեմքեր, որոնք հեղափոխության օրակարգի կրողներ են։
Մյուս կողմից՝ կառավարությունը չէր կարող ՀԽ նոր կազմ ու նախագահ չնշանակել, որովհետև, ինչպես նշեցի, դա սահմանադրական մարմին է։ Այլ խոսքով՝ Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա թիմը ֆորմալ առումով կարող են ասել, որ իրենք ընդամենը կատարել են Սահմանադրության պահանջը, ու այդ փաստարկը միանգամայն լեգիտիմ է։ Մյուս կողմից՝ «Իմ քայլը» խմբակցությունը խորհրդարանում ունի սահմանադրական մեծամասնություն ու հանգիստ կարող էր վերանայել Հանրային խորհրդի մասին սահմանադրական դրույթը՝ պետական համակարգն ազատելով այս ավելորդ ինստիտուտի «բեռից»։
Այս հարցում Նիկոլ Փաշինյանը փաստորեն չգնաց հեղափոխական լուծման ու Հանրային խորհուրդը ոչ միայն պահպանվեց, այլ նաև կշարունակի գործել Վազգեն Մանուկյանի գլխավորությամբ։ Արդյո՞ք Փաշինյանը համարում է, որ նոր իրավիաճակում ՀԽ-ն կարող է արդյունավետ գործել։ Հազիվ թե։ Բանն այն է, որ թավշյա հեղափոխությունից ու օրինական ընտրություններից հետո, երբ ձևավորվել է միանգամայն օրինական իշխանություն, ՀԽ «ավելորդությունն» ավելի ընդգծված է դարձել։ ՀԽ-ն չի կարող կատարել «այլընտրանքային խորհրդարանի» դեր, որովհետև գործող ԱԺ-ն ձևավորվել է տակավին վերջերս և ունի լեգիտիմության մեծ պաշար։ Նիկոլ Փաշինյանը հասարակության ու դրա տարբեր խմբերի հետ գերադասում է շփվել անձամբ և միջնորդների անհրաժեշտություն չունի, ու այս համատեքստում նույնպես ՀԽ-ի ֆունկցիոնալ դերակատարությունը զրոյական է։ ՀԽ-ն նախորդ տարիներին ապացուցել է, որ չի կարողանում դառնալ դիսկուրսիոն հարթակ՝ մի շարք օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ պատճառներով, ու այս առումով՝ վիճակն արմատապես չի փոխվել։
Մնում է ենթադրել, որ Վազգեն Մանուկյանն ու ՀԽ-ն Նիկոլ Փաշինյանին պետք են այլ պատճառներով։ Թավշյա հեղափոխությունից հետո Փաշինյանի թիմում հայտնվեցին առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի որոշ թիմակիցներ, ինչը շահարկումների տեղիք տվեց, ու ոմանք պնդում են, որ առաջին նախագահն է գործող իշխանության քաղաքական, գաղափարական «կնքահայրը»: Հնարավոր է՝ Նիկոլ Փաշինյանը պահում է Վազգեն Մանուկյանին՝ նաև նման շահարկումները կանխելու, Տեր-Պետրոսյանի թիմից որոշակի քաղաքական հեռավորություն պահելու նպատակով։ Այս վարկածն, իհարկե, միակը չէ, սակայն միանգամայն տրամաբանական է թվում։
ՍՈՒՐԵՆ ՍՈՒՐԵՆՅԱՆՑ