Ադամանդ. իրո՞ք այն այդքան ամուր և թանկարժեք է
ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ՄՈԼՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՄենք գիտենք, որ..
Ադամանդը վաղնջական ժամանակներից հանդիսանում է աշխարհի ամենաթանկարժեք քարերից մեկը, և անգամ ավանդապատումներից ու պատմությունից բոլորը գիտեն, որ հին հարուստները, սուլթանները և թագավորները դրանցից ունեցել են սնդուկներով։
Իրականում այդպես չէ։
Բանն այն է, որ, ինչքան էլ զարմանալի է, ադամանդ առաջին անգամ մարդիկ տեսել են միայն 15-րդ դարում։ Իհարկե մինչ այդ էլ մարդիկ տեսել են այն, բայց դա եղել է ալմաստ, այլ ոչ թե ադամանդ։ Ալմաստը ածխածնի ալլոտրոպ բնական տարաձևություններից է։ Բնական ալմաստներն ամենակարծր միներալներն են և ունեն անփայլ ապակու գնդիկների տեսք։ Լավագույն ալմաստները կա՛մ անգույն են, կա՛մ երկնագույն։ Ալմաստը հղկելուց՝ նիստավորելուց հետո (մակերևույթը ողորկում են այնպես, որ ստացվի 57 հարթ նիստ, ավելի մանր քարերի դեպքում՝ 17 նիստ) այն դառնում է ադամանդ։ Նիստավորման շնորհիվ ձեռք բերած ուժեղ փայլի և գունախաղի համար ադամանդը հայերեն կոչվում է նաև շողակն։ Ալմաստ անվանումը ծագել է արաբերեն «ալմաս» (ամրագույն) բառից, իսկ ադամանդ՝ հունարեն «աննվաճելի» բառից։ Այսինքն, ավելի պարզ ասած, ադամանդը ալմաստի հղկված տեսակն է։ Այնպես չէ, որ հնում ալմաստը չէին օգտագործում զարդերում, օգտագործում էին այդպես անմշակ վիճակում. այն ժամանակներում դրա մշակելը, ի տարբերություն այլ թանկարժեք քարերի, անհնար էր, քանի որ ալմաստը շատ կարծր նյութ է։ Այն, իհարկե, գեղեցիկ քար չէր, բայց շողշողուն էր և այդ իսկ պատճառով օգտագործվում էր, բացի դա, այն նաև այնքան էլ թանկ չէր։ Ալմաստի հղկում առաջին անգամ հնարավոր է դարձել իրականացնել 15-րդ դարի կեսերին՝ ալմաստի փոշու օգնությամբ։
Դա կատարել է Անտվերպենում ապրող Լյուդվիգ վան Բերկվեմը։ Իհարկե, Բերկվեմի հղկումը շատ պրիմիտիվ էր. նա այն իրականացրել է՝ ալմաստին տալով վարդի տեսք։ Դա առաջին քայլն էր, իսկ ալմաստ հղկելու գործընթացը շատ բարդ էր ու մանրազնին այն աստիճանի, որ Ֆրանսիայի կարդինալ Մազարինիի պատվերը տևել է տարիներ և ավարտվել է միայն 1660 թվականին։ Հետագայում ոսկերիչները այնպես կատարելագործեցին հղկումը, որ ստացվի այնպիսի ադամանդ, որ լույսը նրա ներսում ամբողջությամբ անդրադառնա և ստացվի գունախաղի էֆեկտ։ Ի դեպ, ալմաստի նման կարելի է հղկել նաև սպիտակ սապֆիրը, բյուրեղապակին, անգամ սովորական ապակին, բայց, այնուամենայնիվ, դրանից նրանք ադամանդ չեն դառնում, որովհետև չունեն այդ քարի գունախաղը։ Շատերն են կարծում, որ ադամանդը տարբերել այլ քարերից կարելի է փորձելով նրանով ապակի կտրել։ Իհարկե, սա ճիշտ է, բայց ներկայումս նմանապես ապակի են կտրում նաև արհեստական ճանապարհով ստացված ալմաստի չորս սինթետիկ անալոգները, որոնց էլ ավելի հաճախ են «հրամցնում» ադամանդի տեղ։ Այդ իսկ պատճառով ադամանդի ստուգման ամենահեշտ և ճշգրիտ մեթոդն է այն հղկված մասով դեպի ներքև դնել հարթ, ողորկ և սև մակերևույթին։ Այս վիճակում, ի տարբերություն մնացած քարերի, ադամանդի գունախաղը դադարում է։ Բայց, ի վերջո, ամենաճիշտը հատուկ մասնագետի մոտ ադամանդը ստուգել տալն է։
Հնուց ի վեր ալմաստը համարվել է անոչնչանալի։ Նախկինում անգամ համարում էին, որ ալմաստին մուրճով հարվածելիս ավելի շուտ մուրճը կկոտրվի, քան ալմաստը։ Իրականում ալմաստը փխրուն է, ինչպես և այլ պինդ միներալները։ Անգամ մուրճի հարվածով կարելի է ալմաստը ջարդել։ Ի դեպ, հին հույն բնագետ Պլինոսը համոզված էր, որ ալմաստը կարելի է ջարդել, եթե այն նախօրոք թրջվի այծի արյունով։ Իսկ միջնադարի բնագետ-գիտնական և փիլիսոփա Ալբերտ Մեծը այդ առիթով ճշտում է կատարել, ըստ որի, այծին մորթելուց և արյունը վերցնելուց առաջ անհրաժեշտ է այծին կերակրել համեմով և խմեցնել գինի։
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Past.am-ը