Մոսկվան վերցնո՞ւմ է նախաձեռնությունը
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՌուսաստանի արտգործնախարարությունում նախօրեին տեղի են ունեցել ԼՂ խնդրի կարգավորմանը նվիրված մի շարք հանդիպումներ. առավոտյան նախ հանդիպել են Հայաստանի և Ռուսաստանի արտգործնախարարները, այնուհետև կայացել են Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի արտգործնախարարների եռակողմ ձևաչափով բանակցությունները, որին այնուհետև միացել են նաև ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները։
Հանդիպումներն անցել են դռնփակ ռեժիմով, ու շատ դժվար է հստակ կանխատեսումներ անել թե՛ դրանց կոնկրետ օրակարգի և թե՛ հնարավոր պայմանավորվածությունների մասին, ու ստիպված ենք բավարարվել ոչ այնքան հարուստ պաշտոնական տեղեկատվությամբ։
Մոսկովյան եռակողմ բանակցությունների ավարտին հետևել է Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների, ինչպես նաև ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների համատեղ հայտարարությունը, որում մասնավորապես ասված է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարները հաստատել են, որ մտադիր են շարունակել դիվանագիտական ճանապարհով ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորմանն ուղղված իրենց ջանքերը։ Արձանագրված է, որ հակամարտող կողմերը շահագրգռված են շփման գծում իրավիճակի կայունացման առումով, մասնավորապես գյուղատնտեսական աշխատանքների ժամանակ։ Կողմերը նաև պայմանավորվել են միջոցներ ձեռնարկել, որպեսզի հնարավոր լինի կալանավորված անձանց մտերիմների այցելությունը։ Նախարարները մարդկանց շփումների, լրագրողների փոխայցելությունների համար համապատասխան պայմաններ ստեղծելու ուղղությամբ գործնական աշխատանք սկսելու պատրաստակամություն են հայտնել։ Նաև պայմանավորվել են շարունակել շփումները մոտ ապագայում։
Բանակցությունների պաշտոնական հատվածը թերևս այսքանն է, մյուս կողմից՝ նկատենք, որ արտգործնախարարների հանդիպումները, որպես կանոն, ավելի քիչ հասարակական ուշադրության են արժանանում ու ավելի շատ միտված են երկու երկրների ղեկավարների բանակցությունների նախապատրաստմանը, թեև մոսկովյան քննարկումներից հետո դեռևս չի հայտարարվել Նիկոլ Փաշինյան-Իլհամ Ալիև հնարավոր հանդիպման մասին։
Սակայն մոսկովյան հանդիպումը փորձագիտական հանրության ուշադրությունը գրավեց այլ պատճառներով։ Նախ՝ դա անմիջապես հաջորդում էր Վիեննայում տեղի ունեցած Փաշինյան-Ալիև հանդիպմանը, երկրորդ՝ որոշակի մտավախություններ են առաջանում, որ սա ոչ թե Վիեննայի գործընթացի շարունակությունն է, այլ՝ Մոսկվայի հերթական միակողմանի նախաձեռնությունը, ինչը բերելու է նրան, որ բանակցությունները շարունակվեն ոչ թե համանախագահության, այլ եռակողմ ձևաչափով։ Շատերը մտավախություն են հայտնում, որ վերակենդանանում է, այսպես կոչված, Լավրովի պլանը, ինչի եռակողմ քննարկումները 2015-16թթ.-ին հանգեցրեցին քառօրյա պատերազմին։ Այլ խոսքով՝ տեսակետ է արտահայտվում, որ Բաքուն Մոսկվայի միջոցով փորձում է «ջրել» Հայաստանի կողմից այսօր առաջարկվող օրակարգը։ Իհարկե, պաշտոնական Երևանը հերքում է նման մտավախությունները։ Մասնավորապես, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ասել է, որ եռակողմ ձևաչափով բանակցությունների մեջ տարօրինակ բան չկա, քանի որ Ռուսաստանը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում համանախագահող երկիր է. «Այդպիսի պրակտիկա եղել է և կլինի: Ե՛վ Ռուսաստանի արտգործնախարարի հովանու ներքո կարող է լինել, և՛ Ֆրանսիայի, և՛ Միացյալ Նահանգների: Այնպես որ, ոչ մի արտառոց և տարօրինակ բան չեմ տեսնում»: Վարչապետի ասածին հավելենք նաև այն հանգամանքը, որ մոսկովյան բանակցությունները եզրափակվել են Մինսկի խմբի համանախագահների հայտարարությամբ, ինչն առնվազն ֆորմալ իմաստով ենթադրում է, որ բանակցությունները տեղի են ունենում միջազգայնորեն ճանաչված ձևաչափի շրջանակներում։ Գոյություն ունի նաև օբյեկտիվ իրականություն, որ մեր տարածաշրջանում դոմինանտ է Մոսկվայի ազդեցությունը, ինչը, բնականաբար, նախադրյալներ է ստեղծում, որ Ռուսաստանը զբաղվի հակամարտության, այսպես կոչված, մենենջմենթով։
Մյուս կողմից՝ գոյություն ունի 2016-ի նախադեպը, ու կարծում եմ՝ առնվազն խորհրդարանական լսումների մակարդակում Հայաստանի իշխանությունը պետք է համոզիչ փաստարկներով փարատի այն մտահոգությունները, որ հերթական անգամ կարող են տեղի ունենալ ռուս-ադրբեջանական սեպարատ պայմանավորվածություններ՝ հայկական շահերի հաշվին։ Այս առումով՝ տեղին է հիշատակել, որ ԱԺ ԲՀԿ խմբակցությունը պաշտոնապես հանդես է եկել ԼՂ խնդրով խորհրդարանական լսումներ անցկացնելու նախաձեռնությամբ, որին դեռևս չի հաջորդել պաշտոնական արձագանք։
ՍՈՒՐԵՆ ՍՈՒՐԵՆՅԱՆՑ