«Մարդիկ փոխվել են, բայց քաղաքական հակամշակույթը մնացել է»
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՔաղաքական բանավեճի, ինչպես նաև քաղաքական դիսկուրսի գոնե բավարար մակարդակի անհրաժեշտության մասին բազմիցս է խոսվել: Այս խնդիրը հիմա ևս արդիական է՝ պայմանավորված որոշ տեսարաններով, որոնցում այդ մակարդակի բացակայությունն ավելի ցայտուն է ընդգծվում: Նկարագրվածի համատեքստում քաղաքագետ Հայկ Սուքիասյանը երկու պատճառ է առանձնացնում: Առաջինը, ըստ նրա, մշակույթն է: «Ես ենթադրում եմ, որ մեր քաղաքական գործիչները Հայաստանի և հայ ժողովրդի մշակույթի, լեզվի և քաղաքակրթության հետ այդքան էլ կապված չեն: Նրանք մարդիկ են, որոնք, մեծ հաշվով, Հայաստանի քաղաքական պատմությունը չգիտեն և պատկերացում չունեն նաև հայ ժողովրդի մշակույթի ու քաղաքակրթության մասին: Եթե մի քիչ կապված լինեին այդ ամենի հետ, իմ կարծիքով, իրենց մոտ այդ մակարդակը չէր լինի: Մարդիկ, իհարկե, փոխվել են, բայց քաղաքական հակամշակույթը, ըստ էության, մնացել է: Շատ լավ է, որ մենք լեգիտիմ, լոյալ վարչապետ ունենք, բայց նրան կառաջարկեի հետևյալը. եթե մենք սիմվոլների նկատմամբ հարգանք ենք պահանջում, ինչը նաև ինքն է պահանջում, պետք է պահանջել նաև չխոսել «ա»-երով: Մեր լեզուն մեր ժողովրդի ինքնության առաջին գրավականն է: Հետաքրքիր է՝ լեզվի կոմիտեն որևէ անգամ նկատողություն արե՞լ է, որ «ա»-երով չխոսեն, որ բակային հայերենով չմտնեն խորհրդարան»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասաց քաղաքագետը՝ ընդգծելով, որ պաշտոնյաները մեր մշակույթի ու լեզվի նկատմամբ հատուկ ակնածանք և պատկառանք պետք է ունենան: «Հակամշակույթն ու պրիմիտիվ վարքագիծը կփոխվեն միայն այն դեպքում, երբ մեր իշխանությունները և, ընդհանրապես, մենք կկապվենք մեր մշակույթի հետ: Մշակույթը մեզ կբարձրացնի: Այդուհանդերձ, քանի դեռ մանր, մերկանտիլ ինչ-որ բաների հետևից ենք ընկել ու կապված չենք մեր ժողովրդի, մեր քաղաքական պատմությանն ու քաղաքակրթական ինքնությանը, այս իրավիճակը միշտ լինելու է: Եթե նրանք հայերեն մի քիչ շատ կարդային, մի քիչ քաղաքական պատմությանը ծանոթ լինեին, այդպիսի մանր մտածողություն չէին ունենա: Եթե մենք մեր մշակույթը լավ չգիտենք, մեր միջից, օրինակ, միշտ կարող է ծնվել Ալեն Սիմոնյանի նման մեկ ուրիշը, որը կարող է ասել, թե կարելի է հիմնը փոխել»,նշեց նա՝ հավելելով, որ բոլոր խնդիրների հիմքը մշակույթը լավ չիմանալն է:
«Մշակույթի հետ կկապվենք՝ այս իրավիճակը կանցնի, չենք կապվի՝ այսպիսի մանր, մերկանտիլ վարքագծով կշարունակեն որպես իշխանություն կամ ընդդիմություն իշխել հայ ժողովրդի գլխին: Եթե ցանկացած հանգամանքի տակից մշակույթը հանենք, կտեսնենք, որ այդտեղ բան չի մնալու՝ ամեն ինչի հիմքը մշակույթն է»,-շեշտեց Հ. Սուքիասյանը՝ միաժամանակ նշելով, որ քաղաքական հակամշակույթը մեզ մոտ տարիների ընթացքում է ձևավորվել:
«30 տարի ապրել ենք ապօրինի, կոռումպացված պետության մեջ, որտեղ բարձր մշակույթի հարց չի դրվել, դրա համար եղել է այն, ինչին մենք ականատես ենք եղել: Հիմա նշվածն իներցիայի ուժով պահպանվել է: Իշխանությունը փոխվել է, բայց շատ բաներ իներցիայի ուժով տեղափոխվել են այս շրջան»,-նշեց մեր զրուցակիցը:
Նա ընդգծեց, որ մեզ մոտ ավանդույթն օրենքից ուժեղ է, ու եթե մշակույթը ուժեղացնենք, ապա նույն մշակույթով էլ կարող ենք ճնշել նման երևույթները:
Ինչ վերաբերում է նշված համատեքստում հասարակության ունեցած դերին, Հայկ Սուքիասյանը նկատում է.
«Մենք շատ ենք քաղաքացու դերի մասին հիշեցնում ու ամեն ինչ դնում քաղաքացու ուսերի վրա: Հիմա նույնը նաև Ն. Փաշինյանն է անում, բայց սխալ է անում: 30 տարի է՝ մեր ժողովուրդը փողոցից տուն չի գնում՝ գիշերցերեկ արդարության ու պետականության վերականգնման պահանջով պայքարում է փողոցում: Ի՞նչ են ուզում ժողովրդից, ի՞նչ անի ժողովուրդը, որը դեռ մի հատ էլ հեղափոխություն է արել: Ավելի ի՞նչ պետք է անի ժողովուրդը: Ի՞նչ է՝ ծնվել է տառապելու համա՞ր, գիշեր-ցերեկ պետք է իրենց հետևից պտտվի՞, որ հանկարծ իրեն չթալանե՞ն, որ խորհրդարանում նորմալ խոսե՞ն: Գիտեք՝ մեր ամենամեծ խնդիրն այն է, որ մենք չենք կարողանում էլիտա արտադրել: Ցանկացած մարդ կարող է իշխանության գալ, բայց այդ իշխանությունը կարող է էլիտա չլինել: Ցեղասպանության տարիներին ջնջեցին էլիտային, սովետական տարիներին նույնպես ջնջեցին, այդ առումով բացառություն չէին նաև երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիները: Ու հիմա մեր միջից դժվար է էլիտա առաջանում: Փոխարենն առաջանում են անիմաստ վարքագծով և խոսելաձևով մարդիկ: Իսկական քաղաքական էլիտա չկա: Սա է պատճառը, որ վարչապետի խարիզմայի հաշվին ինչ-որ մարդիկ «գռռալով» խորհրդարան մտան: Ու հիմա չգիտեմ, թե այդ մարդկանցից ավելի բարձր քաղաքական վարքագիծ պահանջելը որքանո՞վ է ճիշտ»: Հայկ Սուքիասյանը Հայաստանի առաջին Հանրապետության օրինակը բերեց. «Պետք է տեսնել, թե այն ժամանակ մարդկանց գիրն ու խոսքն ինչպիսի քաղաքակրթական ու մշակութային բարձրության վրա էր: Հիմա մեր իշխանությունները Հայաստանում բարձր մշակույթի չափ պետք է դնեն, որ բոլորը ձգտեն ու բարձրանան հենց այդ չափին: Հայաստանում այդ չափը դրված չէ»:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ