«Արտաքին ներդրումներ ակնկալել չենք կարող, քանի դեռ ներքին ներդրողն այդ համարձակությունը չի դրսևորել»
ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆՕրերս Գեղարքունիքի և Լոռու մարզերում տեղի ունեցան ներդրումային գործարար համաժողով-ցուցահանդեսներ: Մյուս մարզերը ևս անմասն չեն մնա նման համաժողովների անցկացումից: Այս համաժողովների նպատակն է մարզերի տնտեսության և համայնքների զարգացման գործընթացների մեջ ներգրավել Հայաստանում և արտերկրում բիզնեսով զբաղվող հայազգի գործարարներին: Հետաքրքիր է՝ իրականացվո՞ւմ է մոնիթորինգ պարզելու համար, թե այս համաժողովները շոշափելի արդյունք ունենո՞ւմ են: Ներդրումներ, ի վերջո, կատարվո՞ւմ են: Ի դեպ, հաճախ է խոսվում, որ նման համաժողովներ նախկինում էլ են անցկացվել, և հիմնականում մեծ արդյունքներ չեն գրանցվել, այդ դեպքում ինչո՞ւ է ներկայիս իշխանությունը գնում նույն ճանապարհով:
Տնտեսագետ Վարդան Բոստանջյանը «Փաստի» հետ զրույցում ասում է, որ ցանկացած հաջողության, այդ թվում՝ տնտեսության ոլորտում, նախորդում են նման քննարկումները: «Անկախ քաղաքական կողմնորոշվածությունից՝ հանդիպում ենք տարբեր տեսակետների, ամեն մեկը կարող է յուրովի մեկնաբանել այս համաժողովները: Իհարկե, դրանում, որպես կանոն, գերակայում են սուբյեկտիվ մոտեցումները: Ինչպես նախկին, այնպես էլ ներկա իշխանությունների պարագայում ցանկացած գործունեություն ծավալելու համար որոնողական աշխատանքներ են ընթանում, տվյալ պարագայում այդպիսիք են երկու մարզում կայացած համաժողովները: Չեմ հասցրել դեռևս խորանալ դրանց մանրամասների մեջ, բայց հասկացա, որ օտար երկրներում աշխատող, որոշակի հնարավորություններ ունեցող մեր հայրենակիցները տրամադրված են իրենց մարզերում ներդրումային որոշակի գործունեություն իրականացնել: Դա արդեն լավ է, ողջունելի: Հիմնական շեշտը պետք է դնենք ոչ թե նախկինների և ներկաների վրա, վատ է, թե լավ, այլ պետք է մտածենք, որ խոսքը մեր երկրի մասին է, իսկ տնտեսության մեջ թեկուզ փոքր հաջողությունը վերաբերում է մեր երկրին: Ուղղակի կարևոր է, որ այս համաժողովները լինեն շատ առարկայական: Դրանից կշահի ինչպես իշխանությունը, այնպես էլ մեր երկիրը», - ասում է Վարդան Բոստանջյանը՝ հավելելով, որ արդյունքներն ուսումնասիրելու մեխանիզմները մարդկանց ձեռքում է: «Մենք ենք ստեղծում դրանք: Անհնարին ոչինչ չկա: Եթե ունենանք դժվարություններ և դրանք լինեն կազմակերպչական, իրավական, ինստիտուցիոնալ, ոչինչ: Ինչ-որ տեղ եթե ունենք խոցելիություն, նշանակում է, որ պետք է շուտափույթ կարողանանք հարթել, կամրջել իրավիճակը»:
Հայաստանի համայնքների միության նախագահ Էմիլ Երիցյանից «Փաստը» հետաքրքրվեց՝ իրենք տիրապետո՞ւմ են տեղեկատվության, թե նման համաժողովների անցկացման արդյունքում ինչ ներդրումային ծրագրեր են պատրաստվում իրականացնել մարզերում: Նա նշեց հետևյալը. «Ցավոք, չնայած մեր հետաքրքրվածությանը, միությունը չի հրավիրվում և չի մասնակցում այդ համաժողովներին։ Ուստի համաժողովի շրջանակներում կամ դրանց արդյունքում պլանավորվող կամ իրականացվող ծրագրերի մասին որևէ տեղեկատվության չենք տիրապետում»։
«Տնտեսական իրավունքի կենտրոն» հ/կ նախագահ, տնտեսագետ, կառավարման մասնագետ Մովսես Արիստակեսյանը «Փաստի» հետ զրույցում նշում է, որ դրական է համարում նման համաժողովների անցկացումը: «Դրանք կարծես թե դրդում են քաղաքացիներին մարզերում տնտեսական գործունեություն ծավալել, ներդրումներ կատարել: Մարդիկ տարիներ շարունակ վախեցել են գործարարությամբ զբաղվել: Գործել է սկզբունք՝ «եթե համայնքի ղեկավարը, մարզպետը, իշխանությունները թույլ տան, ապա կգործենք»: Տնտեսվարման ազատությունը չի գործել, ինչին նպաստել է նաև օրենսդրությունը: Նման համաժողովների անցկացման նպատակներից մեկը պետք է լինի քաղաքացիների իրավագիտակցության մակարդակի բարձրացմանն ուղղվող կրթական դասընթացների անցկացումը, բիզնես վարելու այբուբենին ծանոթացումը և նրանց օժանդակող կառույցների ստեղծումը, որ կարողանան գրագետ բիզնես վարել:
Ներդրումների մասով: Առաջին հերթին այն մեծահարուստները, որոնք նախկին քրեաօլիգարխիկ համակարգի շրջանում կուտակել են ապօրինի ֆինանսական միջոցներ, պետք է օրինակ ծառայեն, ինչու չէ՝ համաներում անցկացնելու միջոցով, որպեսզի կարողանան խթան տալ ներքին ներդրումների դաշտը գրավիչ դարձնելու համար: Երբ ներքին ներդրողը կանի այդ քայլը, նույնը կփորձի անել նաև արտաքին ներդրողը: Ակնկալել արտաքին ներդրումներ չենք կարող, քանի դեռ ներքին ներդրողն այդ համարձակությունը հանդես չի բերել, և քանի դեռ տնտեսական համակարգը կարգավորող օրենսդրությունը հստակ ու անխոցելի չէ: Հարկային և մաքսային օրենսգրքերը բազմաթիվ խոցելի տեղեր ունեն: Համաժողովների ժամանակ պետք է նաև քննարկ վեն հար կային օրենսգրքի թերի կողմերը, ներկայումս կատարվող փոփոխությունները», - նշում է տնտեսագետը:
Արիստակեսյանը կարծում է, որ նման համաժողովներ կարելի է անցկացնել այն դեպքում, եթե պետությունն ունի սոցիալ-տնտեսական ռազմավարական ծրագիր առնվազն 15-20 տարվա համար: «Մենք այդպիսին այսօր չունենք: Ունենք կառավարության ծրագիր հինգ տարվա համար, որը չունի արդյունքային բավարար ցուցանիշներ, թույլ են նշված գերակայությունները», - եզրափակում է մեր զրուցակիցը:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ