Թե ինչ եղավ հետո, երբ... կորսվեց կայունությունը
ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆՀՀ երրորդ հանրապետությունում կա ամեն ինչ՝ կայունությունից բացի. օրինակ՝ ԽՍՀՄ-ը, իր բոլոր գաղափարախոսական արգելքներով, մարդկանց տալիս էր նվազագույն նյութական բարեկեցության երաշխիք՝ մասնավորաբար հաստատուն աշխատավարձի, հանգստի հնարավորության ու կենսաթոշակի տեսքով, ու դա է անցյալի հանդեպ որոշ դեպքերում նոստալգիայի հիմնական ատաղձը՝ կայունությունը: Անցած տասնամյակներում բազմիցս հայտարարվեց, բայց այդպես էլ քաղաքականության շարժիչ ուժ չդարձան մարդը, մարդու կյանքի որակն ու կենսամակարդակը: Այդպես էլ օրակարգի թիվ մեկ հարց չդարձավ կրթությունը, որի ադյունքում կերտվում է իրական քաղաքացին: Տրամաբանական պիտի լիներ, որ 2018 թ. իշխանափոխությունն իրականացնողները արժևորում էին իրենց արածն ու արդյունքներ էին ուզում ստանալ, անցած մեկ տարում գոնե ձևավորած լինեին կրթական նոր հայեցակարգ, գաղափարական դոկտրին, առաջընթաց զարգացման տեսլական պարունակող ծրագիր:
Ակնհայտ է, որ արդյունքների տեսակետից «կիսահղի» լուծումների արդյունավետությունը գնահատելու բավարար ժամանակ եղել է: Անկախության սերունդը կյանք է մտել, ու համարյա ոչնչով չի տարբերվում իր նախորդներից: Սա Հայաստանի կրթական համակարգի բացահայտ ձախողման վկայություն է:
Հայտնի է, որ մենք միշտ շփոթում ենք ժողովուրդ, հասարակություն և քաղաքացի հասկացությունները: Ով չի ալարում, խոսում է ժողովրդի անունից, ներկայանում ժողովուրդ ու պահանջներ դնում ժողովրդի կողմից: Միանշանակ ակնհայտ է, որ դա շարքային պոպուլիզմ չէ, այլ մտածելակերպի մշակույթ, ավելի ստույգ՝ արատ: Ընտրություններում էլ կոնկրետ թեկնածուն կամ ուժը ստանում է ոչ թե հավաքական ժողովրդի, այլ իր համակիրների կամ որոշակի ընտրատեղամասի ընտրողների ձայները, և խիստ որոշակի թվով ընտրազանգվածը ժողովուրդ չէ: «Ամբողջ ժողովուրդ» չէ նաև որևէ մեկի կոչով փողոց դուրս եկող որոշակի քանակով մարդիկ, ինչ թվի մասին էլ խոսելու լինենք: Հետևաբար ռեալ չեն, ավելին՝ ապրիորի կամ պայմանական են «ժողովրդի կամք» կամ «ժողովրդի պահանջ», «ժողովրդի որոշում» հասկացությունները:
Քաղաքական հեղափոխությունը (կամ իշխանափոխությունը) ամփոփվեց իշխանության ձևավորմամբ, որը, սակայն, դեռ չի ավարտվել համակարգի ձևավորման առումով, սրան զուգահեռ, որպես երկրորդ «հեղափոխություն», հայտարարվեց տնտեսականը: Ո՛չ առաջինը, ո՛չ երկրորդը ամբողջական հաջողության երաշխիքներ չունեն՝ առանց գաղափարական հեղափոխության: Մի բան պարզ է՝ մեկ տարի հետո մենք ստացել ենք պոպուլիզմի ու ճշմարտության միջակայքում դեգերող քաղաքական գործիչներ, քաղաքականություն՝ առանց բովանդակության, ու քաղաքացիներից ամբոխի վերածվող հանրություն: Հանրություն, որ չստացավ հիմնականը՝ իր դերի ու նշանակության գնահատականը:
Եզրակացությունների ցանկում առաջին կետը պետք է լիներ նախորդների սխալները չկրկնելը: Տասնամյակներում Հայաստանում ստեղծվել է հայրիշխանության մոդելը. նախագահը տան մեծն է՝ ինքն է որոշում ում ինչ տալ ու չտալ, ով ոնց պիտի ապրի ու ինչ անի: Նախագահին փոխարինել ենք վարչապետով ու նրան ենք հանձնել նույն այդ որոշումների ընդունումը: Մենք համակարգ չենք փոխել, իսկ ուզում ենք, որ կյանքը փոխվի: Այս ամբողջ ընթացքում իշխանության մեջ գտնվող միայն մեկ մարդ է խոսում արժեքներից ու իդեալներից, միայն մեկ մարդ է խնդիր դնում ապահովել զարգացումը 21-րդ դարին համարժեք հենքով, նա իր իրավասությունների շրջանակներում փորձում է հեռանկարն իրականություն դարձնել: Բայց այդ մարդու իրավասությունները Սահմանադրությամբ սահմանափակ են, ու նա մնում է «սպիտակ ագռավ» իշխանության մեջ՝ լինելով, ըստ Սահմանադրության, պետության գլուխը:
Անարժեքության ամենավտանգավոր հետևանքն այն է, որ հասարակական կարծիքը սկսում են ձևավորել բանական ու բարոյական չափանիշներից հեռու մարդիկ, և նրանք ընտելացնում են հասարակությանը՝ գնահատել լավն ու վատը, ճիշտն ու սխալը՝ չունենալով սեփական կարծիք, սկզբունք ու համոզմունք: Անտեսակետներին հեշտ է ներշնչել, որ այսօր սա է ճիշտ, վաղը սա սխալ է՝ այդպես է պահանջում հեղափոխական նպատակահարմարությունը: Առավել հեշտ է անտեսակետներին կառավարել՝ բանականության փոխարեն ասպարեզ նետելով զգայականը, որը միշտ սուբյեկտիվ է:
Ամփոփելով փաստենք, որ ներկայումս Հայաստանում քաղաքական դաշտը բավականին ամորֆ է՝ առկա է լուրջ վակուում: Պարբերաբար ստեղծվում են նոր կուսակցություններ, որ դիրքավորվում են քաղաքական «սպասումների դաշտում»՝ ինքնահաստատման ճանապարհին թիրախավորելով կամ սատարելով իշխանությանը կամ այլ ուժերին, նայած պահի նպատակահարմարությանը: Տխուր ավանդույթ է նաև, որ քաղաքական ուժերը, որպես կանոն, մասնակի բացառություններով, Հայաստանում գործունեության շրջան են համարում նախընտրականը միայն: Այդպես ձևավորվում է անպատասխանատու ընտրող, որ քվեախցիկում որոնում է ծանոթների ու բարեկամների անունները, անտեղյակ-անտարբեր է՝ որ կուսակցությունն ի՞նչ ծրագիր ունի ու ի՞նչ է առաջարկում, ինչպես նաև ոչ պակաս անպատասխանատու քաղաքական դաշտ: Արդյունքում դաշտը մնում է «հին Հայաստան»-«նոր Հայաստան» կարծրատիպերում՝ առանց գաղափարների, առանց հստակեցումների, առանց տեսլականների, իսկ քաղաքականությունը որոշում են ֆեյսբուքյան լայքերն ու իշխանության լայվերը:
ԱՆԴՐԱՆԻԿ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
Ադրբեջանն արդեն մի քանի տարի է, ինչ Լեռնային Ղարաբաղում անարգել իրականացնում է հայկական մշակութային ժառանգության ոչնչացում. ԼՂՓԻ միություն
Նոր հարձակում իրանյան թիրախների վրա․ այս անգամ՝ Իրաքում
Ռուսական հենակետերը Տավուշից դուրս կբերվեն. Փաշինյան
Փաշինյանը խոստովանում է իր ձախողումը
ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատը պատրաստվում է հաստատել Ուկրաինային շուրջ 61 մլրդ դոլարի ռազմական օգնության փաթեթը․ BBC
Ինչպես խաբել տավուշցիներին. համառոտ ձեռնարկ՝ Նիկոլ Փաշինյանից
Անհետ կորած 56-ամյա տղամարդը հայտնաբերվել է Ջրվեժի ձորում. մարմինը եղել է հոշոտված (լուսանկար)
Արևային մարտկոցներ կամ դիզելային գեներատորներ. ինչպե՞ս ապահովել էլեկտրաէներգիա, եթե ցանցի հաճախակի անջատումներ են լինում
Պելմենի. ռուսակա՞ն, չինակա՞ն, մոնղոլակա՞ն, թե՞... գերմանական ուտեստ. «Փաստ»
Երեկվա փաստաթուղթը ծնվեց նենգաբար, այն պահին, երբ գնում էին հանրային քննարկումներ, ձևակերպվում են առաջարկներ, որոնք ՀՀ-ի դիրքերը կուժեղացնեին․ Վահե Հովհաննիսյան
ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԱՅՍ ՕՐԸ (20 ԱՊՐԻԼԻ). Առաջին էլեկտրոնային մանրադիտակը, առաջին հաջողված արյան փոխներարկումը, մաքուր ռադիումի ստացումը. «Փաստ»
Հաջողություն գործունեության մեջ․ ինչ է սպասում կենդանակերպի այս նշաններին
Ի՞նչն է անհանգստացնում Ֆրանսիային. Ադրբեջանը ոտնձգություն է կատարում Հայաստանի տարածքային ամբողջականության դեմ. «Փաստ»
Բռնցքամարտի ԵԱ-ի մրցումային հերթական օրը Հայաստանն ունի 4 ներկայացուցիչ
Հրատապ. Լարված իրավիճակ Կիրանց, Բաղանիս և Ոսկեպար գյուղերում
Գուտերեշը կոչ է արել Հայաստանին ու Ադրբեջանին շարունակել սահմանազատումը և լուծել բոլոր երկկողմ խնդիրները
Առանձին շրջաններում սպասվում է կարճատև անձրև և ամպրոպ
Ինչո՞ւ են ռուս խաղաղապահները հեռանում Լեռնային Ղարաբաղից. «Փաստ»
Նյու Յորքի դատարանի դիմաց երիտասարդն ինքնահրկիզվել է (տեսանյութ)
Ողջունում ենք Ալմա-Աթայի հռչակագրի շուրջ Երևանի և Բաքվի համաձայնության մասին հայտարարությունը․ Բլինկեն
Արմավիրի մարզում որդին դանակահարել ու սպանել է հորը
«Շատ թանկ է կորուստը, համակերպվելն՝ անհնար, պարզապես ապրում ենք, մինչև...». սերժանտ, ջոկի հրամանատար Տիգրան Գալստյանն անմահացել է հոկտեմբերի 31-ին «Մարտունի 2»-ում. «Փաստ»
Երևանի դպրոցներից մեկում 14-ամյա երեխան օդաճնշիչ ատրճանակով կրակել է 15-ամյա երեխաների վրա
Ի՞նչ փոխարժեք է սահմանվել այսօր
Փաշինյանի իշխանության օրոք ոստիկանական մեքենայից ձերբակալվածի են բռնության ենթարկում. Ավետիք Չալաբյան
Աշխատանքային փորձի շեմը կնվազեցվի. կադաստրի կոմիտեն օրենսդրական փոփոխություններ է առաջարկում. «Փաստ»
Ջուր չի լինի
«Փրկենք՝ վաղվա համար» համահայկական հեռուստամարաթոն
Ադրբեջանը շարունակում է իր հանցագործությունները. «Փաստ»
Փաշինյանի «երկրորդ հայտնությունը» ոսկեպարցիներին ու ոչ միայն. մե՛կ՝ «վախ ծախելով», մե՛կ էլ՝ «կոնֆետի նկար». «Փաստ»
«Հուսանք, որ վերջապես, թեկուզ ուշացումով, կստեղծվի վճռական դիմադրության ճակատ». «Փաստ»
Շրջված ծառ, տանիքի պոկված թիթեղ, Երևանում քամին վնասներ է հասցրել
Ճանապարհը փակած տավուշեցիները լուսաբացին 5-ին դադարեցրել են ակցիան. մանրամասներ
Հրաշալի օր է. ապրիլի 20-ի աստղագուշակ
Կոռուպցիա կա, կոռուպցիա... և այնպես կա, որ նույնիսկ Արևմուտքն է բարձրաձայնում. «Փաստ»
Հանդիպում ես մարդու, ով նույնպես հոգնել է խաղից… Անահիտ Սիմոնյանը նոր սիրելի՞ ունի
Ինչ քպականներն ասել են, արել են տրամագծորեն հակառակը. ևս 20 օրինակ. «Փաստ»
Սամվել Վարդանյանի հետ կապված պատմությունը՝ «լակմուսի թուղթ» հանրային տրամադրությունների առումով. «Փաստ»
Հանձնման հերթական արարը. ոսկեպարցիներին այլ բան է ասում, իսկ իրականում այլ բան պայմանավորվում. «Փաստ»
Պատրաստեք 100 դրամանոցները. մայիսի 1-ից հասարակական տրանսպորտի վարորդներն այլևս գումար չեն մանրելու. «Փաստ»
Մոսկվացու սպանության համար կասկածվող ադրբեջանցուն և նրա երկու եղբայրներին տարել են Մոսկվա
Տավուշում ճանապարհը փակած ակցիայի մասնակիցները պահանջում են հանդիպում մարզպետի հետ
Կուրսկի շրջանում հայտարարվել է անօդաչու թռչող սարքերի հարձակումների վտանգի մասին
«Դուք սովոր եք ստրուկի կարգավիճակով ապրելուն, դուք չեք սիրում երկիրը»․ հավաք՝ Ազատության հրապարակում (տեսանյութ)
ՀՀ դեսպանն իր հավատարմագրերի պատճենն է հանձնել Սուրբ Աթոռի պետական քարտուղարության ընդհանուր հարցերով փոխանորդին
Ի՞նչ եղանակ սպասել առաջիկա օրերին
24 ժամ ջուր չի լինելուՀՀ դեսպանն իր հավատարմագրերի պատճենն է հանձնել Սուրբ Աթոռի պետական քարտուղարության ընդհանուր հարցերով փոխանորդին
Ինչ իրավիճակ է այս պահին Տավուշում (տեսանյութ)
Արտակարգ իրավիճակ՝ Դավթաշենում. խմելու ջուրը 4-րդ օրն է՝ անխնա հոսում է ու ողողում թաղամասը 
