Ձերբակալման ու կալանավորման տարբերությունները
ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ«Փաստ» օրաթերթը շարունակում է ներկայացնել «Ճանաչեք և պաշտպանեք ձեր իրավունքները» խորագիրը: Շատ են դեպքերը, երբ քաղաքացիները չեն կարողանում պաշտպանել իրենց իրավունքները, քանի որ իրազեկված չեն, իսկ երբեմն էլ որոշ պետական հիմնարկներ էլ ավելի են շփոթեցնում նրանց: Օրաթերթը, համագործակցելով ՀՀ փաստաբանների պալատի հետ, այսուհետ հանրային իրազեկման արշավ է կազմակերպում, որը կօգնի մեր քաղաքացիներին իմանալ և պաշտպանել իրենց իրավունքները: Նշենք նաև, որ յուրաքանչյուր հինգշաբթի՝ ժամը 10:00-ից մինչև 17:00-ն փաստաբանների պալատի հանրային պաշտպանի գրասենյակն անվճար խորհրդատվություն է տրամադրում ՀՀ բոլոր քաղաքացիներին:
Հարց- Որո՞նք են ձերբակալման և կալանավորման տարբերությունները
Պատասխանում է ՀՀ փաստաբանների պալատի անդամ, հանրային պաշտպանի գրասենյակի փաստաբան Հայկազ Գալստյանը:
-Ձերբակալումն անձի կողմից հանցագործության կատարումը կամ այն կատարելուց հետո նրա փախուստը կանխելու նպատակով նրան արգելանքի վերցնելն է, հետաքննության կամ վարույթ իրականացնող մարմին բերելը, համապատասխան արձանագրություն կազմելը և այդ մասին նրան հայտարարելը՝ օրենքով որոշված վայրերում ու պայմաններում արգելանքի տակ կարճաժամկետ պահելու համար:
Համաձայն օրենքի, անձին կարելի է ձերբակալել միայն այն դեպքում, երբ վերջինս կասկածվում է այնպիսի հանցագործության մեջ, որի կատարման համար կարող է նշանակվել պատիժ` կարգապահական գումարտակում պահելու, կալանքի, որոշակի ժամկետով ազատազրկման կամ ցմահ ազատազրկման ձևով կամ մեղադրյալին, որը խախտել է կիրառված խափանման միջոցի պայմանները:
Հարկ է նշել, որ ձերբակալումը կատարվում է անմիջականորեն ծագած կասկածանքի կամ քրեական հետապնդման մարմնի որոշման հիման վրա: Այն չի կարող տևել ավելի քան 72 ժամ՝ սկսած այն պահից, երբ անձը փաստացի վերցվել է արգելանքի: Կալանավորումն օրենքով նախատեսված տեղերում և պայմաններում անձին կալանքի տակ պահելն է: Այն օրենքով սահմանված խափանման միջոցի տեսակ է, որը կիրառվում է մեղադրյալի նկատմամբ և միայն դատարանի որոշմաբ՝ քննիչի կամ դատախազի միջնորդությամբ կամ դատարանի նախաձեռնությամբ:
Դատարանի նախաձեռնությամբ անձը կարող է կալանավորվել միայն այն դեպքում, երբ տվյալ գործը քննվում է դատարանում: ՀՀ Սահմանադրությամբ սահմանված են այն հիմքերը, որոնց առկայության պայմաններում է թույլատրվում միայն կիրառել կալանավորում: Դրանք են՝ առկա է հանցագործություն կատարած լինելու հիմնավոր կասկած, կամ երբ դա անհրաժեշտ է անձի կողմից հանցագործության կատարումը կամ այն կատարելուց հետո նրա փախուստը կանխելու նպատակ:
Մեղադրյալին կալանքի տակ պահելու ժամկետը հաշվվում է ձերբակալելիս անձին փաստացի արգելանքի վերցնելու պահից, իսկ եթե նա չի ձերբակալվել, ապա այդ խափանման միջոցն ընտրելու մասին դատարանի որոշումը կատարելու պահից:
Քրեական գործով մինչդատական վարույթում կալանքի տակ պահելու ժամկետը չի կարող լինել 2 ամսից ավելի:
Օրենքով նախատեսված է նաև կալանքի տակ պահելու ժամկետների երկարացման հնարավորություն: Մինչդատական վարույթում մեղադրյալին կալանքի տակ պահելու ժամկետը կարող է դատարանի որոշմամբ երկարացվել մինչև 6 ամիս, իսկ բացառիկ դեպքերում, երբ անձը մեղադրվում է ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործություն կատարելու մեջ՝ մինչև 12 ամիս ժամկետով:
Ձերբակալման և կալանավորման հիմնական տարբերություններն են.
Ձերբակալումն իրականացվում է հետաքննության մարմնի աշխատակցի, քննիչի կամ դատախազի կողմից, իսկ կալանավորումը բացառապես դատարանի կողմից կայացված որոշման հիման վրա: Ձերբակալված անձին չեն կարող արգելանքի տակ պահել 72 ժամից ավել, իսկ կալանավորված անձին արգելանքի տակ կարող են պահել երկու ամիս ժամկետով, իսկ անհրաժեշտության դեպքում կալանավորման ժամկետը կարող է երկարացվել դատարանի որոշմամբ մինչև 6 ամիս, իսկ բացառիկ դեպքերում, երբ անձը մեղադրվում է ծանր կամ առանձնապես ծանր հանցագործություն կատարելու մեջ՝ մինչև 12 ամիս ժամկետով:
Մինչև ձերբակալումն անձը քրեադատավարական օրենքով որևէ կարգավիճակ չունի, իսկ կալանավորումը թույլատրվում է միայն մեղադրյալի նկատմամբ:
Ձերբակալումը` անձին կարճաժամկետ արգելանքի վերցնելու գործընթաց է, իսկ կալանավորումը` խափանման միջոցի տեսակ: