Ո՞րն էր ավելի նախընտրելի՝ ինկվիզիցիո՞ն, թե՞ աշխարհիկ դատարանը
ՀԱՆՐԱՀԱՅՏ ՄՈԼՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՄենք գիտենք, որ...
Միջնադարյան Եվրոպայում անհնար էր թաքնվել ինկվիզիցիայից, նրա զոհ կարող էր դառնալ յուրաքանչյուր անձ:
Իրականում այնքան էլ այդպես չէ:
Միջնադարում միջին վիճակագրական եվրոպացու համար ինկվիզիցիայի զոհ դառնալու հավանականությունը մոտենում էր զրոյի: Անգամ ինկվիզիցիայի ամենաակտիվ գործունեության վայրում՝ Իսպանիայում, սովորաբար ինկվիզիցիայի զոհ դառնում էին բռնի կերպով քրիստոնյա դարձած հրեաները և արաբները, որոնց կասկածում էին նոր հավատից շեղվելու մեջ:
Անմիջականորեն այդ երկրում ապրող հրեաները և մուսուլմանները ոչ մի անգամ ինկվիզիցիայի կողմից չեն դատապարտվել, քանի որ ինկվիզիցիայի իրավազորությունը նրանց վրա չէր տարածվում: Բացի այդ, ինկվիզիցիայի զոհ դառնում էին հայտնի և ազդեցիկ իսպանական արիստոկրատների ընտանիքները, որոնք այս կամ այն պատճառով թշնամիներ ունեին կամ էլ ընդդիմադիր էին թագավորին: Իհարկե, ինկվիզիցիայի ճիրաններում կարող էին հայտնվել նաև հասարակ մարդիկ, որոնք անզգուշորեն վկաների ներկայությամբ շաղակրատել են այն մասին, ինչը ասել չի կարելի:
Այս դեպքում կարող էին գտնվել մարդիկ, որոնք կհայտնեին ինկվիզիցիային հնարավոր հերետիկոսի մասին:
Ինկվիզիտորների հրահանգներում գրված էր, որ չպետք է ձերբակալել այն մեղադրյալներին, որոնք կատարել են համեմատական աննշան հանցագործություն (օրինակ՝ կատաղության պահին Աստծուն հայհոյելը և նման բաներ):
Պարզ է, որ ինկվիզիցիայի ձեռքն ընկնելու հիմնական թեկնածուները եկեղեցու ուղուց շեղումներ քարոզողներն ու ուսուցանողներն էին (այսօրվա մտածելակերպով նրանց կարելի է ասել աղանդավորներ):
Ի դեպ, սրանց դեմ պայքարի համար էլ հենց ստեղծվել էր ինկվիզիցիան: 16-րդ դարի կեսերին ինկվիզիցիայի ձեռքն էին ընկնում նաև բողոքականները, քանի որ բողոքական եկեղեցին չէր ընդունվում կաթոլիկ Իսպանիայում:
Ինկվիզիցիան ուներ նաև հատուկ պրակտիկա՝ կամավոր ապաշխարում: Հայտարարվում էր որոշակի ժամկետ, որի ընթացքում բոլոր ցանկացողները կամավոր կերպով կարող էին ներկայանալ ինկվիզիցիայի տրիբունալ և ապաշխարել կատարած արարքների և ասված խոսքերի համար:
Այդ ժամանակ ապաշխարողներին կա՛մ աննշան տուգանք էին նշանակում, կա՛մ էլ ուղղակի ներում էին և ազատ արձակում:
Նշված ժամկետում չներկայացած հերետիկոսներին արդեն պատժում էին օրենքի ամբողջ խստությամբ:
Ընդհանրապես, ինկվիզիցիան իրավունք չուներ մահվան դատավճիռ արձակելու, դրա իրավունքը ուներ միայն աշխարհիկ իշխանությունը, որն էլ հենց կարող էր ինկվիզիցիայի դատարանի որոշման հիմա վրա դատավճիռ արձակել:
Եթե հերետիկոսը ընկնում էր ինկվիզիցիայի ձեռքը, ապա ավելի մեծ հնարավորություն ուներ կենդանի մնալու, քանի որ աշխարհիկ իշխանությունը սովորաբար հետաքննություն չէր անցկացնում, չէր ընդունում մեղադրյալի ապաշխարությունը և անմիջապես մահվան էր դատապարտում (ինկվիզիցիայի դեպքում ապաշխարելն արդեն իսկ նշանակում էր, որ մահվան դատավճիռ չի լինելու, և նշանակվում էր այլ պատիժ (տուգանք, ունեցվածքի բռնագանձում, կալանավորում որոշակի ժամանակով՝ անգամ տնային կալանքի ձևով և այլն), կամ բաց էին թողնում առանց պատժի: Եթե չէր հաջողվում հերետիկոսին բռնել, միևնույն է, դատավարությունը կայանում էր ու դատավճիռ էր կայացվում հեռակա կարգով:
Այս դեպքում վառում էին նրա նկարը: Մահը ևս չէր արդարացնում հերետիկոսին, որոշ դեպքերում մահից հետո վառում էին հանգուցյալից մնացածը, օրինակ՝ գերեզմանից արտաշիրիմած ոսկորները:
Պարզվում է՝ ինկվիզիցիան ժամանակին հաջողությամբ պայքարել է աղանդավորական շարժումների դեմ: Ընդ որում, պայքարել է բավականին քաղաքակիրթ մեթոդներով և շատ արդյունավետ:
Նյութը հրապարակման պատրաստեց Past.am-ը