Սեփական գյուղում՝ հովեկի կարգավիճակով. Անտառաշատը միայն հիշողություններում է մարդաշատ
ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆՍյունիքի մարզի Կապան խոշորացված համայնքի Անտառաշատ գյուղի մեծահասակ բնակիչների հիշողություններում գյուղը մարդաշատ է:
Այսօր, ցավոք, անգամ գյուղը շրջապատող անտառն իր գեղեցկությամբ չի կարողանում գյուղում ստեղծել այն պատկերը, որը կա մեծահասակների հիշողություններում:
Գյուղի բնակիչ Տիկին Փունջիկին հանդիպեցինք հողամաս գնալու ճանապարհին: 40 տարվա հարս է, միայն հանգստյան օրերին է գալիս գյուղ, որովհետև պիտի հող մշակի:
«Գնում եմ կարտոշկա քանդեմ, էնա՝ կարկուտը էկել ա, լրիվ հավասարացրել հողին: Ինչքան լոբի, վարունգ, պամիդոր կա, լրիվ փչացրել ա: Սաղ ամառը չարչարվել եմ: Ջուր չկար, վեդրոյով ջուր եմ կրել, ամեն ինչը մշակել, բայց կարկուտը մի ժամվա մեջ հավասարեցրեց հողին»,-«Փաստին» պատմելով՝ շարունակեց իր ճանապարհը:
Տիկին Փունջիկի ընտանիքը՝ փոքր որդին, հարսն ու թոռները, գյուղից հեռացել են, հիմա Կապանում են ապրում:
«Կապանում են, բայց որ հանկարծ գալիս են՝ որպես դաչնիկ, որպես ոչ թե տուն, այլ դաչա են գալիս:
Բայց էս տարի ջուր չկա՝ ո՛չ ոռոգման, ո՛չ խմելու, ու դրա համար էս տարի չեն եկել: Ու պատկերացրա՝ էստեղ 35-40 աստիճան է լինում: Դու հավատո՞ւմ ես, որ մի ասեղի չափ ջրով «բաքը» լցվի:
Պատկերացրա, փակում ենք, ամբողջ օրը մնում է, որ «բաքը» լցվի: Բայց հեռվում գտնվող աղբյուրից ջուր եք բերում, որ խմենք, օգտագործենք:
Ջրի հարցը շատ ենք բարձրացրել, բայց դեռ բան չկա: Բայց ջուրը որ լինի, ամեն ինչ էլ կստեղծվի: Գյուղացին երբեք ո՛չ սոված կմնա, ո՛չ էլ անգործ: Կաշխատի, կստեղծի, իր ընտանիքը կպահի»,-ասում է նա:
Մեր զրուցակիցն այն բնակիչներից էր, ում հիշողություններում էլ էր գյուղը մարդաշատ: «Գյուղն առաջ շատ մարդ կար, գիտե՞ս ամառն ինչքան բնակիչ կար: Հիմա կարողա շատ թվան, բայց հեսա որ կարտոշկան հավաքեն ու գնան, 10-15 ընտանիք է մնում: Էն էլ՝ մեծ տատիկները: Ջահել չկա, մնա՝ ի՞նչ անի: Արդեն հանգստանալու էլ չեն գալիս»,նեղսրտում է նա:
Հասնում ենք հողամաս, ուր կարտոֆիլի կեսը հավաքած է, կեսն էլ՝ գետնին:
«Բերքից գոհ չեմ, բայց էլի շնորհակալ ենք, որ այդ մի քիչ ջրով էսքան մշակել ենք…»,ասում է նա ու կրկին աչքին գալիս է կարկուտը:
«Ես 40 տարվա հարս եմ՝ սրա նման կարկուտ չեմ տեսել: Երկու օր մնացել է հողի վրա, երկու օր չէր հալվել»,-շեշտեց նա:
Տիկին Փունջիկն առանց գյուղի չի կարողանում ապրել, ու առկա խնդիրներն իրեն հետ չեն պահում հանգստյան օրերին կրկին գյուղի ճանապարհ ընկնելու մտքից:
«Ես չեմ կարում քաղաքում մնամ, հիվանդանում եմ, բայց որ գալիս եմ գյուղ, շատ լավ եմ լինում: Աշխատում եմ հողի հետ, թեթևանում, հանգստանում եմ, դա է ինձ փրկում:
Ափսոս, մենակ մեր տարիքի մարդիկ են հողի հետ սիրում աշխատել, ջահելները չեն անի…
Բայց զգում եմ՝ շատ են ուզում գյուղում մնան, բայց աշխատելու տեղ չկա, սովորելու տեղ չկա, վեց թոռ ունեմ, վեցն էլ Կապանում են»,-նշում է մեր զրուցակիցը:
Անտառաշատի վարչական ղեկավար Արայիկ Սարգսյանն էլ է հնաբնակներից՝ Անտառաշատն իր ծննդավայրն է: Մտովի տեղափոխվում է պատանեկության տարիների՝ 80-ականների այն դաշտը, ուր ֆուտբոլ էին խաղում:
Ասում է՝ շատ-շատ էին այն ժամանակ:
«Իսկ հիմա տարին մեկ անգամ է բանակի քեֆ ու հարսանիք լինում»,-նշում է նա՝ միաժամանակ ուրախությամբ շեշտում, որ վաղը եղբոր տղայի հարսանիքն է:
Գյուղի բազում խնդիրներին գումարվում է նաև գազաֆիկացման հարցը, իսկ ջեռուցման միակ աղբյուրն անտառն է՝ թափուկները:
«Դպրոց էլ չունենք:
Գյուղում ընդամենը 3 աշակերտ կա, որոնք գնում են Ուխտավայրի դպրոց, որը մեր գյուղից 3 կմ հեռու է»,-հավելում է Ա. Սարգսյանն ու նշում, որ Կապանի համայնքապետարանը ավտոբուս է տրամադրել, որը երեխաներին տանում է դպրոց ու այնտեղից տուն բերում:
Վարչական ղեկավարը համայնքապետից դժգոհ չէ, ասում է՝ ուշադիր են. «Համայնքապետարանը գյուղին նայում է, շուտով փողոցային լույսեր են անցկացնելու, վերանորոգելու են կենցաղի տունը»։
Արայիկ Սարգսյանի խոսքով, գյուղը 140 բնակիչ ունի, բայց միայն ամռանը: «Հիմնականում 91-ն են:
Մի քանիսը մեղվապահությամբ են զբաղվում, մի երկու հոգի էլ անասուն են պահում, գյուղի կեսն էլ թոշակառուներ են:
Գյուղից 30 մարդ ՌԴ-ում է, մի մասը՝ ընտանիքներով:
Այս պահին 55 տուն կա, որից 10 տանն արդեն ապրող չկա»,շեշտում է նա ու ընդգծում, որ մեղվաբուծությամբ ու անասնապահությամբ զբաղվողները հիմնականում վաճառք չեն անում՝ հազիվ հասցնում են հավաքածը ձմեռվա համար պահել:
Նյութը պատրաստվել է Հայաստանում միգրացիոն քաղաքականության միջազգային կենտրոնի գրասենյակի կազմակերպած մեդիատուրի շրջանակներում:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ